
Το κινηματογραφικό ημερολόγιο της Μεγάλης Εβδομάδας
Συντάκτης: Ορέστης Μαλτέζος
Ήρθε η Μεγάλη Εβδομάδα και σίγουρα ήδη έχεις στο μυαλό σου το αρνάκι της μαμάς στο πασχαλινό τραπέζι. Επειδή όμως πριν την Κυριακή μεσολαβούν έξι Μεγάλες Μέρες και είναι πανεύκολο να υποπέσεις στο μέγιστο εθιμοτυπικό αμάρτημα της χιλιοστής προβολής του «Ιησού από τη Ναζαρέτ», μπορείς να πάρεις τα πασχαλιάτικα κουλουράκια της γιαγιάς και να απλωθείς στον καναπέ επιλέγοντας μία από τις παρακάτω ταινίες για κάθε ημέρα της εβδομάδας ώστε να πάρεις την πασχαλινή σου δόση ακίνδυνα και άφοβα…
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
Ο Πρίγκιπας της Αιγύπτου | The Prince of Egypt (1998)
Όλοι έχουμε δει έστω και κατά τύχη κάποιο από τα μεγαλεπήβολα και πολύωρα κλασικά χολιγουντιανά έπη, αλλά σε περίπτωση που η ικανότητα συγκέντρωσης δεν είναι το δυνατό σου σημείο, αυτή η animation ταινία της DreamWorks είναι μια ασφαλής επιλογή για να εισαχθείς στο κλίμα των ημερών, πρώτον γιατί διαρκεί μόνο μιάμιση ώρα, δεύτερον γιατί είναι μια παραγωγή αντάξια των καλύτερων στιγμών της Disney, και τρίτον γιατί έχει πιασάρικα τραγούδια από το “The Plagues” και το “Deliver Us” και σάουντρακ του Hans Zimmer. Είναι η γνωστή ιστορία της Εξόδου με τον Μωυσή που μεγαλώνει σαν πρίγκιπας στην Αίγυπτο, η οποία έχει τον εβραϊκό λαό σκλάβο για το χτίσιμο των μνημείων της, προτού μάθει για την αληθινή του καταγωγή και λάβει από τον Θεό την αποστολή να απελευθερώσει τους ανθρώπους του από τον φαραώ Ραμσή. Έχει ένα υπέροχο παραδοσιακό σχέδιο που χρησιμοποιεί το CGI μόνο σαν βοήθημα για να αποδώσει στο μέγιστο την ατμόσφαιρα, χαρακτήρες με προσωπικότητα και εξέλιξη, μια εξαιρετική εικαστική σεκάνς-φλάσμπακ μέσω των τοιχογραφιών του παλατιού, και εντυπωσιακές σκηνές όπως ο χωρισμός της θάλασσας. Ο Cecil B. DeMille θα ήταν περήφανος.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
Agora (2009)
Μια σχετικά παραγνωρισμένη ταινία του Alejandro Amenábar («Οι Άλλοι», «Η Θάλασσα Μέσα Μου»), η οποία άξιζε καλύτερης μεταχείρισης ιδίως αν σκεφτείς τη δημοφιλία ταινιών όπως το «Βασίλειο των Ουρανών» του Ridley Scott και το «Νώε» του Darren Aronofsky. Με πρωταγωνίστρια τη Rachel Weisz, διαδραματίζεται στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και αφηγείται την ιστορία της Υπατίας, της φιλοσόφου και μαθηματικού που ασχολήθηκε κυρίως με την αστρονομία και προσπάθησε να διασώσει την αρχαία γνώση εν μέσω της αναταραχής που ξεσπούσε ανάμεσα στους παγανιστές και τους χριστιανούς, για να δολοφονηθεί άγρια εντέλει από έναν χριστιανικό όχλο. Η ταινία παρακολουθεί τα γεγονότα παρουσιάζοντας τους ανθρώπους σαν ολοένα και πιο διαχωριζόμενες μάζες, δείχνοντας πώς επηρεάζονταν οι αθώοι άνθρωποι μέσα στον θρησκευτικό αυτό πόλεμο, εστιάζοντας στη σχέση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης χωρίς να καταδικάζει κάποιο συγκεκριμένο δόγμα. Οι σύγχρονοι πολυθεϊστές αγκάλιασαν την ταινία, ενώ αντίστοιχα οι χριστιανοί τής επιτέθηκαν διακριτικά.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
Ο Τελευταίος Πειρασμός | The Last Temptation of Christ (1988)
Βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, η ταινία του Martin Scorsese δέχτηκε μερικές από τις πιο ακραίες και βίαιες επιθέσεις στην ιστορία του κινηματογράφου. Το σενάριο του Paul Schrader, ο οποίος είχε ξανασυνεργαστεί με τον Scorsese στον «Ταξιτζή» και το «Οργισμένο Είδωλο», αφηγείται την ιστορία ενός Ιησού ο οποίος βιώνει μια τεράστια εσωτερική σύγκρουση, αμφισβητεί τη θεϊκή του υπόσταση θέλοντας να υποκύψει στις επιθυμίες του, αλλά πασχίζει να αποφύγει τους πειρασμούς γνωρίζοντας πως καλείται να φέρει εις πέρας το σχέδιο που έχει γι’ αυτόν ο Θεός, διερωτώμενος αν πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο της αγάπης ή της βίας, τη στιγμή που ο Ιούδας Ισκαριώτης, εδώ παρουσιαζόμενος σαν ένας καλός άνθρωπος που απλώς ακολουθεί οδηγίες, τον καλεί να ξεκινήσει επανάσταση απέναντι στους Ρωμαίους. Πάνω στον σταυρό, ένα μικρό κορίτσι τού λέει πως το θέλημα του Θεού εκπληρώθηκε, τον κατεβάζει από τον σταυρό και τον οδηγεί στη Μαρία Μαγδαληνή, την οποία παντρεύεται, κάνουν οικογένεια και συνεχίζει να ζει σαν απλός άνθρωπος, μέχρι το τελικό plot-twist που κλείνει την ιστορία και κάνει τον Ιησού να πάρει την οριστική του απόφαση και να σώσει την ψυχή της ανθρωπότητας. Ο Scorsese μπορεί ανέκαθεν να ήθελε να γυρίσει μια ταινία για τη ζωή του Χριστού, στην πραγματικότητα όμως το έκανε αυτό σε κάθε του ταινία. Ο Ιησούς του «Τελευταίου Πειρασμού» ανήκει στο ίδιο σύμπαν χαρακτήρων όπως ο Τράβις Μπικλ και ο Τζέικ ΛαΜότα, είναι ένας αντίστοιχος αντιήρωας που αναζητά αδιάκοπα μια ανακούφιση για τα δικά του πάθη σε μια κάποια ευτυχία.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο | Il Vangelo Secondo Matteo (1964)
Γυρισμένη από τον άθεο, μαρξιστή και ομοφυλόφιλο Pier Paolo Pasolini, η ταινία ακολουθεί πιστά τη ζωή του Χριστού όπως περιγράφεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, το οποίο χρησιμοποιεί αυτούσιο για τους λιγοστούς της διαλόγους, αφού ο σκηνοθέτης ένιωσε πως καμία εικόνα δεν θα μπορούσε ποτέ να φτάσει το ποιητικό ύψος του κειμένου. Η ταινία γυρίστηκε εξολοκλήρου στο ερημικό και άγονο τοπίο της ιταλικής Basilicata χωρίς επαγγελματίες ηθοποιούς αλλά με ντόπιους κατοίκους, με τον Χριστό να τον υποδύεται ένας δεκαεννιάχρονος κομμουνιστής φοιτητής, ενώ η πολυπολιτισμική μουσική αποτελείται από Μπαχ μέχρι εβραϊκούς ύμνους, όλη με κάποιου είδους ιερή φύση. Ο Pasolini δήλωσε πως ο ίδιος, που ήταν άθεος, έλεγε την ιστορία μέσα από τα μάτια ενός πιστού. Το αποτέλεσμα είναι μια ταινία σκηνοθετημένη με εξαιρετική απλότητα που καταγράφει όσα συμβαίνουν χωρίς να κηρύσσει ή να δοξάζει, ενώ και οι ιερείς που οδηγούν τον Χριστό στη σταύρωση δεν διαθέτουν κανένα μίσος ή οργή, παρά μόνο αντιμετωπίζουν ψύχραιμα μια περίπτωση αίρεσης. Η ταινία κατάφερε να κερδίσει όσους της είχαν επιτεθεί προτού καν προβληθεί, ενώ συμπεριλαμβάνεται και στη λίστα του Βατικανού με τις καλύτερες ταινίες.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Τα Πάθη του Χριστού | The Passion of the Christ (2004)
Θεωρώ απαραίτητο εδώ να γράψω πως μια ταινία την κρίνουμε με βάση τον στόχο για τον οποίο γυρίστηκε και όχι γι’ αυτόν που εμείς θα θέλαμε να είχε. Ο Mel Gibson, αντλώντας υλικό από τα ευαγγέλια αλλά και από λοιπά γραπτά και απεικονίσεις, δήλωσε πως «ο Ιησούς πέθανε για όλη την ανθρωπότητα, υπέφερε για όλους μας, και είναι ώρα να επιστρέψουμε σε αυτό το βασικό μήνυμα». Η ιστορία δεν ασχολείται με τις διδαχές του Ιησού. Ξεκινά από τον κήπο της Γεθσημανής και παρουσιάζει ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος της: τα Πάθη του Χριστού. Και ο Mel Gibson θέλοντας να απεικονίσει ξεκάθαρα πως ο Χριστός υπέφερε για τις αμαρτίες μας, ασχολείται στην πλειοψηφία της ταινίας με τα βασανιστήρια, τον πόνο, τη σταύρωση και τον θάνατο του Χριστού, με ακραία περιγραφικό τρόπο, με όση βαναυσότητα και αιματηρή λεπτομέρεια μπορεί. Μεγάλη μερίδα του κοινού τη θεωρεί σαδιστική και είναι σεβαστό. Πρόκειται για μια από τις πιο βίαιες ταινίες που έχουν γυριστεί και αυτό δεν είναι κριτική αλλά απλή παρατήρηση. Μακριά από την παράδοση του αψεγάδιαστου Ιησού, η ταινία τον παρουσιάζει εμφανισιακά όπως και τους υπόλοιπους χαρακτήρες ως αυτό που ήταν: φτωχοί άνθρωποι σε μια φτωχή χώρα της Μέσης Ανατολής. Ο αντισημιτισμός για τον οποίο κατηγορείται δεν ευσταθεί αν δούμε πώς ο κάθε χαρακτήρας έχει τα δικά του κίνητρα και εκπροσωπεί τον εαυτό του, όχι έναν ολόκληρο λαό ή μια θρησκεία. Ο ρωμαίος κυβερνήτης Πόντιος Πιλάτος έχει τεράστιο δισταγμό προτού υποκύψει και διατάξει τη σταύρωση, ο αρχιερέας Καϊάφας βλέπει τεράστιο κίνδυνο στη σοβαρή πιθανότητα ανατροπής του θρησκευτικού καθεστώτος, ενώ οι απλοί Εβραίοι κατά βάση αντιδρούν στα μαρτύρια του Ιησού και προσπαθούν να τον βοηθήσουν. Γυρισμένη εξ ολοκλήρου στα αραμαϊκά, η ταινία περιλαμβάνει τη διαβόητη φράση του Καϊάφα «Το αίμα αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών», αλλά ο Gibson καταλήγει να την αφαιρέσει από τους αγγλικούς υπότιτλους γιατί «αν την έβαζα, θα ερχόντουσαν σπίτι μου να με σκοτώσουν». Πέραν αυτού, η ταινία διαθέτει μια πολύ δυνατή εικονογράφηση, ταιριαστή μουσική και ερμηνείες, και συνολικά είναι μια αριστοτεχνική παρουσίαση.
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
Ιησούς Χριστός, Υπέρλαμπρο Άστρο | Jesus Christ Superstar (1973)
Το 1970, οι νεαροί τότε μουσικοί Andrew Lloyd Webber και Tim Rice ηχογραφούν μια ροκ όπερα με θέμα τις τελευταίες μέρες του Χριστού, τον ρόλο του οποίου τραγουδά ο frontman των Deep Purple, Ian Gillan. Έναν χρόνο μετά, παρουσιάζεται live ως συναυλία, και λίγους μήνες αργότερα ανεβαίνει στο Broadway σαν θεατρικό μιούζικαλ με πολυπολιτισμικό καστ, δημιουργώντας μαζική αναμπουμπούλα. Και τι δεν ακούστηκε: προσβολή, βλασφημία, αντισημιτισμός, κλπ. Ο Ιησούς είναι αιθέριος και παρουσιάζεται σαν ο πρώτος superstar του κόσμου. Ο Tim Rice δήλωσε πως «δεν βλέπουμε τον Χριστό σαν θεό αλλά σαν έναν σωστό άνθρωπο στη σωστή στιγμή στο σωστό μέρος». Ποιος είδε τους χριστιανούς και δεν τους φοβήθηκε. Μα να μη δείξει την ανάσταση του Κυρίου; Μα η Μαγδαληνή να τραγουδά τον έρωτά της για τον Ιησού; Μα η ιστορία να λέγεται από τη σκοπιά του Ιούδα; Μα ο Ιούδας να είναι μαύρος; Τίποτα όμως δεν μπορούσε να σταματήσει τη φόρα που είχε πάρει το εξολοκλήρου τραγουδιστικό έργο που παρουσίαζε την ιστορία των Παθών με χορό, τραγούδι, σύγχρονες αναφορές και αναχρονιστική γλώσσα. Το 1973, η Universal αποφασίζει να το κάνει ταινία και επιστρατεύει τον μέγιστο σκηνοθέτη Norman Jewison, φρέσκο από την επιτυχία του «Βιολιστή στη Στέγη», ο οποίος μαζεύει ένα μεγάλο μέρος του θεατρικού καστ, τους πηγαίνει στην έρημο του Ισραήλ και μέσα στο χίπικο πνεύμα των παιδιών των λουλουδιών στήνει χορογραφίες μέσα στα ερείπια της περιοχής αξιοποιώντας την κάμερά του όσο πιο ευφάνταστα μπορεί να σκεφτεί ο νους του. Το 1996, το μιούζικαλ περνά από ολική αναδόμηση, αποκτά ανανεωμένη ενορχήστρωση και παίρνει την σύγχρονη μορφή του όπως την ξέρουμε σήμερα. Ανάλογα με τα γούστα σας, μπορείτε είτε να δείτε την ταινία ή τη μαγνητοσκοπημένη παράσταση του Live Arena Tour του 2012 για μια ολοκληρωτική εμπειρία του έργου.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Ένας Προφήτης, μα τι Προφήτης! | Life of Brian (1979)
Η ταινία των Monty Python είναι τόσο ξεκαρδιστικά μη προσβλητική, που η πραγματική βλασφημία είναι να την πάρεις στα σοβαρά. Καταρχάς δεν ασχολείται καν με τη ζωή του Χριστού, αλλά με τη ζωή του Μπράιαν, ο οποίος είχε την ατυχία να γεννηθεί την ίδια μέρα στον διπλανό στάβλο. Δεν ασχολείται καν με τη θρησκεία. Παίρνει τα μεγαλύτερα κλισέ από τα βιβλικά έπη του Χόλιγουντ και σπάει πλάκα δημιουργώντας μια σειρά από παράλογα περιστατικά, τα οποία αντιμετωπίζει με μια λογική που σπάει κόκαλα. Τι συνέβαινε ας πούμε σε έναν τυπικό προχριστιανικό λιθοβολισμό; Πώς θα ήταν ο Πόντιος Πιλάτος αν τραύλιζε; Δεν θα μπορούσαν οι τρεις μάγοι να μπερδέψουν τους στάβλους και να δώσουν τα δώρα στον Μπράιαν; Και τι θα συνέβαινε αν σε όλη του τη ζωή ο κόσμος συνέχιζε να νομίζει ότι ο Μπράιαν είναι ο μεσσίας που περιμένει; Κι αν αυτό κάποιοι αποφάσιζαν να το εκμεταλλευτούν για πολιτικούς λόγους; Όλα αυτά με κάποιο τρόπο κατάφεραν να προσβάλλουν όχι μόνο τους πιστούς αλλά και τους άθεους. Παρόλα αυτά, η ταινία έγινε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, πήρε εξαιρετικές κριτικές και είναι η ιδανική επιλογή για να περάσουμε το βράδυ μετά το κυριακάτικο τραπέζι με μια από τις καλύτερες κωμωδίες όλων των εποχών. Μετά από τις προηγούμενες ταινίες των παθών, ώρα να γελάσει και λίγο το χειλάκι μας.