Νοσφεράτου

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 2/1/2025

Ο Ρόμπερτ Έγκερς ποτέ δεν έκρυψε τη σχέση του με την ταινία “Νοσφεράτου: Μια Συμφωνία Τρόμου” του Μουρνάου και εύκολα βρίσκεις τις δηλώσεις του για το πώς την πρωτοείδε σε ηλικία 9 ετών στο VHS και είχε διαμορφωτικό αντίκτυπο πάνω του, αλλά και για τη σχολική παράσταση που έκανε στα 17 του. Προσθέστε την επαναλαμβανόμενα αισθητή επιρροή του Μουρνάου στις προηγούμενες ταινίες του και θα μπορούσε να πει κανείς πως η εμμονή του Έγκερς με το συγκεκριμένο βαμπίρ αντανακλά αυτήν της Έλεν, του χαρακτήρα που υποδύεται εδώ η Λίλι-Ρόουζ Ντεπ. Επειδή όμως ο Έγκερς είναι σκηνοθέτης που δουλεύει, αυτός και ο διευθυντής φωτογραφίας Γιάριν Μπλάσκε δημιούργησαν ένα έργο τέχνης με υψηλό στιλιζάρισμα, όπου η γρήγορη αφηγηματική ροή δεν είναι απαραίτητα η κορυφαία προτεραιότητα. Κατά την εκτέλεση αυτής της ιστορίας εμμονής, επιθυμίας και καταπίεσης, ο Έγκερς μοιάζει να υποκύπτει εντελώς σε αυτήν ανά διαστήματα, επομένως και η διάρκεια των 133 λεπτών εξηγείται εύκολα. Ωστόσο, αυτό ταιριάζει σίγουρα στην ταινία, στην οποία η σκιά του κακού καλύπτει αργά αλλά αδυσώπητα τα πάντα.

100 χρόνια χωρίζουν την παραγωγή των δύο ταινιών και ο Έγκερς αξιοποιεί τα σύγχρονα μέσα τεχνολογίας για να αποδώσει εικαστικά τις ίδιες διαθέσεις που θέλησε να κατασκευάσει ο Μουρνάου ώστε να διαφοροποιήσει αισθητικά τις σκηνές της μέρας από αυτές της νύχτας. Χρησιμοποιεί λοιπόν ξεθωριασμένες αποχρώσεις των μπλε, καφέ και κίτρινου, με τις σκηνές να φαντάζουν ενίοτε ασπρόμαυρες, σαν κάτι να έχει ρουφήξει τα χρώματα. Αυτό μετατρέπει το “Νοσφεράτου” σε μια πολύ ψυχρή ταινία και εγκαθιδρύει την απειλή από το πρώτο λεπτό χωρίς να τη δείχνει πραγματικά. Όπως στα “Σαγόνια Του Καρχαρία”, το τέρας μένει εκτός οθόνης για το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αλλά η σκιά του κρέμεται πάνω από κάθε τι. Έχοντας αυτό κατά νου, ο Έγκερς προβαίνει σε ορισμένες σεναριακές διαφοροποιήσεις που εμποτίζουν το ενδιαφέρον του θεατή σε σκηνές τόσο χιλιοειπωμένες που είχαν καταντήσει διεκπεραιωτικές. Μια πολύ σημαντική είναι το σημείο όπου ο κτηματομεσίτης Τόμας Χάτερ (ή αν προτιμάτε, Τζόναθαν Χάρκερ) κόβει το δάχτυλό του και μια σταγόνα αίμα τραβάει τη λυσσαλέα προσοχή του βρικόλακα. Σε αντίθεση με άλλες high-profile προσαρμογές όπως του Μουρνάου, του Χέρζογκ και του Κόπολα, εδώ δεν βλέπουμε σε τι ακριβώς ενέργεια προβαίνει ο Νοσφεράτου την κρίσιμη αυτή στιγμή, αφού κάτι τέτοιο θα αποκάλυπτε το τέρας πολύ νωρίς. Έτσι, ο Έγκερς χρησιμοποιεί κοντινά πλάνα στα δάχτυλα και τα μάτια των δύο χαρακτήρων, επιτρέποντας στο κοινό να ακούσει παρά να δει τον κόμη του, δημιουργώντας ένα αλλόκοσμο αποτέλεσμα χάρη και στην επιτηδευμένα μπάσα φωνή του Μπιλ Σκάρσγκαρντ.

Το επίκεντρο της ιστορίας εδώ δεν είναι ο Ορλόκ αλλά η Έλεν, που ξεφεύγει από τη συχνή της υπόσταση ως αντικείμενο του πόθου και παρουσιάζεται εδώ ως ολοκληρωμένη γυναίκα, δεμένη ψυχικά και σωματικά με το ίδιο το θεματικό υπόβαθρο της ταινίας που εξερευνά την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, το αίσθημα της απώλειας και τον φόβο του ανοίκειου. Κι αν η ιστορία του Μπραμ Στόκερ μπορεί να ερμηνευθεί με διάφορους τρόπους από τον εκάστοτε δημιουργό-προσαρμογέα, ο Έγκερς επιλέγει να αποδώσει τα στοιχεία της ταινίας του Μουρνάου, που ενώ εκεί έβρισκαν ανταπόκριση χάρη στην αλλόκοτη αίσθηση που δημιουργούσαν, εδώ τη βρίσκουν επειδή αποδίδονται με κατανοητό και λογικό τρόπο -ένα αλλόκοτο επίτευγμα από μόνο του.

Το πρωτοκλασάτο καστ είναι εμπνευσμένα διαλεγμένο και είναι ευτύχημα που όλοι θέλουν να κατασκευάσουν κάτι πρωτότυπο και συνεκτικό από τους υπερβολικά οικείους χαρακτήρες τους. Το σημαντικότερο επίτευγμα στα πλαίσια της προσαρμογής των ρόλων είναι ο Τόμας Χάτερ του Νίκολας Χουλτ που μετατρέπει έναν ακραία διεκπεραιωτικό χαρακτήρα με ελάχιστη συμβολή στην ιστορία πέρα από την πρώτη μας επαφή με τον βρικόλακα σε πρωταγωνιστή με υπόσταση. Η Λίλι-Ρόουζ Ντεπ ερμηνεύει με πλήρη σωματικότητα, φέρνοντας στον νου ακόμα και στοιχεία από τον “Εξορκιστή”, διοχετεύοντας στην ταινία συναισθήματα σε κομβικά σημεία όπου ο Έγκερς από τη θέση του σκηνοθέτη κατασκευάζει μια αποστασιοποίηση. Το μόνο που μπορώ να φέρω σαν ένσταση είναι η προφανής επιλογή του Γουίλεμ Νταφόε στον ρόλο του αντίστοιχου Βαν Χέλσινγκ με τη συζητήσιμη ψυχική του αστάθεια, που είναι μεν μια υπέροχη ερμηνεία αλλά ταυτόχρονα και ακριβώς αυτό που περιμένεις να δεις.

Ο “Νοσφεράτου” του Ρόμπερτ Έγκερς είναι μια απόκοσμη ταινία τρόμου υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου αλλά και υγιούς εμπορικής προσβασιμότητας που ερμηνεύει τον θρύλο των βρικολάκων ως μια τραγική ιστορία ψυχο-σεξουαλικής εμμονής και είναι ακόμα μια προσθήκη στο εντυπωσιακό σερί επιτυχιών του Έγκερς που, με τη “Μάγισσα”, τον “Φάρο” και τον “Άνθρωπο απ’ τον Βορρά”, μοιάζει ανίκανος να γυρίσει μια ταινία που θα αντιμετωπιστεί ως “απλά καλή”.

Βαθμολογία:

0 κακή | 1 μέτρια | 2 ενδιαφέρουσα | 3 καλή | 4 πολύ καλή | 5 αριστούργημα