Το Μονοπάτι των Χαμένων Ψυχών

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 20/1/2022

Ο «Αγύρτης» του Edmund Goulding, που αποτέλεσε και την πρώτη κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματος «Nightmare Alley», είναι μεν ένα στιβαρό, έντονο και αρκούντως κυνικό νουάρ, πάσχει όμως και από τους εμπορικούς περιορισμούς μιας στουντιακής ταινίας της εποχής της (στρογγύλεμα γωνιών, βεβιασμένα χαρούμενο τέλος, λανθάνων συντηρητισμός). Σε αυτήν τη δεύτερη μεταφορά, ο Guillermo del Toro αποπειράται να μείνει πιο πιστός στο πνεύμα της πρωτογενούς πηγής, προσαρμόζοντας παράλληλα κάποια στοιχεία στη δική του δημιουργική ιδιοσυγκρασία κι εκμοντερνίζοντας κάποια άλλα. Και παρότι το τελικό αποτέλεσμα είναι λειτουργικότατο και απολαυστικό σαν κατασκευή, «τερματίζει» ελαφρώς πιο πίσω από το φιλμ του Goulding για μια σειρά λόγων.

Καταρχάς, μάλλον αναμενόμενα, ο del Toro για μία ακόμη φορά βαθμολογείται σχεδόν με άριστα στο εικαστικό κομμάτι. Βοηθούμενος και από τα πλούσια, ρετρό και ταυτόχρονα μοντέρνα χρώματα της φωτογραφίας του Dan Laustsen, όπως και από μια ανάλογα άρτια δουλειά στα κοστούμια και τη σκηνογραφία, πλάθει ένα σύμπαν άκρως γοητευτικό οπτικά και απειλητικό συνάμα, στο οποίο ισορροπούν η κομψότητα και το γκροτέσκο. Παραδίδει έτσι ένα φιλμ που έχει συνείδηση των νουάρ καταβολών του στο πώς είναι σκηνοθετημένο, αλλά φέρει παράλληλα και την υπογραφή του σε πολύ έντονο βαθμό, ειδικά στο πώς μπαίνει στο όλο μείγμα το στοιχείο της βίας.

Το σενάριο εδώ έχει έναν περισσότερο ψυχαναλυτικό χαρακτήρα στο πώς προσεγγίζει τους ήρωές του, ειδικά τον πρωταγωνιστή, που προσδίδει μεν περισσότερο βάθος, από την άλλη πλευρά όμως ακολουθεί έναν δρόμο που πέφτει συχνά και στην παγίδα της υπερεπεξηγηματικότητας. Κοινώς, όσο πλησιάζει το φινάλε σερβίρονται σχεδόν τα πάντα έτοιμα στον θεατή, με αποτέλεσμα να υπάρχει ελάχιστο μυστήριο όσον αφορά τις ενέργειες των προσώπων της ιστορίας. Υπάρχει και μια τάση έμφασης στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται τα γεγονότα, που δεν προσθέτει κάτι σημαντικό και θα μπορούσε να λείπει. Βέβαια, επειδή εδώ δεν υπάρχουν ασφυκτικοί περιορισμοί επιπέδου Darryl F. Zanuck, ευτυχώς το κείμενο, παρά τις αδυναμίες του, είναι παράλληλα και πολύ πιο συμφιλιωμένο με το σκοτάδι του βιβλίου, τονίζει τον ηθικό εκμαυλισμό του κεντρικού ήρωα και υιοθετεί έναν πεσιμισμό ουσιαστικό, που απογειώνεται στον επίλογο.

Ίσως η κυριότερη αδυναμία του «Μονοπατιού των Χαμένων Ψυχών» σε σύγκριση με τον «Αγύρτη» είναι η κάπως ανοικονόμητη αφήγησή του. Φυσικά, ο del Toro φροντίζει ώστε ακόμη και οι στιγμές που δεν είναι απαραίτητες για την πλοκή να διαθέτουν ενδιαφέρουσες επιπρόσθετες λεπτομέρειες, είτε αυτές είναι κάποιες πληροφορίες για τους χαρακτήρες είτε κάποιες στιγμές σκηνοθετικής δεξιοτεχνίας, ενώ διαθέτει και μια άψογη αίσθηση του ρυθμού που καθιστά τη διάρκεια των 150 λεπτών μη αισθητή στον θεατή. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως δεν είναι εμφανές το «λίπος» κάποιων σκηνών και μια γενικότερη εντύπωση πως ο μεξικανός κινηματογραφιστής ερωτεύεται υπερβολικά, ειδικά στο πρώτο μισό της ταινίας, τον μικρόκοσμο τον οποίον περιγράφει, με συνέπεια συχνά να υποκύπτει στον πειρασμό των νεκρών χρόνων, εις βάρος μιας πιο «σφιχτής» ροής.

Σε ερμηνευτικό επίπεδο, ο Bradley Cooper, παρότι δεν αποτινάζει εντελώς τους μανιερισμούς του σούπερ-σταρ, συντονίζεται ιδιαίτερα καλά με τις σκιώδεις πλευρές του αντιήρωα που ενσαρκώνει, προσδίδοντάς του με προσεκτικές πινελιές μια πολυδιάστατη υπόσταση. Από εκεί και πέρα, μια σειρά δεύτερων ρόλων που τον πλαισιώνουν αφήνουν το στίγμα τους, από τη διασκεδαστικά καπάτσα Toni Collette μέχρι τον Willem Dafoe που υποδύεται με επιτυχία για μία ακόμη φορά μια μοχθηρή φιγούρα. Η πιο αξιομνημόνευτη παρουσία όμως είναι αυτή της Cate Blanchett. Ουσιαστικά αναλαμβάνει να σηκώσει το βάρος της μοιραίας γυναίκας, αν και το σενάριο σοφά τής προσθέτει περισσότερες πτυχές. Η Blanchett όχι μόνο κατορθώνει να τις αποδώσει με μια εντυπωσιακή λεπτότητα, αλλά παράλληλα τις προσεγγίζει με μια παλαιού τύπου υποκριτική τεχνική, σαν να βρίσκεται σε πνευματική επικοινωνία με το «φάντασμα» του παλιού νουάρ. Είναι δε τόσο ανατριχιαστικά αποτελεσματική η απειλητικότητα που υποδόρια εκπέμπει, που παράγει σασπένς από ένα σημείο κι έπειτα μόνο με το που εμφανίζεται. Σίγουρα οι συναντήσεις της με τον Cooper, ειδικά όταν μπαίνει στην εξίσωση και το στοιχείο της ψυχανάλυσης, ανήκουν στις πιο δυνατές στιγμές του φιλμ.

Εν γένει, το «Μονοπάτι των Χαμένων Ψυχών» εντυπωσιάζει με τις τεχνικές αρετές του, αλλά δεν αγγίζει ίδια επίπεδα κινηματογραφικών συγκινήσεων με τον «Λαβύρινθο του Πάνα» και τη «Μορφή του Νερού». Πάντως, είναι σίγουρα μια δημιουργία που φέρει μια έντονα προσωπική σφραγίδα, που αρνείται να μπει κάτω από στερεοτυπικές ταμπέλες του θρίλερ, και που σκιαγραφεί μια εικόνα της ανθρώπινης φύσης πιο ενδελεχή και ταυτόχρονα απαισιόδοξη από τον μέσο όρο του Χόλιγουντ.

Βαθμολογία: