Ερρίκος ο 8ος

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 8/7/2020

Μια αντικειμενική ιστορική αξία την έχει το φιλμ του Alexander Korda, όχι μόνο ελέω της παρθενικής εμφάνισης μιας βρετανικής παραγωγής στην οσκαρική κατηγορία καλύτερης ταινίας, αλλά και λόγω του ότι καθιέρωσε στο συλλογικό υποσυνείδητο της νεοτερικής ποπ κουλτούρας μια συγκεκριμένη αρχετυπική απεικόνιση του Ερρίκου του 8ου.

Δυστυχώς, όμως, παρόλο που υπάρχουν αρετές που έχουν διατηρηθεί καλά στο πέρασμα των χρόνων, το σύνολο δεν έχει γεράσει πολύ όμορφα. Ο κύριος λόγος για αυτό είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει το υπό εξέταση πρόσωπο. Σίγουρα επρόκειτο για έναν εξαιρετικά σκληρά μονάρχη, κάτι που δεν απεικονίζεται πάντα με ακρίβεια στο σενάριο των Lajos Biro και Arthur Wimperis, παρόλο που καλύπτει θεωρητικά και τις σκοτεινές πτυχές της συγκεκριμένης προσωπικότητας. Πολλές φορές, το πορτρέτο που συνθέτουν τόσο το κείμενο όσο και η ερμηνεία του Charles Laughton παραπέμπει σε μια πληθωρικά κωμική φιγούρα, ενίοτε ακόμη και άξια συμπάθειας παρά το αποτρόπαιο πολλών εκ των πράξεών του. Ακόμη και το γενικότερο ύφος είναι αναποφάσιστο, γέρνοντας μεταξύ μελοδραματισμού κι ενίοτε αψυχολόγητης ευθυμίας. Ως ψυχογράφημα, λοιπόν, η «Ιδιωτική Ζωή του Ερρίκου του 8ου» έχει αρκετές αδυναμίες. Ως κατασκευαστικό επίτευγμα, παρακολουθείται με μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Παρά τη θεατρικού τύπου δομή της δράσης, ο πλούτος των σκηνικών και των κοστουμιών σε συνδυασμό με το ρευστό μοντάζ προσδίδουν μια κινηματογραφικότητα που κάνουν το τελικό αποτέλεσμα να αποφεύγει τη στατικότητα. Ο Alexander Korda δημιουργεί πολύπλοκες και πολυάσχολες οπτικές συνθέσεις που εκμεταλλεύονται στο έπακρο το μεγάλο πλήθος των ηθοποιών και τους εσωτερικούς χώρους.

Υπάρχουν και κάποιες χιουμοριστικές πινελιές οι οποίες σήμερα φαντάζουν ξεπερασμένες (π.χ. ο «φινετσάτος» δήμιος από τη Γαλλία) που συμβάλλουν στο να εξαχθεί το συμπέρασμα πως η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί προϊόν της εποχής της, δίχως τη διαχρονικότητα άλλων παραδειγμάτων της δεκαετίας στην κατηγορία του ιστορικού δράματος. Άλλωστε, μόλις τρία χρόνια αργότερα, στην ΕΣΣΔ, ο Eisenstein με τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι» του θα επαναπροσδιόριζε επαναστατικά την έννοια του δέους εντός του συγκεκριμένου είδους. Παρόλα αυτά, είναι ένα φιλμ που προσφέρεται για μια ευχάριστη εμπειρία θέασης, έστω κι αν δεν αντέχει τόσο απέναντι σε μια πιο επικριτική ματιά. Η αφήγηση κυλάει με μια καλή αίσθηση του ρυθμού, λόγω διαφορετικών τότε νοοτροπιών στη δραματουργία δεν υπάρχει καν ως ενδεχόμενο η παγίδα της «σαπουνοπεροποίησης» που διακρίνει πολλές δεκαετίες αργότερα συχνά μια μεγάλη μερίδα των δραμάτων εποχής (αρκεί να γίνει μια σύγκριση με το παρεμφερές θεματικά «Η Άλλη Ερωμένη του Βασιλιά» του 2008), ενώ πίσω από άλλα στοιχεία κρύβεται και μια ενδιαφέρουσα μελέτη επάνω στον ανδρικό ψυχισμό, η οποία θα ήταν ακόμη ουσιαστικότερη αν το σενάριο πραγματικά «βυθιζόταν» στον εσωτερικό κόσμο του αληθινού προσώπου που σκιαγραφεί.

Φυσικά, έχοντας σαν αντικείμενο μελέτης ένα πρόσωπο σαν τον Ερρίκο τον 8ο κι έναν χειμαρρώδη πρωταγωνιστή σαν τον Charles Laughton, επόμενο είναι να μην υπάρχει χώρος για κανέναν άλλον. Όλοι οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι στα αναπαριστώμενα πραγματικά γεγονότα παραμένουν περιφερειακές φιγούρες με ελλιπή υπόσταση, τόσο σεναριακά όσο κι ερμηνευτικά. Κι ακόμη κι αν το ντουέτο των Biro και Wimperis σαν να φοβάται να βάλει βαθιά το μαχαίρι στο κόκαλο όσον αφορά τον τομέα της σπουδής χαρακτήρα, το φιλμ ευτύχησε να έχει έναν πρωταγωνιστή χαρισματικά άνετο, μαγνητικό, που βάζει σε σκέψεις ως προς το πόσο ακόμη ψηλότερα θα μπορούσε να φτάσει με μεγαλύτερη σεναριακή βοήθεια. Ακόμη κι έτσι, πρόκειται για το ισχυρότερο χαρτί του όλου πακέτου: στα στιγμιότυπα που ο Laughton δεν εμφανίζεται, η απουσία του είναι πολύ έντονα αισθητή. Δεν θα ήταν υπερβολή να ανακηρυχθεί ως η κινητήρια δύναμη του όλου εγχειρήματος.

Εν κατακλείδι, η «Ιδιωτική Ζωή του Ερρίκου του 8ου» έχει περισσότερο την αξία ενός ενδιαφέροντος μεν, περιφερειακής σημασίας δε μουσειακού εκθέματος, παρά αυτήν ενός οργανικού κι απαραίτητου κομματιού της παγκόσμιας κινηματογραφικής ιστορίας. Παρά τα μεμονωμένα δυνατά σημεία, ούτε έχει το βάθος μιας ουσιαστικής ιστορικής καταγραφής, ούτε το μεγαλείο ενός αξέχαστου έπους.

Βαθμολογία: