Πίσω από τις Θημωνιές (2022)

ΣΥΝΟΨΗ

Ένας ψαράς και αγρότης, κάτοικος ενός παραλίμνιου χωριού στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας, πνιγμένος στα χρέη, αρχίζει να μεταφέρει μετανάστες με τη βάρκα του έναντι αδράς αμοιβής. Η γυναίκα του, νοικοκυρά και εκκλησάρισσα του χωριού, αναζητά τον πραγματικό Λόγο του Θεού, ενώ η κόρη τους προσπαθεί να ορίσει τη ζωή της μέσα στο καταπιεστικό περιβάλλον στο οποίο ζει. Μέχρι που ένα τραγικό γεγονός θα αλλάξει τις ισορροπίες και θα φέρει τους τρεις ήρωες μπροστά σε προσωπικά αδιέξοδα και αδυναμίες, με τον καθένα να πρέπει να αναλογιστεί για πρώτη φορά στη ζωή του το κόστος των πράξεών του.

Σκηνοθεσία:

Ασημίνα Προέδρου

Κύριοι Ρόλοι:

Στάθης Σταμουλακάτος … Στέργιος

Ελένη Ουζουνίδου … Μαρία

Ευγενία Λάβδα … Αναστασία

Χρήστος Κοντογεώργης … Χρήστος

Ντίνα Μιχαηλίδου … Γεωργία

Πασχάλης Τσαρούχας … Δημήτρης

Αναστάσης Κόζντινε … Illir

Κώστας Φιλίππογλου … Παντελής

Γλυκερία Πατραμάνη … Μαριάνθη

Ηλίας Βαλάσης … Πετράκης

Στέφανος Κοσμίδης … δικηγόρος

Θοδωρής Σκυφτούλης … ταμίας

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Ασημίνα Προέδρου

Παραγωγή: Vladimir Anastasov, Markus Halberschmidt, Ιωάννα Μπολομύτη, Angela Nestorovska

Μουσική: Μάριος Στρόφαλης

Φωτογραφία: Σίμος Σαρκετζής

Μοντάζ: Ηλέκτρα Βενάκη

Σκηνικά: Εδουάρδος Γεωργίου

Κοστούμια: Κική Μήλιου

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Πίσω από τις Θημωνιές
Διεθνής Τίτλος: Behind the Haystacks

Κύριες Διακρίσεις

Ειδική μνεία για το τμήμα Meet the Neighbors, βραβείο ΠΕΚΚ και βραβείο FIPRESCI στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Βραβείο καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, πρώτου αντρικού ρόλου (Στάθης Σταμουλακάτος), δεύτερου αντρικού ρόλου (Χρήστος Κοντογεώργης), δεύτερου γυναικείου ρόλου (Ντίνα Μιχαηλίδου), σεναρίου, φωτογραφίας, μοντάζ και ήχου στα βραβεία Ίρις. Υποψήφιο για πρώτο γυναικείο ρόλο (Ελένη Ουζουνίδου και Ευγενία Λάβδα), μουσική, σκηνικά, κοστούμια, ειδικά εφέ και μακιγιάζ/κομμώσεις.
Επίσημη πρόταση της Ελλάδας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Παραλειπόμενα

Μετά από δύο μικρού μήκους ταινίες, η Ασημίνα Προέδρου παραδίδει εδώ το κινηματογραφικό της ντεμπούτο.
Γυρίσματα έγιναν στην Αττική, τα Δερβενοχώρια Βοιωτίας, τη λίμνη Δοϊράνη και τη Βόρεια Μακεδονία. Τα κεντρικά πραγματοποιήθηκαν τον χειμώνα του 2021, μέσα στο δεύτερο lockdown.
Στην παραγωγή (στο πλάι της Αργοναύτες ΑΕ) συμμετέχουν και εταιρίες παραγωγής από τη Γερμανία και τη Βόρεια Μακεδονία.
Κόβοντας 12.980 εισιτήρια, κατατάχτηκε 6ο ανάμεσα στις ελληνικές ταινίες του έτους.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος
Έκδοση Κειμένου: 15/11/2022

Βόρεια Ελλάδα, 2015. Σε ένα χωριό της Δοϊράνης, ένας μεσήλικας ψαράς δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα, με τα χρέη να τον ζώνουν ασφυκτικά. Προκειμένου να σηκώσει κεφάλι, ανοίγει παρτίδες με τον κουνιάδο του, τοπικό μεγαλοπαράγοντα που δραστηριοποιείται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών. Οι επιλογές του θα έχουν απροσδόκητες συνέπειες τόσο στην οικογένειά του όσο και στη ζωή του χωριού.

Εν αντιθέσει με το συνήθως συμβαίνον σε αξιόλογα πρωτόλεια έργα συναδέλφων της, η Ασημίνα Προέδρου, στο μεγάλου μήκους ντεμπούτο της, διαχειρίζεται με υπομονή και θάρρος τις ποικίλες θεματικές που αγγίζει η ταινία της. Οι άξονες επί των οποίων διαρθρώνεται το φιλμικό κείμενο είναι πολλοί, ωστόσο συνδέονται μεταξύ τους συνεκτικά˙ η ομερτά της τοπικής κοινωνίας, η διαφθορά μικρότερης και μεγαλύτερης κλίμακας, ο Λόγος Κυρίου που προωθεί ύπουλα το μίσος, ο ρατσισμός που δεν διατυμπανίζεται αλλά, ίσως ακόμα πιο απάνθρωπα, είναι εμπεδωμένος σε θεσμούς και ανθρώπους, και μια κοινότητα που έχει μάθει ότι κάποιες ζωές είναι φθηνότερες από άλλες.

Η πολυμέρεια με την οποία η Προέδρου προσεγγίζει την αφήγησή της της επιτρέπει να συνθέσει μια ατμόσφαιρα στην οποία μπορείς να κόψεις τη βαριά σιωπή με το μαχαίρι. Μεταξύ των κατοίκων του χωριού λέγονται πάντοτε λιγότερα από όσα εννοούνται και τα σπασμωδικά ξεσπάσματά τους τίθενται πάντα εντός του χαρακτηρολογικού πλαισίου. Στη μικρή τους κοινωνία οι μετανάστες είναι απολύτως ανεπιθύμητοι, εκτός εάν μπορούν να πληρώσουν το βαρύ τίμημα της μεταφοράς τους με μια βάρκα που μυρίζει θάνατο˙ η σεκάνς του δυστυχήματος, όπου ο κεντρικός χαρακτήρας προβάλλει σαν απρόθυμος ψυχοπομπός στο σκοτάδι της λίμνης, είναι σπαρακτική.

Τα κεντρικά γεγονότα εξετάζονται από τρεις διαφορετικές σκοπιές, με τρόπο που συναισθηματικά παραπέμπει στην ευαισθησία του The Place Beyond the Pines παρά σε μία αυστηρότερη Ρασομόν αφήγηση. Βέβαια, δεν μπορεί να γίνει λόγος για την ταινία χωρίς να λάβει χώρα εκτενής αναφορά στην καινοτομία της αφηγηματικής της ανάπτυξης˙ οι Θημωνιές είναι βγαλμένες από τις λαμπρές σελίδες της επιμελημένης ευθύτητας του βαλκανικού σινεμά, ένα έργο όπου η φόρμα και η δύναμη των όσων περικλείει συνέχονται άρρηκτα. Η πατριαρχική καταπίεση εξετάζεται πολυδιάστατα και δεν απεικονίζεται σαν μια εγκαθιδρυμένη μορφή παραγωγής δυστυχίας στην ελληνική περιφέρεια. Αντίστοιχα, η παντοκυριαρχία της θεοφοβούμενης προσήλωσης σε όσα μισάνθρωπα εκστομίζει ο παπάς, που οδηγεί την τραγική ηρωίδα να ζητάει συγχώρεση για την ανθρωπιά της. Στην πραγματικότητα, τίποτα στην ταινία δεν παρατίθεται μονόπλευρα˙ οι χαρακτήρες αποτυγχάνουν να επικοινωνήσουν, ο μουντός τόπος που μοιράζονται τους καταπίνει, τελούν σε οριακή κατάσταση βουβής απόγνωσης και ανημποριάς.

Η απόκοσμη τοποθεσία των γυρισμάτων (η λίμνη Δοϊράνη στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας) αξιοποιείται στην εντέλεια από την Προέδρου. Το ίδιο σκηνικό συντροφεύει τρία πολύ διαφορετικής αύρας κεφάλαια, με την απελπισία του ηττημένου αρσενικού, τη σταδιακή αφύπνιση της συζύγου και την ορμητική ενηλικίωση της κόρης να περιβάλλονται από ένα τοπίο παγιωμένης συντριβής και μόνιμης κρίσης. Συν τοις άλλοις, η δημιουργός αποσπά φυσικές ερμηνείες, διατηρεί προσεκτικό ρυθμό και αποφεύγει επαναλήψεις και αχρείαστες απλουστεύσεις. Περίτεχνο στην ανάπτυξή του μα ολοκάθαρο ως προς το πρόταγμά του, το Πίσω από τις Θημωνιές είναι ένα από τα πλέον αξιοπρόσεκτα έργα της σύγχρονης εγχώριας παραγωγής.

Βαθμολογία: