
Κατηγορώ…!
- J'Accuse
- An Officer and a Spy
- 2019
- Γαλλία
- Γαλλικά
- Βιογραφία, Δραματικό Θρίλερ, Εποχής, Ιστορική, Κατασκοπική
- 01 Ιανουαρίου 2020
Ιανουάριος 1895, και ο λοχαγός Άλφρεντ Ντρέιφους, ένας νέος υποσχόμενος αξιωματικός του γαλλικού στρατού, καταδικάζεται ως γερμανός κατάσκοπος, με ποινή ισοβίων στο Νησί του Διαβόλου στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ανάμεσα στους μάρτυρες του εξευτελισμού του είναι κι ο Ζορζ Πικάρ, που προβιβάζεται ως επικεφαλής της στρατιωτικής αντικατασκοπίας, η οποία κι ανέσυρε τα ενοχοποιητικά ίχνη του Ντρέιφους. Αλλά όταν ο Πικάρ ανακαλύπτει ότι απόρρητα μυστικά ακόμα διαβιβάζονται προς τους Γερμανούς, βρίσκεται εν μέσω ενός επικίνδυνου λαβύρινθου απάτης και διαφθοράς, που δεν απειλεί μονάχα την υπόληψη του, αλλά και την ίδια του τη ζωή.
Σκηνοθεσία:
Roman Polanski
Κύριοι Ρόλοι:
Jean Dujardin … Georges Picquart
Louis Garrel … Alfred Dreyfus
Emmanuelle Seigner … Pauline Monnier
Gregory Gadebois … Hubert-Joseph Henry
Mathieu Amalric … Alphonse Bertillon
Melvil Poupaud … Fernand Labori
Eric Ruf … Jean Sandherr
Laurent Stocker … Georges-Gabriel de Pellieux
Michel Vuillermoz … Armand du Paty de Clam
Denis Podalydes … Edgar Demange
Wladimir Yordanoff … Auguste Mercier
Didier Sandre … Raoul Le Mouton de Boisdeffre
Vincent Grass … Jean-Baptiste Billot
Herve Pierre … Charles-Arthur Gonse
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Robert Harris, Roman Polanski
Παραγωγή: Alain Goldman
Μουσική: Alexandre Desplat
Φωτογραφία: Pawel Edelman
Μοντάζ: Herve de Luze
Σκηνικά: Jean Rabasse
Κοστούμια: Pascaline Chavanne
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: J’Accuse
- Ελληνικός Τίτλος: Κατηγορώ…!
- Διεθνής Τίτλος: An Officer and a Spy
Άμεσοι Σύνδεσμοι
- Κατηγορώ (1919)
- Κατηγορώ! (1938)
- Υπόθεσις Ντρέιφους (1958)
- Είμαι Αθώος (1960)
Σεναριακή Πηγή
- Μυθιστόρημα: An Officer and a Spy του Robert Harris.
Κύριες Διακρίσεις
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας. Μέγα βραβείο επιτροπής και βραβείο FIPRESCI.
- Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, αντρική ερμηνεία (Jean Dujardin) και σενάριο στα Ευρωπαϊκά Βραβεία.
- Βραβείο σκηνοθεσίας, σεναρίου και κοστουμιών στα Cesar. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, πρώτο αντρικό ρόλο (Jean Dujardin), δεύτερο αντρικό ρόλο (Louis Garrel και Gregory Gadebois), μουσική, μοντάζ, φωτογραφία, σκηνικά και ήχο.
Παραλειπόμενα
- Ο Robert Harris εμπνεύστηκε να γράψει το βιβλίο το 2013, από την επιμονή που είχε επιδείξει ο φίλος του, Polanski, για την περίφημη Υπόθεση Ντρέιφους. Ακολούθως με την συγγραφή, έγραψε και το σενάριο με τίτλο D, με τον πολωνό δημιουργό να έχει ανακοινώσει από το 2012 ότι θα το αναλάβει.
- Παρότι το στόρι τοποθετείται στο Παρίσι, το φιλμ προγραμματίστηκε να γυριστεί για οικονομικούς λόγους στη Βαρσοβία. Όταν όμως βρέθηκε εκεί, η αμερικανική κυβέρνηση έστειλε στην πολωνική έγγραφα για έκδοση του στις ΗΠΑ. Παρότι η πολωνική κυβέρνηση απέρριψε τα έγγραφα, οι φορολογικοί νόμοι της Γαλλία είχαν ήδη αλλάξει, και τα γυρίσματα έγιναν εντέλει στο Παρίσι.
- Τα γυρίσματα καθυστέρησαν επειδή ο Polanski περίμενε το “ναι” από κάποιον ηθοποιό που ποτέ δεν ανακοινώθηκε.
Κριτικός: Σπύρος Δούκας
Έκδοση Κειμένου: 31/12/2019
Η υπόθεση Dreyfus είναι ένα ιδιαίτερα ζουμερό θέμα από μόνο του, πράγμα που δίνει αυτόματα κάποιους πόντους στην ταινία του Polanski, ο οποίος βέβαια είναι επιδέξιος αφηγητής για να το διαχειριστεί αξιοπρεπώς, ενώ σκηνοθετικά έχει επιτύχει μια αξιοσημείωτη αναπαράσταση της εποχής. Το πρόβλημα όμως είναι ότι μένει σε μια διαδικαστική προσέγγιση της ιστορίας, που έχει ως συνέπεια έναν επίπεδο ρυθμό στο μεγαλύτερο μέρος του έργου, ο οποίος είναι αρκετά πιθανό να κουράσει, μέχρι να φτάσει στην ενδιαφέρουσα κλιμάκωση. Έχει πρακτικά επιλέξει τη στρωτή ακαδημαϊκή οδό, αλλά με ένα ευρωπαϊκό άγγιγμα, που αμυδρά ίσως θυμίζει ότι πρόκειται για έργο δημιουργού, αν και σίγουρα όχι απαραίτητα του Polanski.
Η ερμηνευτική προσέγγιση του Jean Dujardin επί του κεντρικού ήρωα έχει από μόνη της πυγμή, κι έτσι είναι αρκετή για να μας βάλει στη θέση του, να αντιληφθούμε την κατάσταση από την οπτική του γωνία, ώστε κάποια στιγμή να μας «πνίξει» κι εμάς το δίκιο. Στο σενάριο, όμως, ο χαρακτήρας του παραμένει επιδερμικά διαχειρισμένος, χωρίς κάποια εμβάθυνση στο πάθος του και στα κίνητρα που τον ωθούν να παλέψει τόσο επίμονα με το σύστημα.
Πρόκειται μια μάλλον άνευρη προσέγγιση σε ένα υλικό που είναι από μόνο του δυνατό και ικανό να κρατήσει το ενδιαφέρον, αλλά σίγουρα όχι μια μεγάλη στιγμή για ένα όνομα όπως ο Polanski.
Βαθμολογία:
Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 14/1/2020
Η νέα ταινία του Polanski δανείζεται τον τίτλο από το ιστορικό άρθρο του Εμιλ Ζολά: «Κατηγορώ!». Είναι άραγε μια ταινία για τον αντισημιτισμό; Μια ταινία για τον μιλιταρισμό; Ή μια ταινία για τις κρατικές μηχανορραφίες; Είναι όλα αυτά μαζί, και σίγουρα είναι μια μεγάλη ταινία που αυτοδίκαια καταλαμβάνει την τρίτη κορυφή του τριγώνου με τα άλλα δύο αριστουργήματα του πολωνού σκηνοθέτη, «Μωρό της Ρόζμαρι» και «Τσάινατάουν».
Ο Polanski επιστρέφει στον κινηματογράφο εποχής, όπως έκανε με εξαιρετικά αποτελέσματα στον «Πιανίστα» και στην «Tess», για να μιλήσει για την αισχρή συνομωσία που εξύφανε ο γαλλικός στρατός και η στρατιωτική δικαιοσύνη εναντίον ενός αθώου ανθρώπου. Πάνω από 120 χρόνια μετά τα πραγματικά γεγονότα, η υπόθεση Dreyfus φαίνεται να μην έχει ξεχαστεί. Η Γαλλία, η χώρα της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού, συνεχίζει να την κρατά σαν μία από τις καθοριστικές στιγμές της, μια ιστορική προειδοποίηση για τους κινδύνους της προκατάληψης και της ξενοφοβίας που μπορούν να στοιχειώσουν ακόμη και την πιο φωτισμένη κοινωνία.
Στο τέλος του 19ου αιώνα, η Γαλλία ήταν ηττημένη στον Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο του 1870, και υπήρχε η ανάγκη κατασκευής προδοτών ώστε να εκτονωθεί η λαϊκή οργή. Το 1894, ο λοχαγός Alfred Dreyfus, ένας άνθρωπος με πεντακάθαρη φήμη και χαρακτήρα, κατηγορήθηκε με χαλκευμένες αποδείξεις για πώληση στρατιωτικών μυστικών στους Γερμανούς. Ο Dreyfus ήταν Εβραίος και άρα εύκολος στόχος. Ο σχεδιασμός ήταν να στοιχειοθετηθεί η μόνιμη θεωρία περί διεθνούς εβραϊκής συνωμοσίας. Το πανίσχυρο κέντρο που επινόησε τη συκοφαντία διαπόμπευσε το θύμα και το καταδίκασε σε ισόβια φυλάκιση στο «Νησί του Διαβόλου».
Ο Polanski κρατά τον Dreyfus (Louis Garrel) σε μεγάλο βαθμό στο παρασκήνιο και επικεντρώνεται στη φιγούρα του συνταγματάρχη Georges Picquart (Jean Dujardin). O Picquart είναι ένας σύνθετος χαρακτήρας: με αντισημιτικές αντιλήψεις αλλά και με εντιμότητα κι επιμονή στην αναζήτηση της αλήθειας. Όταν προάγεται σε διοικητή των μυστικών υπηρεσιών, κληρονομεί τη σήψη και το χάος που άφησε πίσω του ο συφιλιδικός προκάτοχός του. Είναι αναγκασμένος να συνεργαστεί με διεφθαρμένους αξιωματικούς, όπως ο ταγματάρχης Henry (Grégory Gadebois) και ο γραφολόγος Bertillon (Mathieu Amalric). Όταν διαπιστώνει την αθωότητα του Dreyfus, ενημερώνει τους ανωτέρους του. Η γεμάτη κυνισμό απάντηση που παίρνει είναι: «Άφησε το θέμα να ξεχαστεί. Ο Dreyfus καταδικάστηκε και ο στρατός δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι έκανε λάθος». Ο Picquart αρνείται να συμμορφωθεί στις υποδείξεις. Η ακαμψία του είναι η ηθική στάση ενός ανθρώπου που εμμένει στην απονομή δικαιοσύνης, με πάθος και με κίνδυνο της καριέρας του αλλά και της ίδιας του της ζωής. Απογοητευμένος, στρέφεται στη βοήθεια του μεγάλου λογοτέχνη Emile Zola, και του μελλοντικού πρωθυπουργού της Γαλλίας Georges Clemenceau. Το πρωτοσέλιδο άρθρο του Zola «Κατηγορώ!» στην εφημερίδα «L’Aurore» θα γίνει καταλύτης της ανατροπής. Ο αγώνας του Picquart κατά της κοινής γνώμης, των ανωτέρων του και ενός μεγάλου μέρους της γαλλικής πολιτικής τάξης έσωσε την τιμή της Γαλλίας.
Ο Polanski αφηγείται με ένα στυλ που παραπέμπει στον κινηματογράφο μιας άλλης εποχής. Το φιλμ έχει μια συμπαγή, λεπτοσκαλισμένη δομή βικτοριανού επίπλου. Η αρχιτεκτονική ισορροπία του απορρέει από τη λειτουργική χρήση των κινηματογραφικών μέσων. Ο Robert Harris προσαρμόζει το δικό του βιβλίο με τη βοήθεια του Polanski, και πετυχαίνει μια στιβαρή και ρευστή αφήγηση. Η ευαίσθητη κάμερα του Pawel Edelman δημιουργεί μια καταπιεστική, ζοφερή ατμόσφαιρα. Καταγράφει και τον παραμικρό κόκκο ύλης, τα απόρρητα χειρόγραφα, τα βαριά βήματα στις σκάλες, τις καπνισμένες αίθουσες. Η μουσική του Alexandre Desplat με εξαιρετική οικονομία ντύνει διακριτικά τις εικόνες και απογειώνεται μόνο στο τελικό coda.
Η κινηματογραφική ματιά του Polanski είναι οξεία, εντατική, διαυγής. Δεν υποκύπτει στον φτηνό διδακτισμό, δεν υπογραμμίζει τίποτα. Κάνει έκκληση στο μυαλό των θεατών, στον προβληματισμό τους, όχι στη συναισθηματική υπερχείλιση. Σκηνοθετεί με ρώμη και ακρίβεια προκαλώντας την ηθική οργή του θεατή, όπως ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο μνημειώδες «Σταυροί στο Μέτωπο».
Το φιλμ υποστηρίζεται κι από έξοχες ερμηνευτικές επιδόσεις. Ο Jean Dujardin εντυπωσιάζει με το χάρισμα του ταλέντου και της προσωπικής του γοητείας. Η Emmanuelle Seigner, ως παντρεμένη ερωμένη του Picquart, αποπνέει ερωτισμό και ανθρώπινη θέρμη, ενώ υποδειγματικά ακριβής είναι ο Mathieu Amalric ως αλαζονικός γραφολόγος.
Η ιδιοφυής και αντισυμβατική τελική σεκάνς αντιστοιχεί στην αρχική προοικονομία της ταινίας. Ο κύκλος κλείνει χωρίς εφησυχασμό, χωρίς καταναγκαστική συγκίνηση, χωρίς πομπώδη διδακτισμό. Η δεύτερη συνάντηση των Dreyfus και Picquart καταλήγει σε μια ήπια αντιπαράθεση, σε μια ανακωχή μεταξύ των ηθικών επιζώντων. Δεν υπάρχει συναισθηματική εκτόνωση από το μαρτύριο της ιστορίας, αλλά μόνο η αίσθηση ότι η αλήθεια και η δικαιοσύνη υπηρετήθηκαν σωστά, τουλάχιστον αυτή τη φορά.
Βαθμολογία: