Αλέξης Ζορμπάς

Ο Μπάζιλ, ένας άτολμος βρετανός συγγραφέας με ελληνικές ρίζες, κληρονομεί ένα ορυχείο στην κρητική επαρχία, και προσλαμβάνει για βοηθό τον εκκεντρικό και θαρραλέο μακεδόνα Ζορμπά, ο οποίος θα τον οδηγήσει σε κόσμους συναρπαστικούς και επικίνδυνους. Ο Ζορμπάς φλερτάρει με πολλές γυναίκες, αψηφά τους κινδύνους του ορυχείου που τρομάζουν τους άλλους εργάτες, και έρχεται αντιμέτωπος με μια ομάδα ανδρών στην προσπάθειά τους να εκδικηθούν τη νεαρή χήρα που τους απορρίπτει. 

Σκηνοθεσία:

Μιχάλης Κακογιάννης

Κύριοι Ρόλοι:

Anthony Quinn … Αλέξης Ζορμπάς

Alan Bates … Basil

Lila Kedrova … μαντάμ Hortense

Ειρήνη Παππά … η χήρα

Γιώργος Φούντας … Μαυραντώνης

Γιώργος Βογιατζής … Παύλος

Σωτήρης Μουστάκας … Μιμυθός

Άννα Κυριακού … Ψυχή

Ελένη Ανουσάκη … Λόλα

Τάκης Εμμανουήλ … Μανώλακας

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Μιχάλης Κακογιάννης

Παραγωγή: Μιχάλης Κακογιάννης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Φωτογραφία: Walter Lassally

Μοντάζ: Μιχάλης Κακογιάννης

Σκηνικά: Βασίλης Φωτόπουλος

Κοστούμια: Άννα Σταυροπούλου

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

• Αυθεντικός Τίτλος: Αλέξης Ζορμπάς
• Εναλλακτικός Τίτλος: Zorba the Greek

Σεναριακή Πηγή

• Μυθιστόρημα: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη.

Κύριες Διακρίσεις

• Όσκαρ δεύτερου γυναικείου ρόλου (Lila Kedrova), φωτογραφίας και σκηνικών. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, πρώτο αντρικό ρόλο (Anthony Quinn) και διασκευασμένο σενάριο.
• Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (δράμα), σκηνοθεσίας, πρώτου αντρικού ρόλου (Anthony Quinn) σε δράμα, δεύτερου γυναικείου ρόλου (Lila Kedrova) και μουσικής.
• Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση, ξένο ηθοποιό (Anthony Quinn), ξένη ηθοποιό (Lila Kedrova) και βραβείο ΗΕ.
• Ειδικό βραβείο στα David di Donatello.

Παραλειπόμενα

• Το βιβλίο του Καζαντζάκη που εκδόθηκε το 1946 τράβηξε γρήγορα το ενδιαφέρον για μεταφορά του στο σινεμά. Πρώτος ήταν ο βραβευμένος ηθοποιός Fredric March, που ερχόμενος στην Ελλάδα το 1954 με τη σύζυγο και συνάδελφο του, Florence Eldridge, είχε δηλώσει πως είχε προτείνει στον Ηλία Καζάν να το αναλάβει σκηνοθετικά. Τον επόμενο χρόνο είχε ακουστεί και το όνομα του Burt Lancaster ως πιθανού πρωταγωνιστή. Τα αμέσως επόμενα έτη ήταν ο Jules Dassin που επιχείρησε να αναλάβει την παραγωγή, με πρωταγωνιστή τον διάσημο ρώσο ηθοποιό Nikolay Cherkasov.
• Γυρίστηκε εξολοκλήρου στην Κρήτη: Χανιά, Κόκκινο Χωριό (επαρχία Αποκορώνου), παραλία Σταυρού (Ακρωτήρι). Στην τελευταία ήταν που γυρίστηκε και η σκηνή με το συρτάκι. Το ελληνικό νησί μπήκε με την ταινία στο επίκεντρο του διεθνούς τουριστικού ενδιαφέροντος.
• Η Simone Signoret ήτα η αρχική μαντάμ Ορτάνς, όπου όμως αποχώρησε επειδή “τρόμαξε” με το μακιγιάζ που θα της πρόσθετε χρόνια, κι έκτοτε δήλωνε πως μετάνιωσε για αυτήν της την απόφαση. Η αντικαταστάτρια της, η Lila Kedrova (που κέρδισε και το Όσκαρ), χρειάστηκε να μάθει αγγλικά από το μηδέν για να παίξει.
• Στο ξεκίνημα της παραγωγής, ο Κακογιάννης είχε προβλήματα με τον Anthony Quinn, μια και δεν μπορούσε να χειριστεί τον τόσο έντονο χαρακτήρα του.
• Όλα τα στούντιο απέρριπταν το σενάριο, με εξαίρεση την Twentieth Century-Fox, που ήταν ακόμα υπό την επιρροή του Σπύρου Σκούρα.
• Το αρχικό μοντάζ ήταν στις τρεις ώρες.
• Οι Ian McKellen και Oliver Reed προσπάθησαν να πάρουν τον ρόλο του Μπάζιλ, αλλά ο Alan Bates ήταν η πρώτη επιλογή του δημιουργού.
• Ο ρόλος του Ζορμπά προτάθηκε στους Burt Lancaster και Burl Ives, που όμως τον απέρριψαν.
• Σωτήρης Μουστάκας και Γιώργος Βογιατζής κάνουν ντεμπούτο στη μεγάλη οθόνη.
• Σε ηλικία 20 ετών, ο George P. Cosmatos κάνει τη μοναδική του ερμηνευτική εμφάνιση σε ταινία, ως ο νεαρός που καταγράφει τις σκέψεις του Ζορμπά.
• Ο Κακογιάννης χαρακτήριζε την ταινία του ως “αναρχική κωμωδία”, ενώ είχε δηλώσει πως “η αποκάλυψη της ταινίας είναι οι κρητικοί κομπάρσοι”.
• Από το 1968 υπάρχει και η θεατρική εκδοχή του έργου, που ανέβηκε πρώτα στη Νέα Υόρκη με τους Herschel Bernardi και Maria Karnilova, και παρέμεινε ακμαία για 305 παραστάσεις. Στην εκδοχή του 1982-83, πρωταγωνίστησαν οι Anthony Quinn και Lila Kedrova.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Εδώ γεννήθηκε το συρτάκι, ένας χορός βασισμένος στη μουσική που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης. Αποτελούνταν από αργές και γρήγορες κινήσεις του χασάπικου, ενώ χαρακτηριστική ήταν η επιτάχυνση στον ρυθμό. Ο Anthony Quinn, όμως, που το “δίδαξε” μέσω του φιλμ, είχε σοβαρό πρόβλημα με το πόδι του, και για αυτό δεν μπόρεσε να ακολουθήσει επακριβώς τη χορογραφία του Γιώργου Προβιά.