
Το Κύμα
- Die Welle
- The Wave
- 2008
- Γερμανία
- Γερμανικά
- Δραματικό Θρίλερ, Νεανική, Πολιτική, Πολιτικό Θρίλερ
- 13 Νοεμβρίου 2008
Όταν συνειδητοποιεί ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας του μαθήματος της ιστορίας προκαλούν αφόρητη ανία στους μαθητές του, ένας νεαρός καθηγητής, προτείνει την εφαρμογή ενός ιδιότυπου πειράματος, που προβλέπει συγκρότηση μιας ελίτ με μυστικούς κώδικες, σκληρή πειθαρχία και υψηλούς στόχους. Οι μαθητές θα οδηγήσουν το πείραμα σε απόλυτη επιτυχία, και χωρίς να το καταλάβουν θα αρχίσουν να υποκύπτουν στη διακριτική γοητεία του φασισμού.
Σκηνοθεσία:
Dennis Gansel
Κύριοι Ρόλοι:
Jurgen Vogel … Rainer Wenger
Frederick Lau … Tim Stoltefuss
Max Riemelt … Marco
Jennifer Ulrich … Karo
Cristina do Rego … Lisa
Christiane Paul … Anke Wenger
Elyas M’Barek … Sinan
Max Mauff … Kevin
Jacob Matschenz … Dennis
Liv Lisa Fries … Laura
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Dennis Gansel, Peter Thorwarth
Παραγωγή: Christian Becker
Μουσική: Heiko Maile
Φωτογραφία: Torsten Breuer
Μοντάζ: Ueli Christen
Σκηνικά: Knut Loewe
Κοστούμια: Ivana Milos
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Die Welle
- Ελληνικός Τίτλος: Το Κύμα
- Διεθνής Τίτλος: The Wave
Σεναριακή Πηγή
- Έκθεση και πρωτόκολλα: The Third Wave του Ron Jones.
- Σενάριο: The Wave των Johnny Dawkins, Ron Birnbach.
Κύριες Διακρίσεις
- Υποψήφιο για αντρική ερμηνεία (Jurgen Vogel) στα ευρωπαϊκά βραβεία.
- Βραβείο καλύτερης ταινίας και δεύτερου αντρικού ρόλου (Frederick Lau) στα εθνικά βραβεία της Γερμανίας.
Παραλειπόμενα
- Η ταινία έχει ως βάση το πείραμα “Το Τρίτο Κύμα” που διεξήχθη το 1967 υπό τον καθηγητή Ron Jones. Το κοινωνικό αυτό πείραμα έλαβε χώρα στην Καλιφόρνια, αλλά αφορούσε τη συμπεριφορά των Γερμανών κατά την άνοδο του τρίτου ράιχ. Μια μυθοπλαστική εκδοχή παρουσιάστηκε το 1981 εν είδει τηλεταινίας, με το σενάριο άμεσα να μετατρέπεται σε νουβέλα από τον Todd Strasser. Από το 1984 που μεταφράστηκε το βιβλίο στα γερμανικά, έτυχε ιδιαίτερης αποδοχής και συμπεριλαμβάνονταν στη γερμανική σχολική ύλη.
- Ο Dennis Gansel πήρε κατευθείαν από τη Sony τα δικαιώματα της εργασίας του Ron Jones, παρακάμπτοντας το βιβλίο του Todd Strasser. Άλλαξε όμως κάθε τι σε σχέση με αληθινούς χαρακτήρες και διαλόγους, όπως κι έδωσε μόνος του μια νέα αρχή και φινάλε. Η μεταφορά του σε γερμανικό έδαφος έγινε με προσοχή στο να μην αποκαλυφθεί κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία της χώρας, ώστε να αφορά το σύνολο της Γερμανίας.
- Το τοπικό συμβούλιο χρηματοδότησης ταινιών της Βαβαρίας δεν είδε με θετικό μάτι το σενάριο, με την ταινία να κινδυνεύει να μην μπορεί να συγκεντρώσει το απαραίτητο για να γυριστεί μπάτζετ. Ήταν όμως το αντίστοιχο εθνικό συμβούλιο που στήριξε την παραγωγή, με την Constantin Film να συνεισφέρει κι αυτή χρήματα αναλαμβάνοντας τη διανομή.
- Και πάλι στη Γερμανία (Το Πείραμα, 2001) είχε εμφανιστεί η κινηματογραφική εκδοχή ενός κοινωνικού πειράματος με παραπλήσια συμπεράσματα, αυτή τη φορά αυτού της φυλακής Στάνφορντ.
- Το φιλμ πόλωσε τη γερμανική κριτική, αλλά το παρακολούθησαν στις αίθουσες 2,5 εκατομμύρια Γερμανοί. Διεθνώς, πέτυχε με κόστος 5 εκατομμυρίων ευρώ να συγκεντρώσει 32,3.
Μουσικά Παραλειπόμενα
- Η πανκ μπάντα των EL*KE διασκευάζει το κλασικό Rock ‘n’ Roll High School των Ramones.
- Ο Jan Plewka έγραψε κι ερμηνεύει για το φιλμ το Was Dich So Verandert Hat.
Κριτικός: Βασίλης Καγιογλίδης
Έκδοση Κειμένου: 29/9/2008
Η Ιστορία. Εκπαιδευτικός σε Γερμανικό Λύκειο, επιχειρεί να αναλύσει τις αρχές της αυτοκρατίας στους μαθητές του. Οδηγούμενος από την απαθή τους στάση και τη βεβαιότητα αυτών ότι η ύπαρξη φασισμού σε προοδευμένους λαούς είναι αδύνατη, θα μετατρέψει το μάθημά του σε πείραμα, μελετώντας τα στάδια ανάπτυξής του. Ο καθηγητής θα υποχρεώσει τους μαθητές να ντύνονται ομοιόμορφα, να αποδίδουν σεβασμό προς το πρόσωπό του και να δρουν με κοινούς σκοπούς, ως ενιαίο δηλ. σύνολο. Τα μέλη όμως του αποκαλούμενου και ως «Κύμα», θα πολλαπλασιαστούν, και οι μαθητές που το αποτελούν θα ξεφύγουν από τα πλαίσια δράσης που όρισε ο καθηγητής Βένγκερ.
Αμαρτίες γονέων, παιδεύουσι τέκνα. Είναι κύμα της εποχής ή κάτι παραπάνω; Οι Γερμανοί σκηνοθέτες τα τελευταία χρόνια ασχολούνται κυρίως με θέματα που αφορούν τα τραυματικά ιστορικά και πολιτικά χρόνια της χώρας τους. Η ιστορία απ’ ότι φαίνεται είναι αναπόσπαστο εθνικό κομμάτι, που στιγματίζει λαούς και δημιουργεί διαχρονικά αισθήματα περηφάνιας μέχρι ενοχής.
Δάσκαλε που δίδασκες… Βασισμένη σε ένα πραγματικό περιστατικό που έλαβε χώρα στην Καλιφόρνια του 1967, η ταινία επιχειρεί να δώσει απάντηση στο αν υφίσταται οποιαδήποτε μορφή φασισμού στις σύγχρονες κοινωνίες. Από την αρχή κιόλας ο Gansel φαίνεται πως ευνοείται από το σενάριο, καθώς η συγκεκριμένη θεματολογία βρίσκει απόλυτη εφαρμογή στη Γερμανική κουλτούρα, λόγο του ιστορικού της παρελθόντος. Ο Βένγκερ και κατά επέκταση ο ίδιος ο σκηνοθέτης, κοιτάζοντας κατάματα τη νεολαία, διακρίνει στάση απάθειας και αδιαφορίας, προερχόμενη από την πολιτισμική εξέλιξη και την ερμηνεία των λαθών του ιστορικού παρελθόντος. Βλέπει νέους καθηλωμένους στην ασφάλεια που τους προσφέρουν οι ισχυροί κοινωνικοί θεσμοί, να μην αντιλαμβάνονται ότι το πρόβλημα μπορεί να ξεκινήσει από μέσα οποιαδήποτε στιγμή. Ο Βένγκερ θα προσπαθήσει να αφυπνίσει του μαθητές του και θα τους καταστήσει μέλη μιας οντότητας, του «Κύματος». Όταν όμως θα χάσει τον έλεγχο εκείνο θα εξαπλωθεί με μανία και θα τους πνίξει.
Ο χαρισματικός ηθοποιός Juergen Vogel, στενός Φίλος του Daniel Bruehl, έχοντας αναλάβει το ρόλο του καθηγητή, καθοδηγείτε από το νεαρό Dennis Gansel, σε μια ταινία γροθιά, που σε ορισμένα της σημεία θα ενοχλήσει αρκετά. Αντιλαμβανόμενος τον παλμό της νεολαίας, την αναγκαιότητα της προστασίας των δημοκρατικών θεσμών και μελετώντας τις αρχές των άναρχων πολιτευμάτων, δίνει σάρκα και οστά στο πολύπαθο όραμά του. Η ταινία ως τελικό αποτέλεσμα ενθουσιάζει με την αμεσότητα της, τη στωικότητα και τη νεανική και σύγχρονη ματιά του σκηνοθέτη. Εξαιτίας της τελευταίας, μέρος της αναλώνεται στα προβλήματα των μαθητών-μελών και τη σταδιακή κλιμάκωση του χαρακτήρα τους καταφέρνοντας τελικά να γίνει προσιτή και αρεστή σε ένα ευρύτερο κοινό που περιλαμβάνει και νέους. Τρανή απόδειξη: οι διθυραμβικές κριτικές, οι συμμετοχές στα μεγαλύτερα Φεστιβάλ του κόσμου και η τεράστια απήχηση που είχε η ταινία στη χώρα της. Στο βωμό όλων αυτών βέβαια θυσιάζεται μια πληρέστερη ανάλυση των αρχών με τους οποίους καταπιάνεται η ταινία, μια εμπεριστατωμένη επεξήγηση αυτών και τελικά οποιαδήποτε ουσιαστική πολιτική κριτική. Σημειώστε δε ότι σε σημεία ο Gansel καταφεύγει, άθελα του ή μη, σε εύκολες τηλεοπτικές λύσεις.
Τελικά Το Κύμα δεν είναι ένα πολιτικό μανιφέστο. Είναι μια ταινία με ξεκάθαρους στόχους, που περνάει το ίδιο ξεκάθαρα μηνύματα. Και πάνω απ’ όλα θέτει ένα τεράστιο ερώτημα, ίσως και περισσότερα, την απάντηση του οποίου πολλοί θα θεωρήσουν προφανή. Τους συστήνω λοιπόν να δουν την ταινία και μόλις πέσουν οι τίτλοι τέλους ας το ξανασκεφτούν καλύτερα.
Βαθμολογία:
Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 9/11/2008
Μη σας παρασέρνει το κύμα… Φυσικά και με αυτό δεν εννοώ την ταινία του Dennis Gansel, αφού με όπλο μια κοινή λογική στην αφήγηση, χτυπάει νοηματικά -ακριβώς- στο μεδούλι. Το μόνο πρόβλημα είναι πως αργεί πολύ και ενδιάμεσα αφήνει σινεφιλικούς και άλλους ενδοιασμούς…
Αν αυτή η ταινία γινόταν στις ΗΠΑ, ή τη Βρετανία, η αξία της θα ήταν μικρότερη. Ο γερμανικός λαός, όπως αναφέρεται και στην ταινία, έχει ιστορική ευθύνη επί του εφιάλτη της στυγνής δικτατορίας. Είναι ο λαός που λάτρεψε περισσότερο από τους πάντες τον «φύρερ» του. Έτσι λειτουργεί ως το καλύτερο πρότυπο για το πείραμα, που διεξάγει ο καθηγητής Βένγκερ στους μαθητές του. Είναι δυνατόν μέσα σε μόλις μια εβδομάδα μια τάξη συνηθισμένων μαθητών να ασπαστεί με φανατισμό την απολυταρχία στη χειρότερη της μορφή;
Εκεί που ο πρόγονος του Κύματος, το Πείραμα του Hirschbiegel (2001), αποτύγχανε να δώσει μια λογική απάντηση καταλήγοντας και στο άκρο της φασίζουσας ιδεολογίας, ο νεότατος Gansel παραδίδει μαθήματα νου. Παίζει ένα παιχνίδι με τον ίδιο τον θεατή, μη φανερώνοντας τις προθέσεις του, μέχρι το εντυπωσιακό και ολοκληρωτικό φινάλε. Εκεί ο κάθε κατεργάρης στον πάγκο του και ο νοήμων άνθρωπος ανακουφίζεται… για πόσο όμως; Όποιο κι να είναι το αποτέλεσμα της ταινίας, η απόδειξη του ότι κρύβεται επικίνδυνος φασισμός σε κάθε είδους ομαδοποίηση, είναι εδώ, είναι στο dna μας και είναι ζωντανή. Και δεν χρειάζεται να φοβόμαστε για γκρουπ όπως οι νεοναζί, αφού η ιστορία έχει αποδείξει ότι πρώτα εμφανίζεται η «ανάγκη», μετά ο ηγέτης και μετά ο λαϊκός σπόρος. Το μάθημα αρχίζει και τελειώνει με την απόσβεση αυτής της «ανάγκης», αλλιώς από ηγέτες έτοιμους να πάρουν το βήμα, πολλοί, πιστικοί και άκρως επικίνδυνοι…
Όμως ο Gansel παρασύρεται κι από έναν νεανικό ενθουσιασμό και στερεί από την ταινία του κάτι όμοια δυνατό με το θέμα του. Από την αρχική ιδέα ως το εντυπωσιακό φινάλε αναλώνεται αρκετά στο ύφος της καθαρά νεανικής ταινίας. Υποθετικά ένας Gus Van Sant θα ήταν ιδανικός για τη σκηνοθεσία, έχοντας μάθει να συμβαδίζει τη νεανική ταινία με τον σινεφιλισμό. Πιο συγγενής είναι με το Κύμα μία ταινία του 1990, που ίσως θυμάστε, το Δυνάμωσε το, με τον νεαρό τότε Christian Slater. Βέβαια έτσι, με αυτό το ύφος, «εισβάλει» περισσότερο στις καρδιές αυτών που πρέπει, δηλαδή της νεολαίας, αλλά και πάλι θα έπρεπε να δοθεί περισσότερη ένταση, σκηνή με σκηνή, αφού καλύτερο μάθημα από το «σοκ» δεν υπάρχει.
Γενικότερα, πολύ εύστοχη νοηματικά και δυστυχώς, αιώνια επίκαιρη η ταινία Το Κύμα, που μπορεί με ευκολία να μπει στην καρδιά της νεολαίας. Ο Dennis Gansel έχει γρήγορο μοντάζ, χωρίς υπερβολές, έχει θαυμάσιους νεαρούς πρωταγωνιστές και χωρίς να γίνεται επιτηδευμένα διδακτικός, πετυχαίνει διάνα. Δεν είναι όμως σινεφιλικά τίποτα περισσότερο από μια αξιοπρεπή νεανική ταινία, δεν τραβάει στα άκρα μια κατάσταση, που θα μπορούσε να έχει ξεφύγει πολύ περισσότερο, και δεν αναπτύσσει, για χάρη του εκπληκτικού βέβαια φινάλε, βαθύτερα τον πολύ κρίσιμο χαρακτήρα του καθηγητή. Μαζί με το Ανάμεσα στους Τοίχους συμπληρώνει ένα αξιολογότατο σχολικό μάθημα για φέτος, και κυρίως προβληματίζει -ελπίζουμε- τον ανήσυχο νου.
Βαθμολογία:
Κριτικός: Δημήτρης Κωνσταντίνου-Hautecoeur
Έκδοση Κειμένου: 31/12/2011
Το «Κύμα» είναι βασισμένο σε αληθινό πείραμα που πραγματοποιήθηκε σε ένα σχολείο της Καλιφόρνια το 1967 και ονομάστηκε «το Τρίτο Κύμα». Το πείραμα διήρκεσε μονάχα μία βδομάδα και αποσκοπούσε στο να αποδείξει πως τα αίτια του φασισμού παραμονεύουν ακόμη και σε καθαρά δημοκρατικές κοινωνίες. Και σίγουρα το κατόρθωσε, μιας και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακότατα -μέσα σε τέσσερις μόλις ημέρες, το πείραμα άρχισε να ξεφεύγει από τον έλεγχο του υπεύθυνου καθηγητή, που αναγκάστηκε να το τερματίσει.
Ωστόσο, παρόλο που η ταινία αφηγείται, σε γενικές γραμμές τουλάχιστον, αληθινά γεγονότα, δεν καταφέρνει να πείσει τον θεατή πως προσπαθεί με σοβαρότητα να υποστηρίξει τα αναμφιβόλως ενδιαφέροντα νοήματά της. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην απολύτως επιφανειακή αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού θέματος όπως η γέννηση ενός φασιστικού καθεστώτος.
Από τη μία πλευρά, το φιλμ κάνει φανερό πως ουσιαστικός λόγος για τον οποίο οι νεαροί πρωταγωνιστές αισθάνονται την ανάγκη να γίνουν μέλη ενός τέτοιου κινήματος δεν υπάρχει, παρά ωθούνται από προσωπικά προβλήματα, λόγω των αδύναμων χαρακτήρων τους ή της ανάγκης για κάποιου είδους προσωπική ολοκλήρωση. Αντίθετα, χαρακτήρες που διαθέτουν ένα δυναμικό εγώ, είναι ικανοί να προβάλλουν την αντίρρησή τους προς το κίνημα και να αντισταθούν στην επιρροή.
Από την άλλη πλευρά όμως, όλα τα παραπάνω δεν είναι αρκετά ώστε να πείσουν τον θεατή πώς είναι δυνατόν τόσοι πολλοί μαθητές να γίνονται τόσο φανατικοί ακόλουθοι του Κύματος, και μάλιστα στη διάρκεια μόλις τριών-τεσσάρων ημερών, πράγμα που καταδικάζει το φιλμ σε τρανταχτές υπερβολές και αφέλειες.
Αν και υπήρχαν σαφώς καλοπροαίρετες λοιπόν προθέσεις και το θέμα που καλείται ο νεαρός σκηνοθέτης να υποστηρίξει είναι τουλάχιστον φιλόδοξο, η ταινία χάνει την ευκαιρία της να σημαδέψει με τα εύστοχα και διαχρονικά της μηνύματα το νεανικό κυρίως κοινό, μιας και είναι απογοητευτικά επιφανειακή. Καμία διείσδυση δεν παρατηρείται σε κίνητρα και ερεθίσματα των μαθητών, με αποτέλεσμα οι πράξεις τους και οι εξελίξεις του έργου να παραμένουν μετέωρες σε ένα κενό, προχειρογραμμένο σενάριο, με ένα φινάλε σίγουρα ενδιαφέρον, αλλά την ίδια στιγμή δραματουργικά υπερβολικό.
Βαθμολογία: