Ένας Γιος

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 12/7/2021

Υποσχόμενο αν μη τι άλλο το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του Mehdi Barsaoui, δείχνει έναν σκηνοθέτη που σε γενικές γραμμές ξέρει πώς να αναπτύξει προβληματικές και σενάριο πάνω στον συγκεκριμένο καμβά χρονικής διάρκειας.

Οι θεματικές που θίγονται είναι πολυάριθμες, και η μεταξύ τους σύνδεση φανερώνει μια φιλόδοξη σεναριακή πένα: η εκκίνηση των προβληματισμών του σκηνοθέτη και σεναριογράφου βρίσκεται στο προσωπείο ενός δήθεν ευτυχισμένου γάμου που ραγίζει ύστερα από το ξέσπασμα μιας τραγωδίας, στη διαδρομή όμως προστίθενται στοχασμοί που αφορούν περισσότερο δημόσια ζητήματα, όπως τις αναχρονιστικές, και τελικά παράλογες, πεποιθήσεις πίσω από τη νομοθεσία και τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού της Τυνησίας, προ των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων του 2014 (η ταινία εκτυλίσσεται το 2011, χρονιά επανάστασης για τη χώρα) και τη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής που ενυπάρχει σε επίπεδο νοοτροπίας στο εσωτερικό, το χάσμα ανάμεσα σε εκείνο το μέρος του πληθυσμού που είναι «με το ένα πόδι» στον «ανεπτυγμένο» κόσμο (κάτι που οφείλεται και στο παρελθόν της χώρας ως προτεκτοράτο της Γαλλίας) και σε αυτό που έχει μείνει πίσω όσον αφορά την ευημερία και είναι ακόμη εναγκαλισμένο με τις πιο παραδοσιακές προεκτάσεις της πατρίδας του. Η διχοτόμηση αυτή ενσαρκώνεται πλήρως στο πρόσωπο του πρωταγωνιστή του Sami Bouajila (που προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεφύγει από το αρνητικά φορτισμένο στερεότυπο του μουσουλμάνου άνδρα), κι έτσι η κοινωνιολογική καταγραφή λειτουργεί παράλληλα κι ως ψυχογράφημα. Η ξεκάθαρη επιρροή που διακρίνεται εδώ είναι αυτή του Asghar Farhadi (διόλου τυχαία, ένας κινηματογραφιστής του αραβικού κόσμου τόσο με δυτικά όσο και ανατολίτικα στοιχεία), τόσο στο πώς ρυθμίζονται οι συναισθηματικές εντάσεις με οδηγούς τη σκηνοθεσία, το μοντάζ και τις ερμηνείες, όσο και στο πώς το προσωπικό στοιχείο του δράματος αναμειγνύεται διακριτικά με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, και το οποίο εδώ σκιαγραφείται πιο ξεκάθαρα σε σύγκριση με τα φιλμ του ιρανού δημιουργού. Βέβαια, ο Barsaoui δεν αγγίζει ακόμη παρόμοια βάθη σε επίπεδο ανάλυσης ανθρώπινων συμπεριφορών και διαπροσωπικών σχέσεων, φαίνεται όμως να βρίσκεται σε έναν καλό δρόμο.

Η όλη σεναριακή σύλληψη θα μπορούσε κάλλιστα να διαβαστεί και ως καθαρόαιμα πολιτικής φύσης αλληγορία, με τον γιο να συμβολίζει την Τυνησία, λαβωμένη και σε κρίσιμη κατάσταση από τα κατάλοιπα της ανελευθερίας του καθεστώτος Ben Ali, με μια κοινωνία να μοιράζεται ανάμεσα στον φονταμενταλισμό και το κοσμικό κράτος. Η ουσία του στοχασμού που επιχειρείται για τη νέα εποχή που ανατέλλει για τη συγκεκριμένη χώρα, με όχημα την προσωπική ιστορία που βρίσκεται στο επίκεντρο της πλοκής, συνοψίζεται εξαιρετικά στην τελευταία σκηνή, που εκφράζει μια πεσιμιστική αβεβαιότητα, κόντρα στους διθυράμβους που εκστομίστηκαν από τη διεθνή κοινότητα την εποχή μετά το τέλος του Κουαρτέτου Εθνικού Διαλόγου, διατυπώνοντας εμμέσως πως ο διχασμός είναι τόσο βαθύς που οι όποιοι εφησυχασμοί περί «εθνικής συμφιλίωσης» μοιάζουν να αντιμετωπίζουν την κατάσταση πάρα πολύ επιδερμικά. Υπάρχουν στιγμές που η νοηματική μοιάζει να υπογραμμίζεται υπερβολικά κραυγαλέα από τη μεριά του Barsaoui, το κομμάτι του φυλετικού σχολίου ενδεχομένως να ήθελε καλύτερη εξισορρόπηση μιας κι αφιερώνεται πολύ περισσότερος χρόνος στον άνδρα του ζευγαριού, ενώ σημειώνεται κι ένα φλερτ με τον μελοδραματισμό που υπονομεύει άλλα επιτεύγματα του φιλμ, ποτέ όμως δεν συμβαίνει κάποιο «ατύχημα» που να οδηγεί σε πλήρη εκτροχιασμό.

Θα ήταν άδικο να μη γίνει αναφορά στην άκρως πολύτιμη συνδρομή του Sami Bouajila, δικαίως βραβευμένος με Σεζάρ για τον συγκεκριμένο ρόλο, ο οποίος κουβαλάει στους ώμους του τον πυρήνα του δράματος, φιλοτεχνεί ένα εξαιρετικά πολυσύνθετο πορτρέτο, και χωρίς να επαναπαύεται στο γεγονός ότι πρόκειται ήδη για έναν ιδιαίτερα καλογραμμένο χαρακτήρα, επιτυγχάνει να αποδώσει ισορροπημένα όλες τις αλληλοσυγκρουόμενες πλευρές του ήρωά του, σε μια ερμηνεία οριακή και συναρπαστική. Σε χαμηλότερους τόνους, εξαίσια υποστήριξη παρέχει και η Najla Ben Abdallah, υιοθετώντας μια πιο εσωτερική προσέγγιση, καταφέρνοντας ωστόσο να κατοχυρώσει την αυτονομία του χαρακτήρα της, και με διακριτικές κινήσεις να χτίσει και μια ειδική χημεία με τον συμπρωταγωνιστή της που φαίνεται από τις πρώτες κιόλας σκηνές. Πρόκειται για ένα ντουέτο που δίνει μεγάλη επιπρόσθετη αξία σε ένα σύνολο στιβαρό, με πολλές αναγνώσεις, και που δεν φοβάται να φτάσει συχνά στον πυρήνα επίπονων αληθειών και ηθικών διλημμάτων, έστω κι αν ενίοτε πλησιάζει μόνο μέχρι ενός σημείου τη συλλογιστική του πορεία όσον αφορά κάποια ακανθώδη ερωτήματα.

Βαθμολογία: