Άσπρο Πάτο

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 7/1/2021

Ο Vinterberg εδώ εγκαταλείπει το ψυχολογικό και νοηματικό βάθος των κορυφαίων καλλιτεχνικών στιγμών του όπως η «Οικογενειακή Γιορτή» για κάτι πιο «λαϊκό» κι εύπεπτο. Παρότι το τελικό αποτέλεσμα στερείται πολυπλοκότητας όσον αφορά τη δραματουργία και την υπόσταση των χαρακτήρων, ταυτόχρονα βρίθει από συναισθηματική ζεστασιά κι ατόφια ψυχαγωγική αξία, και είναι σίγουρα η σπουδαιότερη σκηνοθετική απόπειρα του δημιουργού του από την εποχή του «Κυνηγιού».

Και αυτό συμβαίνει γιατί οι Vinterberg και Lindholm μέσα από το σενάριό τους δείχνουν πως αγαπούν πραγματικά τους τέσσερις βασικούς χαρακτήρες που έχει γεννήσει η πένα τους, με όλα τα ελαττώματά τους (αλλά και όλους σχεδόν τους περιφερειακούς ήρωες, μιας και δεν υπάρχει ούτε ένας που να «χρωματίζεται» αρνητικά), όπως και τη γιορτινή πλευρά της ζωής. Γιατί όσο και αν στον πυρήνα του φιλμ υπάρχει όντως μια κριτική επάνω στην κουλτούρα γύρω από την κατανάλωση του αλκοόλ που επικρατεί στη Δανία (χωρίς ίχνος διδακτισμού, εντούτοις), στο φινάλε καθίσταται σαφές πως πρόθεση εδώ είναι περισσότερο να εξυμνηθούν οι αρετές της αντρικής φιλίας σε ένα πρώτο επίπεδο, κι εκτενέστερα όλα εκείνα τα συστατικά, ουσιώδη και φαινομενικά επουσιώδη, που αποτελούν την καλώς εννοούμενη ευζωία. Αυτό γίνεται με έναν τρόπο άκρως προσβάσιμο, ενθουσιώδη μα όχι χαζοχαρούμενο, και με το δραματικό στοιχείο να βρίσκεται σε πρώτο πλάνο για την περισσότερη ώρα, με το χιούμορ να βρίσκεται ακριβώς στην κατάλληλη δοσολογία για να μετατρέψει το πικρό σε γλυκόπικρο. Εκεί που σε ένα φιλμ από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ενδεχομένως να υπήρχαν καθαρόαιμα σοβαρές και καθαρόαιμα κωμικές στιγμές με άτσαλα ανεβασμένα τα ντεσιμπέλ, ο Vinterberg επιλέγει μια μέση, όχι όμως άγευστη, οδό, κρατώντας λεπτές ισορροπίες στο ύφος. Ταυτόχρονα, το «Άσπρο Πάτο» είναι ένα light υπαρξιακό ταξίδι προς την αυτοσυνειδησία και την ύστερη ωριμότητα για την αντροπαρέα της οποίας την ιστορία αφηγείται, το οποίο, αν και διέπεται από ευθυμία, σίγουρα δεν είναι ανώδυνο.

Ψεγάδια μπορεί να βρει κανείς, όχι μονάχα στην προαναφερθείσα (σχετική) επιδερμικότητα της προσέγγισης, αλλά και σε άλλες λεπτομέρειες όπως την άνιση κατανομή του χρόνου μεταξύ της πρωταγωνιστικής τετράδας, με συνέπεια κάποιες ενδιαφέρουσες προσωπικές διαδρομές να μην ξετυλίγονται πλήρως μπροστά στα μάτια του θεατή. Ωστόσο, η μεγάλη εικόνα, παρά τα όποια στραβοπατήματα, είναι αυτή μιας δραμεντί αξιώσεων, με χαρακτηριστικά ευρωπαϊκά γνωρίσματα, που απεικονίζει μεταξύ άλλων το τέλμα της κρίσης της μέσης ηλικίας με μεγαλύτερη ακρίβεια από οποιαδήποτε άλλη κινηματογραφική δημιουργία των τελευταίων ετών. Ο επίλογος του φιλμ, κόντρα στην τραγωδία που προηγείται, είναι αθεράπευτα αλλά όχι αδικαιολόγητα αισιόδοξος, τόσο εντός των πλαισίων μιας νοοτροπίας του τύπου «η ζωή συνεχίζεται», αλλά και υπό το πρίσμα του γεφυρώματος του χάσματος των γενεών. Επιπλέον, είναι και απρόσμενα φιλοσοφημένος, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως η πραγματική απελευθέρωση κι απόλαυση στους βίους όλων έρχεται με τη συμφιλίωση με το εύθραυστο και το φευγαλέο της καθημερινότητας, και όχι με την προσπάθεια «μασκαρέματός» της σε κάτι άλλο που δεν είναι.

Κακά τα ψέματα, όσο κι αν εντοπίζονται αξιόλογες ερμηνείες στους δεύτερους ρόλους που «νοστιμεύουν» το σύνολο (ειδικά η εσωτερική θλίψη που αποτυπώνεται στις εκφράσεις του «σταθερού» καρατερίστα του Vinterberg, Thomas Bo Larsen, είναι σε αρκετές φάσεις σπαρακτική), η ταινία ανήκει στον Mads Mikkelsen και είναι κατά κάποιον τρόπο σχεδιασμένη γύρω από την περσόνα του. Χωρίς να είναι ο συγκεκριμένος απαραίτητα ο καλύτερος ρόλος της καριέρας του, περικλείει εντός του πολλές πτυχές, ενίοτε και αλληλοσυγκρουόμενες, που θα ήταν δύσκολο να αποδοθούν από κάποιον λιγότερο έμπειρο. Ο Mikkelsen καταφέρνει να ανταποκριθεί σε όλες τις απαιτήσεις και να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πορτρέτο ενός άντρα στα όρια, αρχικά συνεσταλμένου και αργότερα απεγνωσμένου για την υπέρβαση, επιτυγχάνοντας να μεταβεί με εξαιρετική ομαλότητα από τη μία συναισθηματική συνθήκη στην επόμενη όσο εξελίσσεται η πλοκή. Σίγουρα αποτελεί την κινητήρια δύναμη μιας ταινίας με αφοπλιστική ζωντάνια, που δεν φοβάται το κέφι ακόμη κι όταν μιλάει για το σκοτάδι της ζωής.

Βαθμολογία: