Ανθρώπινη Ροή

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 6/2/2018

Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση του 2015 έχει σημαδέψει ανεξίτηλα και την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στη Γηραιά Ήπειρο, στο βαθμό που οι ηγεσίες των κρατών της φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά για επίσημη λήξη της καθώς όλα στηρίζονται επάνω στην εύθραυστη ισορροπία της συμφωνίας της ΕΕ με την Τουρκία για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών. Μέσα στον ωκεανό πολιτικών σκοπιμοτήτων που ακολούθησαν από κόμματα κατά και υπέρ της υποδοχής μεταναστών για την αντίστοιχη συσπείρωση κοινού ψηφοφόρων προς ίδιον όφελος, δυστυχώς φαίνεται να περνάει απαρατήρητη η ουσία του όλου θέματος, που είναι το δράμα του ξεριζωμού, αν όχι και της απώλειας αγαπημένων προσώπων, και ο κίνδυνος του θανάτου των εκατοντάδων χιλιάδων ψυχών που διέφυγαν όλο αυτό το χρονικό διάστημα κυρίως από τη Συρία όπου μαίνεται ακόμη ο εμφύλιος.

Ο Ai Weiwei παίρνει μια ξεκάθαρα στρατευμένη θέση προς τιμήν του και παράλληλα, προκειμένου να επικοινωνήσει το μήνυμά του όσο το δυνατόν καλύτερα, επιστρατεύει μια μεγάλη ομάδα τεχνικών, που παρόλο που δρα ξεκάθαρα υπό τις δικές του κατευθύνσεις, καθιστά το πνεύμα της δουλειάς άκρως συλλογικό. Οπτικά το αποτέλεσμα στο μεγαλύτερο κομμάτι του είναι εντυπωσιακό (ένας από τους διευθυντές φωτογραφίας άλλωστε είναι και ο γνωστός και μη εξαιρετέος Christopher Doyle), η επιτομή του ρητού «μια εικόνα, χίλιες λέξεις». Ενδεικτικό του πόσο πολυδιάστατο είναι το θέμα που θίγεται όπως και ο όγκος πληροφοριών που έχει προκύψει από αυτό τα τελευταία χρόνια είναι πως το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ διαρκεί 140 λεπτά (τα οποία κυλάνε αβίαστα), παρόλα αυτά υπάρχει η αίσθηση πως κάτι έμεινε απέξω, άρα κάποιο επιπρόσθετο υλικό θα χρειαζόταν για μια περαιτέρω διευκρίνιση και ανάλυση της κατάστασης. Η ισορροπία που θέλει να τηρήσει ο περίφημος εικαστικός καλλιτέχνης είναι εξαιρετικά φιλόδοξη, επιθυμεί να ειπωθούν αρκετά, όχι όμως στο βαθμό που να καταστήσουν τη διάρκεια του φιλμ δυσάρεστη για το μέσο θεατή, μιας και είναι προφανές ότι η πρόθεση είναι μια φόρμα προσιτή για όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Μια τηλεοπτική σειρά που θα περιλάμβανε στιγμές που κόπηκαν στο μοντάζ για χάρη της αφηγηματικής οικονομίας πιθανότατα θα ήταν μια ικανοποιητική λύση, ωστόσο είναι εμφανές από το όλο στήσιμο πως ο Weiwei στοχεύει για τη μεγάλη οθόνη.

Αυτή η χρονική συμπύκνωση βέβαια κοστίζει σε ουσία: προσπερνιούνται και δεν εξετάζονται αναλυτικά, όπως θα έπρεπε κανονικά για να μιλάει κάποιος για μια διεξοδική μελέτη του θέματος, παράμετροι όπως τα αίτια του εμφυλίου στη Συρία. Η δικαιολογία εδώ θα μπορούσε να είναι πως κάτι τέτοιο δεν ενδιαφέρει τους συντελεστές και κύριο μέλημά τους είναι η απεικόνιση της Οδύσσειας των προσφύγων. Αυτός όμως ο περιορισμός ταυτόχρονα εμποδίζει και το φιλμ να αποτελέσει μια γροθιά στο στομάχι και σε επίπεδο άρθρωσης πολιτικού λόγου για την τρέχουσα κατάσταση στο μέτωπο του προσφυγικού ζητήματος, κάνοντας μια βαθιά ενδοσκόπηση στο αντικείμενο, μένοντας απλά σε έναν καλοδεχούμενο μεν, αυτονόητο δε ανθρωπισμό και σε κάποιες διαπιστώσεις που συνοψίζονται σε μία πρόταση σε μορφή υπέρτιτλου. Λόγω και του καλλιτεχνικού χώρου από τον οποίο κατάγεται, ο σκηνοθέτης δίνει σαφώς μεγαλύτερο βάρος στη δύναμη του κάδρου από ότι στην πληροφορία. Λέγονται μόνο τα απολύτως απαραίτητα ώστε ακόμη και ο μη ενημερωμένος σχετικά θεατής να σχηματίσει μια γενική εικόνα και ακόμη κι αν εξάγονται μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα, όπως για παράδειγμα η υποκρισία του κομματιού της Δύσης που δεν δέχεται τους πρόσφυγες τη στιγμή που χώρες στην ήπειρο της Αφρικής δέχονται πολλαπλάσιες ροές, δεν είναι τόσο πολλά σε αριθμό και τόσο πολυδιάστατα σε σύλληψη όσο θα έπρεπε για μια ταινία τεκμηρίωσης που είναι φτιαγμένη για να διαδώσει στο ευρύ κοινό το μεταναστευτικό ζήτημα.

Ακόμη κι έτσι όμως, το “Human Flow” επιτυγχάνει να ταράξει και να συγκινήσει με έναν τρόπο που αφήνει ένα στίγμα, δεν εισέρχεται για να φύγει ύστερα από λίγη ώρα όπως η υπερένταση κατά τη διάρκεια μιας βόλτας σε ρόλερ-κόστερ, κι αυτό είναι κάτι που σαφέστατα καταλογίζεται υπέρ του, ειδικά σε μια περίοδο που το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινωνίας εθελοτυφλεί για το φλέγον αντικείμενο με το οποίο καταπιάνεται το φιλμ.

Βαθμολογία: