
Ο Σολάρις είναι ένας πλανήτης που έχει τη δυνατότητα να υλοποιεί τις αναμνήσεις των γήινων, γύρω από το σπίτι που άφησαν πίσω τους στη Γη και τους από καιρό πεθαμένους συγγενείς τους. Αυτός ο μυστηριώδης πλανήτης γοήτευε τους γήινους για χρόνια. Ο Ωκεανός Σολάρις είναι ένας γιγαντιαίος εγκέφαλος, το αίνιγμα του οποίου προσπαθούν να λύσουν τα μέλη μιας διαστημικής αποστολής. Όμως, όλες τους οι απόπειρες να έρθουν σε επαφή με τον άγνωστο πολιτισμό, καταλήγουν σε αποτυχία. Εντωμεταξύ, παράξενα πράγματα συμβαίνουν στον διαστημικό σταθμό…
Σκηνοθεσία:
Andrei Tarkovsky
Κύριοι Ρόλοι:
Donatas Banionis … Kris Kelvin
Natalya Bondarchuk … Khari
Juri Jarvet … Δρ Snaut
Vladislav Dvorzhetskiy … Anri Berton
Nikolay Grinko … Nik Kelvin
Olga Barnet … Krisa Kelvina
Anatoliy Solonitsyn … Δρ Sartorius
Olga Kizilova … Δρ Gribaryana
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Andrei Tarkovsky, Fridrikh Gorenshteyn
Μουσική: Eduard Artemyev
Φωτογραφία: Vadim Yusov
Μοντάζ: Lyudmila Feyginova, Nina Marcus
Σκηνικά: Mikhail Romadin
Κοστούμια: Vera Rudina
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Solyaris
- Ελληνικός Τίτλος: Σολάρις
- Διεθνής Τίτλος: Solaris
Άμεσοι Σύνδεσμοι
- Solaris (2002)
Σεναριακή Πηγή
- Μυθιστόρημα: Solaris του Stanislaw Lem.
Κύριες Διακρίσεις
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Μέγα βραβείο επιτροπής και βραβείο FIPRESCI.
Παραλειπόμενα
- Το Tarkovsky, το 1968, επέλεξε τη συγκεκριμένη διασκευή για διάφορους λόγους. Πέρα από τον θαυμασμό του στο πρόσωπο του Stanislaw Lem, χρειάζονταν εργασία και χρήματα, αφού το Αντρέι Ρουμπλιόφ είχε μείνει στο ράφι της λογοκρισίας, ενώ το σενάριο Μια Λευκή Λευκή Ημέρα είχε απορριφθεί (θα γίνει αργότερα ο Καθρέφτης, το 1975). Ο πολωνός συγγραφέας έχαιρε μεγάλης δημοτικότητας στην ΕΣΣΔ, κι έτσι φαίνονταν ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια εμπορική επιτυχία, πλάι στην καλλιτεχνική. Ήθελε όμως και να δώσει ένα βάθος στην επιστημονική φαντασία, που τα τεχνολογικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο πίστευε ότι του το στερούσαν. Μεταξύ άλλων, ήταν πολέμιος του 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, το οποίο και αποκαλούσε άψυχο και ψεύτικο.
- Tarkovsky και Lem συνεργάστηκαν και παρέμειναν σε επαφή μέχρι να ξεκινήσει να γράφεται το σενάριο. Όταν όμως τελείωσαν τα 2/3 αυτού, που αφορούσαν σκηνές στη Γη, η Mosfilm δεν έδειχνε θετική, ενώ ο συγγραφέας είχε εξοργιστεί για τις πολλές αλλαγές σε σχέση με το έργο του.
- Το ντεκόρ σχεδιάστηκε με βάση πίνακες προ του 19ου αιώνα (Pieter Bruegel, Rembrandt), ενώ υπάρχουν ολόκληρα πλάνα φορμαρισμένα πάνω σε κάποιους από αυτούς.
- Ο δημιουργός ήθελε από την πρώην σύζυγο του, Irma Raush, να ερμηνεύσει τη Χάρις. Όταν όμως συνάντησε την Bibi Andersson, άλλαξε άποψη. Παρόλα αυτά, ούτε η σουηδή σταρ πήρε τον ρόλο, που πήγε στην Natalya Bondarchuk, παλιά του συμφοιτήτρια και αυτή που του είχε συστήσει πρώτη το βιβλίο. Στο ημερολόγιο του ο Tarkovsky έγραφε αργότερα ότι η Bondarchuk ήταν η ανώτερη του καστ.
- Οι καβγάδες ανάμεσα στον δημιουργό και τον μόνιμο ως εδώ διευθυντή φωτογραφίας του, Vadim Yusov, έθεσαν οριστικό τέλος στη συνεργασία τους.
- Ο Akira Kurosawa είχε επισκεφτεί τα πλατό της Mosfilm, και είχε εκφράσει τον θαυμασμό του για τον σχεδιασμό του διαστημοπλοίου.
- Αφού το μοντάζ είχε τελειώσει, η κρατική επιτροπή κινηματογράφου απαίτησε να γίνει το φιλμ πιο ρεαλιστικό και καθαρό στις αναφορές του, αλλά και να φύγουν οι αναφορές στον θεό και τη χριστιανοσύνη. Ο Tarkovsky όμως κατάφερε να γίνουν πολύ λίγες αλλαγές, και η επιτροπή έπειτα ενέκρινε ό,τι είδε.
Μουσικά Παραλειπόμενα
- Πλάι στην ηλεκτρονική μουσική του Eduard Artemyev, ακούγεται και Johann Sebastian Bach.
Κριτικός: Σοφία Γουργουλιάνη
Έκδοση Κειμένου: 14/9/2010
Αν για σας η ταινία επιστημονικής φαντασίας είναι εξωγήινοι και μπλε πλάσματα που αναλαμβάνουν να σώσουν την ανθρωπότητα, ο Tarkovsky σάς προκαλεί να αλλάξετε γνώμη. Οι εξωγήινοι δεν έχουν θέση στο Solaris, οι γήινοι φτάνουν και περισσεύουν. Ο Tarkovsky δομεί την ταινία του πάνω στην έννοια του ανθρώπου, και διώχνει τους εξωγήινους από τα χωράφια ενός κόσμου που δεν ξέρει ούτε ποιος είναι, ούτε από πού ήρθε, ούτε τι θέλει. Αν οι υπαρξιακές σας αναζητήσεις σταμάτησαν στην ηλικία των 15, καιρός να επιστέψετε στην εφηβεία σας. Φυσικά, μην περιμένετε να σας πει ο Tarkovsky ούτε τι, ούτε ποιοι είστε. Το μόνο που κάνει είναι σαν αιώνιος πιτσιρικάς να σας ρωτάει πού πάω και τι θέλω. Η απάντηση δικιά σας…
Τριάντα χρόνια πριν, ο Tarkovsky επαναπροσδιορίζει το είδος της επιστημονικής φαντασίας κι ανακαλύπτει νέους ορίζοντες που δυστυχώς είναι ακόμη ανεξερεύνητοι. Δεν είναι μόνο ο τρόπος που προσεγγίζει σεναριακά το είδος της ταινίας, είναι και η σκηνοθεσία. Η φύση μέσα από τους αργούς ρυθμούς παίζει καίριο κι απόλυτα συμβολικό ρόλο στην εξέλιξη της ταινίας. Η γη κινείται, εξελίσσεται, το Solaris όχι. Οι άνθρωποι, τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπα τους, ξεδιπλώνουν χαρακτήρες και χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι, τώρα, μέσα στη φύση μοιάζουν με πίνακα ζωγραφικής, και τα πλάνα του Tarkovsky είναι σχεδόν οργασμικά για το σινεφιλικό μάτι.
Έχουμε να κάνουμε με ένα αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, και με μια ταινία που αναδεικνύει τον Tarkovsky ως έναν από τους κορυφαίους δημιουργούς του 20ού αιώνα. Αν το όνομα Tarkovsky σάς φαίνεται βαρύ κι ασήκωτο, εμπιστευθείτε με και θα δείτε μια ταινία με μυστήριο, βάθος και φιλοσοφική διάθεση που θα σας στοιχειώσει για -τουλάχιστον- αρκετές μέρες.
Βαθμολογία:
Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 13/8/2022
Μετά το “Αντρέι Ρουμπλιόφ”, ο Ταρκόφσκι εργάστηκε ως ηθοποιός και σεναριογράφος πριν ολοκληρώσει την επόμενη ταινία του, μια προσαρμογή του μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας του Stanislaw Lem στα 1972. Το «Σολάρις» συγκρίνεται συχνά με το επίσης μεγαλειώδες «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1968) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, μια ταινία που πάντως ο Ταρκόφσκι θεωρούσε πολύ ψυχρή και απάνθρωπη. Και οι δυο ταινίες χαρακτηρίζονται από αργούς ρυθμούς και λίγους έως ελάχιστους διάλογους, ενώ εξελίσσονται γύρω από έναν κοινό θεματικό άξονα, την ανθρωπότητα του μέλλοντος και τον σκεπτικισμό για το αν το ανθρώπινο γένος είναι έτοιμο να κάνει την υπέρβαση και να επιχειρήσει να κατακτήσει το άγνωστο διάστημα.
Ο πλανήτης Σολάρις είναι ένας ωκεανός νερού τυλιγμένος από σύννεφα, που βρίσκεται έξω από το ηλιακό σύστημα της Γης. Οι Γήινοι, στην προσπάθειά τους να μελετήσουν τον περίεργο πλανήτη, έχουν εγκαταστήσει σε τροχιά γύρω του έναν διαστημικό σταθμό. Μετά από χρόνια παρατήρησης και επιστημονικής μελέτης, έφτασαν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης αυτός πιθανόν να είναι ένα εξωγήινο ον τεράστιων διαστάσεων που διαθέτει νοημοσύνη. Έτσι αποφασίζουν να τον ενεργοποιήσουν τρυπώντας τον με ακτίνες φωτός υψηλής ενέργειας, προκειμένου να έρθουν σε επαφή μαζί του. Μετά το γεγονός αυτό, στον διαστημικό σταθμό αρχίζουν να συμβαίνουν παράξενα γεγονότα που συνοδεύονται από περίεργες εξαφανίσεις, ανεξήγητες παραισθήσεις, αλλά και συμπεριφορές παράνοιας και αυτοκτονίες από μεριάς του πληρώματος του σταθμού, αναγκάζοντας έτσι τη γήινη διεύθυνση του διαστημικού προγράμματος να λάβει μέτρα για τον τερματισμό λειτουργίας του σταθμού.
Ο κοσμοναύτης-ψυχολόγος Κρις Κέλβιν (Donatas Banionis), έχοντας μελετήσει τα περιστατικά που έχουν συμβεί στον διαστημικό σταθμό του Σολάρις, βγάζει το πόρισμα του για το κλείσιμο του σταθμού και τη διακοπή του προγράμματος. Συνάμα έχει σκοπό να μεταβεί και ο ίδιος εκεί για να πείσει τα τρία εναπομείναντα μέλη του σταθμού, τον Σαρτόριους, τον Σνάουτ και ο Γκιμπάριαν, να συνυπογράψουν το πόρισμα και να επιστρέψουν όλοι μαζί στην Γη.
Την παραμονή της αναχώρησής του, ο Κρις δέχεται την επίσκεψη του βετεράνου κοσμοναύτη Μπέρτον, ο οποίος του δείχνει ένα βίντεο και του εκμυστηρεύεται τις προσωπικές του εμπειρίες που αφορούν τη διαμονή του στον διαστημικό σταθμό του Σολάρις. Ο Κρις Κέλβιν, μην έχοντας πιστέψει όσα του είπε ο Μπάρτον, φτάνει στον διαστημικό σταθμό, τον οποίο και βρίσκει σε άθλια κατάσταση. Εντωμεταξύ, ο ένας από τους τρεις κοσμοναύτες, ο Γκιμπάριαν, έχει αυτοκτονήσει. Στο βίντεο που έχει αφήσει ο αυτόχειρας λίγο πριν το τέλος του, λέει ότι «δεν είναι τρελός και πως όλες οι παραισθήσεις είναι αληθινές». Όσο για τους δύο εναπομείναντες κοσμοναύτες, αυτοί έχοντας πια φτάσει στα όρια της παράνοιας, προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή.
Ο Κρις πολύ γρήγορα θα ανακαλύψει την αλήθεια. Ο πλανήτης μπορεί να διαβάσει το υποσυνείδητο των θαμώνων του σταθμού και να υλοποιήσει ζωντανά αντίγραφα αγαπημένων τους νεκρών προσώπων, μετατρέποντας τελικά τους κοσμοναύτες σε θύματα των τύψεων τους. Στην περίπτωση του Κέλβιν, ένα αντίγραφο της συζύγου του (Natalya Bondarchuk), η οποία αυτοκτόνησε χρόνια πριν, εμφανίζεται σε αυτόν και τον αναστατώνει, δημιουργώντας μέσα του πλήθος διλλημάτων σχετικά με το αν θα πρέπει να σκεφτεί λογικά και να επιστρέψει στην Γη ή αν θα πρέπει ν’ ακολουθήσει τη φωνή της καρδιάς του και να ζήσει μέσα στην ουτοπία που του προσφέρει ο ωκεανός του Σολάρις.
Το φιλμ, με το πρόσχημα της επιστημονικής φαντασίας, αποτελεί ουσιαστικά έναν βαθύτατο φιλοσοφικό στοχασμό σε ένα πλήθος υπαρξιακών ερωτημάτων, προκαλώντας τις προκαθορισμένες απόψεις μας για την αγάπη, την αλήθεια, την επιστήμη, αλλά και για την ίδια την ανθρωπότητα.
Ο ρυθμός της ταινίας είναι εξαιρετικά αργός, σχεδόν τελετουργικός, ενώ τα πλάνα μιας πανέμορφης φύσης θυμίζουν πίνακες ζωγραφικής και έρχονται σε αντίθεση με το ψυχρό κλειστοφοβικό περιβάλλον του διαστημικού σταθμού, παίζοντας καίριο κι απόλυτα συμβολικό ρόλο στην εξέλιξη της ταινίας, η οποία χαρακτηρίζεται από έναν έντονο μινιμαλισμό.
Οι επίμονες κοντινές λήψεις στα πρόσωπα ξεδιπλώνουν τους χαρακτήρες των ηρώων, και μεταδίδουν βαθύτατα συναισθήματα στο θεατή, τον οποίο ο ρώσος δημιουργός καταφέρνει και μαγνητίζει με τον γνώριμο λυρισμό του που ενισχύεται ακόμη περισσότερο υπό τη μουσική υπόκρουση των Bach και Artemiev.
Βαθμολογία: