Μακριά από τους Ανθρώπους

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 22/4/2015

«Αυτός που απελπίζεται από την ανθρώπινη μοίρα είναι δειλός. Αυτός που έχει ελπίδες γι` αυτήν είναι ανόητος». Τα λόγια αυτά του Albert Camus αρκούν για να χωρέσουν την κεντρική φιλοσοφία που διέπει το «Μακριά από τους Ανθρώπους», το οποίο βασίζεται σε διήγημα του ίδιου με τίτλο «Φιλοξενία». Ο David Oelhoffen, μεταχειριζόμενος με δημιουργικό σεβασμό το έργο του μεγάλου συγγραφέα, δημιούργησε ένα γοητευτικό κράμα γουέστερν και road-movie με την απαραίτητη ευρωπαϊκή αύρα.

Στην επαναστατημένη Αλγερία του 1954, ο γαλλικής καταγωγής μοναχικός δάσκαλος Daru (Viggo Mortensen) προσπαθεί, ενάντια στις αντιξοότητες, να συντηρήσει το σχολείο του και να διδάξει στα παιδιά ανάγνωση και γραφή. Αναγκάζεται να διακόψει το έργο του για κάποιες ημέρες, καθώς, παρά την έντονη αντίδρασή του, του ανατίθεται να μεταφέρει τον κατηγορούμενο για το φόνο του ξαδέρφου του Mohamed (Reda Kateb) σε μια γειτονική πόλη ώστε να δικαστεί. Έτσι, οι δύο άνδρες ξεκινούν ένα οδοιπορικό στα δύσβατα μονοπάτια του Άτλαντα και γίνονται έρμαια της πολεμικής πραγματικότητας των βουνών.

Το φιλμ του γάλλου σκηνοθέτη κινείται ταυτόχρονα σε αρκετά επίπεδα, αλλά καταφέρνει να βρει μια εντυπωσιακή ισορροπία και να διατηρήσει την ομοιογένεια καθ’ όλη τη διάρκειά του. Αρχικά, οι δύο συνοδοιπόροι, παγιδευμένοι μέσα σε μια συγκρουσιακή πολιτική κατάσταση που τους υπερβαίνει, υφίστανται την καταπίεση από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη του πολέμου. Ο Daru, βετεράνος του πολέμου της Αλγερίας, αντιμετωπίζεται διαρκώς ως Γάλλος από του Αλγερινούς και ως Αλγερινός από τους Γάλλους. Με τον τρόπο αυτόν καταδεικνύεται η εγγενής αδικία του πολέμου, ο οποίος εξαναγκάζει τον άνθρωπο να διαλέξει στρατόπεδο με τους όρους που ο ίδιος επιβάλλει, εξοντώνοντας την ατομικότητά. Η διαδρομή των ηρώων, που μοιάζουν να έχουν φορτωθεί το σταυρό βαδίζοντας στο δικό τους Γολγοθά, καθίσταται εν τέλει σύμβολο του αδιεξόδου της πτωχής μεν σε χρόνο, πλούσιας δε σε βάσανα ανθρώπινης ζωής.

Ταυτόχρονα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλληλεπίδραση των πρωταγωνιστών κατά τη διάρκεια της μαρτυρικής διαδρομής τους. Οι δύο χαρακτήρες, εκπροσωπώντας δύο πολιτισμικές αντιλήψεις με αγεφύρωτες διαφορές, επιλέγουν την οδό της ομόνοιας. Ο Daru στέκει κατάπληκτος μπροστά στην προθυμία που επιδεικνύει ο Mohamed να οδηγηθεί σε σίγουρο θάνατο, αλλά επιλέγει να τον προσεγγίσει συναισθηματικά, καταβάλλοντας μια συνεπή προσπάθεια να κατανοήσει τη θέση του και δίνοντας του την ευκαιρία να αμφισβητήσει τη νομοτέλεια που ορίζει την τύχη του. Η ηθική σύγκλιση που παρουσιάζουν κατά την εξέλιξη του έργου οι δύο ήρωες σερβίρει με τον πλέον ταιριαστό τρόπο την εξήγηση της συμπεριφοράς του μελλοθάνατου, αποκαλύπτοντας στο θεατή τη θλιβερή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ακουσίως και κάνοντας τον να αντιληφθεί το δράμα του ανθρώπου που έχει ενώπιον του μια σειρά αποκλειστικά καταστροφικών επιλογών.

Η μεγαλύτερη αρετή όμως της ταινίας είναι η σπαρακτική ατμόσφαιρα αδιεξόδου που απλώνει το πέπλο της σε κάθε πλάνο. Η απαράμιλλης ομορφιάς φωτογραφία έχει τον πρώτο λόγο επΑ αυτού, γεμάτη από μεγαλειώδη βραχώδη τοπία που προκαλούν το δέος και παράλληλα εντείνουν το αίσθημα της μοναξιάς των πρωταγωνιστών μέσα σ’ ένα αφιλόξενο σκηνικό που καθρεφτίζει την αδυναμία τους να καθορίσουν οι ίδιοι τις ζωές τους. Ο Oelhoffen, κρατώντας το νου του στη δύναμη της ιστορίας και του σφιχτού σεναρίου, καταφέρνει να μην ολισθήσει σε περιττούς εντυπωσιασμούς, εκβιαστικούς του συναισθήματος του θεατή. Αντιθέτως, επιλέγει τη λιτή αφήγηση που κάνει τη δραματική κορύφωση του έργου ακόμα εντονότερη, καθώς δεν εξουθενώνει συναισθηματικά το θεατή με ένα συνεχές κρεσέντο τραγικότητας.

Ερμηνευτικά, η ταινία είναι αψεγάδιαστη. Ο Viggo Mortensen, σε μια από τις κορυφαίες στιγμές τις καριέρας του, φανερώνει με τις εκφράσεις του προσώπου του όλο το σπαραγμό της ταινίας με τρόπο μεστό και απαλλαγμένο από υπερβολές. Ενσαρκώνει υποδειγματικά τον άνθρωπο που αδυνατεί να βρει τη θέση του στον κόσμο αλλά δεν δέχεται να παραιτηθεί. Πανάξιος συμπαραστάτης του ο Reda Kateb, που αποδίδει ρεαλιστικά τον άμοιρο εγκληματία που υπομένει στωικά το ηθικό του βασανιστήριο. Ο δεσμός που αναπτύσσουν οι δύο χαρακτήρες είναι ιδιαιτέρως συγκινητικός και θυμίζει πως, ακόμα και στο πιο άγονο περιβάλλον, η ανθρωπιά μπορεί να θριαμβεύσει.

Συμπερασματικά, πρόκειται για μία υπαρξιακή αναζήτηση του ατομικού αλλά και πολιτικού αγώνα του ανθρώπου να ξεφύγει από τη μοίρα του. Διαθέτοντας κινηματογράφηση που μαγνητίζει, καθιστά το θεατή κοινωνό των ηθικών αδιεξόδων που βιώνουν οι πρωταγωνιστές. Μια ειλικρινής ωδή στον αγώνα για ελευθερία, από αυτές που σπανίως βλέπουμε στους κινηματογράφους.

Βαθμολογία: