Όταν η Αλληλεγγύη αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της Πολωνίας, ο Γιέρζι, ένας πολωνός σκηνοθέτης, έχει ξεμείνει στη Γαλλία για να κάνει μια ταινία για την τηλεόραση. Έχει περάσει ήδη τον προϋπολογισμό του, αλλά δεν έχει καμία έμπνευση. Η ταινία του, με τίτλο «Πάθος», μοιάζει στατική κι άψυχη. Η Χάνα είναι η ιδιοκτήτρια του ξενοδοχείου όπου διαμένει το συνεργείο της ταινίας. Ζει με τον Μισέλ, που διευθύνει ένα εργοστάσιο και μόλις απέλυσε την Ιζαμπέλ. Τόσο η Χάνα όσο και Ιζαμπέλ ελκύονται από τον Γιέρζι, καμαριέρες παραιτούνται για να παίξουν ως κομπάρσοι κι ένα σωρό άλλα ευτράπελα λαμβάνουν χώρα…
Σκηνοθεσία:
Jean-Luc Godard
Κύριοι Ρόλοι:
Jerzy Radziwilowicz … Jerzy
Isabelle Huppert … Isabelle
Hanna Schygulla … Hanna
Michel Piccoli … Michel Boulard
Laszlo Szabo … Laszlo
Jean-Francois Stevenin … Jean-Francois
Myriem Roussel … Myriem
Sophie Loucachevsky … Sophie
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Jean-Luc Godard, Jean-Claude Carriere
Παραγωγή: Armand Barbault, Catherine Lapoujade, Martine Marignac, Alain Sarde
Φωτογραφία: Raoul Coutard
Μοντάζ: Jean-Luc Godard
Σκηνικά: Jean Bauer, Serge Marzolff
Κοστούμια: Christian Gasc, Rosalie Varda
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Passion
- Ελληνικός Τίτλος: Πάθος
- Διεθνής Εναλλακτικός Τίτλος: Godard’s Passion
- Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Το Πάθος [επανέκδοσης]
Κύριες Διακρίσεις
- Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία και φωτογραφία στα Cesar.
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Τεχνικό βραβείο (φωτογραφία).
Παραλειπόμενα
- Δεν αποτελούν κάποια τριλογία, αλλά μαζί με το Ο Σώζων Εαυτόν Σωθήτω (1980) και το Όνομα: Κάρμεν (1983) συναποτελούν ένα τρίπτυχο κατά το οποίο ο Godard επέστρεψε σε πιο κλασικές φόρμες κινηματογράφου (αλλά και διαχρονικά της τέχνης), στον αντίποδα της αποδόμησης του σινεμά αλά Dziga Vertov από το 1968.
- Ο Godard συνάντησε τη Hanna Schygulla στα στούντιο Zoetrope, επισκεπτόμενος τον Francis Ford Coppola και τα γυρίσματα του Μια Ημέρα Ένας Έρωτας. Αμέσως της πρόσφερε μια θέση στην ταινία του, και για να μπορέσει η γερμανίδα ηθοποιός να αποφασίσει, πήρε στα χέρια της ένα τρισέλιδο προσχέδιο του σεναρίου γραμμένο στα αγγλικά, με τίτλο Passion: Work and Love (αυτός ήταν και ο αρχικός τίτλος). Αλλά και με τον διευθυντή φωτογραφίας Vittorio Storaro έκλεισε εκεί συνεργασία, για να τον αντικαταστήσει όμως πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα.
- Αρχική πρόθεση του Godard ήταν να κάνει ένα ριμέικ του Τόνι (1935) του Jean Renoir. Όμως οι κληρονόμοι του γάλλου δημιουργού δεν ήθελαν να πουλήσουν τα δικαιώματα. Οι εμπειρίες του από τα γυρίσματα στα Zoetrope ήταν αυτές που εντέλει βοήθησαν να δημιουργηθεί το στόρι.
- Η συμβολή του Jean-Claude Carriere ήταν σημαντική επί του σεναρίου, αλλά αφορούσε μόνο ομαδική συζήτηση για τους χαρακτήρες και την πλοκή (κάτι συχνό για τον Godard), με τον Carriere να αποχωρεί έπειτα για το Μεξικό, επειδή έπρεπε να βοηθήσει τον Luis Bunuel να συγγράψει την αυτοβιογραφία του.
- Ο Jerzy Radziwilowicz επιλέχθηκε ως το άλτερ-έγκο του σκηνοθέτη, μια και μέσα από τις συμμετοχές του σε ταινίες του Andrzej Wajda, είχε γίνει κι αυτός ένα από τα σύμβολα της Αλληλεγγύης.
- Γνωστός για τις σαδιστικές του μεθόδους, ο Godard δημιούργησε έναν εξαιρετικά δύσκολο χαρακτήρα για την Isabelle Huppert, εμπνευσμένο από την ουμανίστρια φιλόσοφο Simone Weil. Εκτός του ότι έπρεπε να τραυλίζει ερμηνεύοντας τον, στάλθηκε με τη βία να εργαστεί για κάποιες ημέρες σε αληθινή φάμπρικα, ώστε να συνδεθεί με τον ρόλο της. Ακόμα χειρότερα, ο Godard τής είχε επιβάλει να γράφει τις σκέψεις της, ώστε να ενσωματωθούν στους διαλόγους. Η Huppert προσπάθησε να τον εξαπατήσει αντιγράφοντας αποσπάσματα από τον Samuel Beckett, αλλά ο δημιουργός το κατάλαβε και εξοργίστηκε.
- Τα εσωτερικά γυρίσματα έγιναν σε παριζιάνικο στούντιο, αλλά τα εξωτερικά στα πέριξ της λίμνης της Γενεύης στην Ελβετία. Το κρύο εκεί ήταν τόσο πολύ, που η κάμερα (μια Aaton 35 mm) χαλούσε συνεχώς. Η Sophie Loucachevsky θυμόταν από αυτά ότι όλοι ήταν έξω στο χιόνι και το κρύο φορώντας λιτό ρουχισμό, ενώ ο σκηνοθέτης κλείνονταν στο αυτοκίνητο του και έκλαιγε με τις ώρες αγκαλιά με ένα αρκουδάκι…
- Ντεμπούτο για τη Myriem Roussel, που θα έχει κεντρικό ρόλο σε ακόμα δύο ταινίες του γάλλου σκηνοθέτη.
Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 1/7/2023
Στη δεκαετία του ’60, ο Jean-Luc Godard ανατίναξε όλους τους κινηματογραφικούς κανόνες δίνοντας μια νέα ώθηση στην κινηματογραφική αισθητική, καθώς άλλαξε τις αντιλήψεις, τις προσδοκίες, τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι ταινίες. Έχει μείνει στην ιστορία η δήλωση του: «μια ταινία πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος, αλλά όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά». Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και του 1980, η προσέγγιση του γαλλο-ελβετού σκηνοθέτη έλκεται όλο και περισσότερο προς μια αφηρημένη έννοια της κινηματογραφικής τέχνης και η αναγκαιότητα τήρησης της αρχής της αφηγηματικής μορφής γίνεται όλο και λιγότερο σημαντική -τουλάχιστον για τον ίδιο. Αυτό που φαίνεται να αναζητά ο Godard είναι κάτι παρόμοιο με το ιμπρεσιονιστικό κίνημα του τέλους του 19ου αιώνα: να συλλάβει την ουσία της ζωής με εικόνες και μορφή, χωρίς να χρειάζεται να πει μια ιστορία. Αν όμως ένας σκηνοθέτης, κυριευμένος από τη δημιουργική του ώθηση, ξεφεύγει πολύ στο αφηρημένο, κινδυνεύει να αποξενωθεί από το κοινό του -κάτι που λίγο πολύ συνέβη με τον Godard τη δεκαετία του 1980. Επιπρόσθετα, η έντονη ενασχόλησή του με την πολιτική τού προσέδωσε τη φήμη του πολυσύνθετου, διδακτικού, δογματικού απολογητή για τις «χαμένες αριστερές αιτίες» του Μάη του ’68.
Ο Godard είχε σίγουρα πάθος με την παραγωγή ταινιών, καθώς ασχολήθηκε επίσης με αυτό το θέμα στην αριστουργηματική «Περιφρόνηση» (1963). Το “Πάθος” επικεντρώνεται στον πολωνό σκηνοθέτη Jerzy (Jerzy Radziwilowicz), που κάνει μια ταινία στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της πολιτικής αναταραχής στην Πολωνία στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι παραγωγοί παραπονιούνται ότι η ταινία δεν διαθέτει μια σαφή ιστορία και απειλούν με διακοπή της χρηματοδότησης. Το κινηματογραφικό συνεργείο μένει σε ένα ξενοδοχείο που ανήκει στη Hanna (Hanna Schygulla), της οποίας ο σύζυγος (Michel Piccoli) διευθύνει ένα εργοστάσιο όπου εργάζεται μια νεαρή γυναίκα, η Isabelle (Isabelle Huppert). Τόσο η Hanna όσο και η Isabelle έλκονται από τον Jerzy, αλλά κατά ειρωνικό τρόπο, δεν υπάρχει ίχνος πάθους σε καμία από τις δύο σχέσεις.
Το «Πάθος» είναι λιγότερο μια αφηγηματική ταινία και περισσότερο ένα δοκίμιο για την καλλιτεχνική διαδικασία, που σε αυτή την περίπτωση συμβαίνει να είναι η διαδικασία με την οποία γυρίζεται μια ταινία, με παράπλευρα σχόλια για τη ζωγραφική, τη μουσική, την εργασία, τις σχέσεις, τη διανομή ταινιών, τον έρωτα. Όπως πάντα στον Godard υπάρχουν και μερικά φιλοσοφικά τσιτάτα ή τυχαία ριγμένα αστεία: «Τι είναι η καταστροφή;»… «Η πρώτη στροφή ενός ερωτικού ποιήματος».
Το γύρισμα αυτής της ταινίας έδωσε την ευκαιρία στον Godard να ξανασυναντηθεί με τον θρυλικό οπερατέρ της νουβέλ βανγκ, Raoul Coutard (που μας χαρίζει μερικά μαγευτικά κάδρα), και να συνεργαστεί με μια τριάδα κορυφαίων ευρωπαίων ηθοποιών της δεκαετίας του 1980 (Huppert, Schygulla, Piccoli).
Το «Πάθος» είναι μια ταινία που θα προκαλέσει εντελώς αντίθετες απόψεις, ανάλογα με την προδιάθεση του κάθε θεατή απέναντι στον Godard. Και δεν φταίει ο αργός ρυθμός που χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος των ταινιών του, αλλά κυρίως η έλλειψη μιας ξεκάθαρης αφηγηματικής δομής. Και με αυτό, ο Godard ουσιαστικά έχει κάνει ακριβώς αυτό που κάνει ο Jerzy -το alter ego του- σφραγίζοντας το είδος: «ταινία μέσα στη ταινία». Οι σκέψεις του Jerzy για την αναγκαιότητα να πει μια συνεκτική ιστορία είναι ξεκάθαρα σκέψεις του ίδιου του Godard, και το φιλμ δεν είναι τίποτα άλλο από μια ανάλυση της φιλοσοφίας του για την παραγωγή ταινιών εκείνη την εποχή.
Συμπερασματικά, με το «Πάθος» του ο Godard μάς αποκαλύπτει το ψέμα του σινεμά και φιλοσοφεί για την αλληλεπίδραση ανάμεσα στη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη: «Πρέπει να ζήσεις τις ιστορίες πριν τις εφεύρεις, αλλά αφού τις ζεις για να τις εφεύρεις, σημαίνει ότι πρέπει να εφεύρεις τη δική σου ζωή».
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
