Μετά την ανακάλυψη στη Σελήνη ενός μυστήριου μονολίθου, ο άνθρωπος ξεκινά ένα ταξίδι αναζήτησης προς το άγνωστο και συγκεκριμένα ένα διαστημικό ταξίδι στον πλανήτη Δία. Της ομάδας ηγείται ο Ντέιβ, καθοδηγούμενος από έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή τεχνητής νοημοσύνης, τον ΧΑΛ 9000.

Σκηνοθεσία:

Stanley Kubrick

Κύριοι Ρόλοι:

Keir Dullea … Δρ Dave Bowman

Gary Lockwood … Δρ Frank Poole

William Sylvester … Δρ Heywood R. Floyd

Daniel Richter … παρατηρητής Σελήνης (επικεφαλής πίθηκος)

Leonard Rossiter … Δρ Andrei Smyslov

Margaret Tyzack … Elena

Douglas Rain … HAL 9000 (φωνή)

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Stanley Kubrick, Arthur C. Clarke

Παραγωγή: Stanley Kubrick

Φωτογραφία: Geoffrey Unsworth

Μοντάζ: Ray Lovejoy

Σκηνικά: Ernest Archer, Harry Lange, Anthony Masters

Κοστούμια: Hardy Amies

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

  • Αυθεντικός Τίτλος: 2001: A Space Odyssey
  • Ελληνικός Τίτλος: 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος

Άμεσοι Σύνδεσμοι

  • 2010: Το Έτος της Παγκόσμιας Συμφιλίωσης (1984)

Σεναριακή Πηγή

  • Διήγημα: The Sentinel του Arthur C. Clarke.

Κύριες Διακρίσεις

  • Όσκαρ ειδικών εφέ. Υποψήφιο για σκηνοθεσία, αυθεντικό σενάριο και σκηνικά.
  • Βραβείο Bafta φωτογραφίας, σκηνικών και ήχου. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία.

Παραλειπόμενα

  • Κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά τον λόγο που έκανε τον Stanley Kubrick να στραφεί στην επιστημονική φαντασία. Αυτός όμως άφησε στην άκρη τη συνεργασία του με την Columbia Pictures, συμφωνώντας με τη Metro-Goldwyn-Mayer, η οποία ευελπιστούσε να προωθήσει περαιτέρω το σύστημα Cinerama. Η συμφωνία έλεγε ότι το φιλμ θα γυρίζονταν σχεδόν εξολοκλήρου στη Μεγάλη Βρετανία (όπου και ζούσε μόνιμα ο δημιουργός), βάζοντας σε χρήση τόσο τα τοπικά στούντιο της MGM όσο και τα Shepperton Studios. Παρόλα αυτά, η Metro-Goldwyn-Mayer άφησε την επωνυμία της παραγωγής στη Stanley Kubrick Productions, θέλοντας να αποφύγει τη βρετανική φορολογία.
  • Σύμφωνα με τον βιογράφο του αμερικανού σκηνοθέτη, το 29λεπτο εκπαιδευτικό φιλμ Universe της ΝΑΣΑ αποτέλεσε την οπτική επιρροή για την ταινία. Διόλου τυχαία ως φαίνεται, ο ειδικός των εφέ Wally Gentleman εργάστηκε σε αμφότερες τις ταινίες, ενώ ο αφηγητής του ντοκιμαντέρ, ο Douglas Rain, έγινε η φωνή του HAL.
  • Το σενάριο του Stanley Kubrick γραφόταν ταυτόχρονα με το βιβλίο του Arthur C. Clarke, και μάλιστα ο ένας έστελνε συνεχώς υλικό στον άλλον, ενώ κανείς δεν γνωρίζει ποιο ολοκληρώθηκε πρώτο. Η επαφή τους είχε γίνει μέσω ενός κοινού γνωστού (στέλεχος της Columbia Pictures) όταν ο Kubrick αναζητούσε έναν συνεργάτη μέσα από την επιστημονική κοινότητα. Βέβαια, η αρχική εντύπωση του Kubrick ήταν πως επρόκειτο για έναν παλαβό που ζούσε πάνω σε δέντρο (στη Σρι Λάνκα), χωρίς ωστόσο να γνωρίζει πως με αυτόν θα ήταν σε τόσο στενή επαφή για τα τέσσερα επόμενα χρόνια της ζωής του.
  • Στην ταινία, η πρώτη φράση ακούγεται μετά από 25 λεπτά, τα οράματα του αστροναύτη θυμίζουν οπτασία από LSD, το μωρό στο φινάλε βγαίνει από βιβλίο της Percy Shelley και γενικά τα ερωτήματα του θεατή είναι περισσότερα από τις απαντήσεις που παίρνει. Αυτός όμως ήταν κι ο αρχικός σκοπός των δημιουργών Kubrick-Clarke, και όπως δήλωσε ο τελευταίος «Αν καταλάβετε το 2001 τελείως, τότε αποτύχαμε…».
  • Το επόμενο κάθε γράμματος από το HAL μάς δίνει -διόλου τυχαία βέβαια- το IBM. Ήταν ο Kubrick και ο Clarke που βοηθήθηκαν από τη διάσημη εταιρία κομπιούτερ πάνω στην κατασκευή του HAL, αλλά και δεν τους επιτράπηκε η χρήση του λόγκο της.
  • Οι πάντες ήταν πεπεισμένοι πως χρησιμοποιήθηκαν κανονικοί πίθηκοι, κάτι που δεν συνέβη στην πραγματικότητα. Για την ακρίβεια ήταν ο γνωστός μίμος Daniel Richter και ο θίασος του μέσα στις στολές.
  • Ο Kubrick ενεπλάκη προσωπικά στην κατασκευή του μονόλιθου, όπου αρχικά έμοιαζε στον σχεδιασμό του με πλεξιγκλάς πυραμίδα όπως στο διήγημα The Sentinel. Η κατασκευή του όμως φάνταζε πρακτικά απίθανη, αναγκάζοντας στο τελικό σχήμα.
  • Η ταινία γυρίστηκε με κάμερες Super Panavision 70 και προβλήθηκε αρχικά αποκλειστικά σε Cinerama. Ακολούθως όμως μετατράπηκε σε 70 mm και 35 mm, ώστε να μπορέσει να επεκτείνει τη διανομή του.
  • Στο τελικό μοντάζ κόπηκαν αρκετές σκηνές από τον ίδιο τον Kubrick, με τους επιτελείς της MGM να είναι αυτοί που έκοψαν και μια 10λεπτη ασπρόμαυρη εισαγωγή όπου εμφανίζονταν εν είδει συνέντευξης διάφοροι επιστήμονες, όπως ο θεωρητικός φυσικός Freeman Dyson.
  • Είχε μπάτζετ 10,5 εκ δολάρια και εισπράξεις 146, με το κοινό να επιδεικνύει ενθουσιασμό στο μεγαλύτερο του μέρος. Οι αρχικές όμως κριτικές ήταν πολωμένες και στα δύο άκρα. Κάποιοι μιλούσαν άμεσα για αριστούργημα, ενώ οι πολέμιοι αναφέρονταν με σκληρά σχόλια. Χρόνο με τον χρόνο, όμως, όχι μονάχα οι κριτικές στράφηκαν προς το συμπέρασμα πως μιλάμε για μια μεγάλη ταινία, αλλά μία από κορυφαίες και πλέον επιδραστικές της έβδομης τέχνης.
  • Η 50ή επέτειος της επικής ταινίας εορτάστηκε με την προβολή κόπιας 70mm στο 71ο φεστιβάλ κινηματογράφου των Κανών. Για πρώτη φορά, η κόπια 70mm προήλθε από νέα εκτύπωση, μέσω του αρνητικού της αυθεντικής κάμερας. Πρόκειται για μια πραγματική φωτοχημική αναδημιουργία, χωρίς ψηφιακά τρικ, αναθεωρημένα εφέ ή μοντάζ, ώστε ν’ αναβιωθεί η εμπειρία που έζησε το κινηματογραφικό κοινό πριν από 50 χρόνια. Ένας σταθερός θαυμαστής του Kubrick, ο Christopher Nolan, συνεργάστηκε στενά με την ομάδα της Warner Bros. καθ’ όλη τη διαδικασία του mastering.

Μουσικά Παραλειπόμενα

  • Εξαρχής ο Kubrick ήθελε ινστρουμένταλ μελωδίες που θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο ύφος της ταινίας. Ήθελε όμως αυτές να συνυπάρχουν εν είδει εμπειρίας και όχι απλής συνοδείας των εικόνων όπως ήταν το σύνηθες. Αιχμή ήταν η κλασική μουσική, και ιδιαίτερα το Also sprach Zarathustra (Τάδε Έφη Ζαρατούστρας) του Richard Strauss, ερμηνευμένο από τη φιλαρμονική της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του Herbert von Karajan. Ακούγεται επίσης κομμάτι από τον Μπλε Δούναβη του υιού Strauss, η σουίτα μπαλέτου του Gayane (Aram Khachaturian) και τα Requiem και Lux Aeterna του Gyorgy Ligeti.
  • Σε κάποιο στάδιο της παραγωγής, ο σκηνοθέτης είχε αναθέσει στον Alex North να γράψει μουσική για την ταινία. Όταν όμως έφτασαν στο post-production, ο Kubrick αποφάσισε οριστικά ότι ήθελε μόνο κλασικές μελωδίες στην ταινία του, κάτι που ο North ανακάλυψε μονάχα όταν παρακολούθησε την πρεμιέρα. Το βασικό του θέμα έμοιαζε υπερβολικά με το Also sprach Zarathustra, που θα ακούγονταν τρεις φορές επί του φιλμ. Εντέλει, ήταν ο συνθέτης Jerry Goldsmith που το 1993 (δύο χρόνια μετά τον θάνατο του North) αποφάσισε και ηχογράφησε τη μουσική αυτή υπό τον τίτλο Alex North’s 2001: The Legendary Original Score. Οι κριτικές ήταν πολύ θετικές, με αρκετούς να κρίνουν αυστηρά την επιλογή του Kubrick, ακόμα κι αν ήταν από τα εκθειασμένα στοιχεία της ταινίας.
  • Ποτέ δεν ακούς μουσική και διάλογο μαζί.

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 1/4/2009

Υπάρχει το προ 2001 και το μετά 2001 σινεμά! Ακόμα και στην εποχή του, κανείς δεν το αντιλήφθηκε επακριβώς αυτό το γεγονός. Είναι κάτι που θα το ανακαλύψει η ιστορία, μέσα σε υπερβατικά αρχεία που θα αναφέρουν και το τι σημαίνει rosebud…

Η ταινία του μεγαλύτερου σκηνοθέτη που γεννήθηκε ποτέ, του κύριου Stanley Kubrick, είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στις δύο εννοιολογικές προσεγγίσεις που καθορίζουν τον κινηματογράφο. Η πρώτη θέλει το σινεμά καθαρά αφηγηματικό. Η δεύτερη υποστηρίζει ότι η έβδομη τέχνη πρέπει να είναι καθαρά εμπειρική και αποφορτισμένη από τις έννοιες αρχή και τέλος. Στην πρώτη έννοια, ο Kubrick χαρίζει μια σχηματική αφήγηση και μια μικρή ιστορία ως επίκεντρο. Αυτή του Χαλ…

Τι είναι ο Χαλ; Ο Χαλ είναι ο εφιάλτης και το πιθανότερο μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι η εμφύσηση ζωής στο άψυχο από τον άνθρωπο «Φρανκενστάιν Δεσμώτη». Το τελειότερο δημιούργημα της ανθρωπότητας, η τεχνητή νοημοσύνη, θα έρθει η στιγμή που θα αυτοβουληθεί. Θα αναλάβει δράση, εφόσον πρώτα έχει αποκτήσει δικά του συναισθήματα. Πολύ απλά, θα φανερώσει και σε εμάς την ίδια τη φύση της καταγωγής μας, την απόλυτη λογική που θέλει να δημιουργήθηκε πρώτα η σάρκα και μετά η ψυχή. Το άλλο μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι το τι θα κάνει αυτή η νέα ύπαρξη, κι αν είναι απειλητική για εμάς…

Ο Χαλ θέλει να σκοτώσει το αφεντικό του, απλά γιατί έτσι του ερμηνεύει η λογική του. Κάποτε κι ο άνθρωπος για να επικρατήσει στον πλανήτη είναι λογικό ότι χρησιμοποίησε την ανωτερότητα του νου του και επιβλήθηκε των πάλαι κραταιών υπάρξεων (Νεάντερταλ). Γιατί, λοιπόν, ένα πλάσμα ανώτερης νοημοσύνης να μην πράξει το ίδιο; Αρκεί, θα μου πείτε, να έχει συναισθήματα, όπως αυτό της αυτοσυντήρησης. Ο Χαλ έχει… ο Χαλ φοβάται… Κι όποιος φοβάται, δρα εσφαλμένα και συχνά δόλια επί αυτού που τον απειλεί. Σας επαναλαμβάνω: ο Χαλ φοβάται…

Ο Stanley Kubrick δεν κάνει μόνο αυτό το μίνι αφηγηματικό σινεμά, αλλά περισσότερο μια ταινία-οντότητα που έχει καταπιεί όλα τα LSD της εποχής του. Δρα ως ένας άνθρωπος υπό επιρροή που πετυχαίνει να σε βάλει στο «τριπάκι» του. Σε χορεύει, σε υπνωτίζει, σε εκστασιάζει, σε υπονομεύει. Ο δημιουργός δεν σε σέβεται πουθενά, δεν είναι αυτός ο σκοπός του. Θέλει να τον δεχτείς σε απολυταρχικό βαθμό, να αντιληφθείς πως αυτό είναι το δικό του σύμπαν και πως εσύ πρέπει να κάνεις υποχωρήσεις για να συμμετέχεις. Αν διατηρήσεις τις αισθήσεις σου ως έχουν, έχεις χάσει ένα τεράστιο μέρος από το ταξίδι. Αν δεις τους προϊστορικούς πιθήκους ως πιθήκους κι όχι προγόνους σου, έχεις χάσει κάθε ευκαιρία να αντιληφθείς το είναι σου.

Η πλάκα από το διάστημα είναι η ταφόπλακα της θρησκείας. Όχι, δεν αποκλείει την ύπαρξη του θείου, απλά κάθε θρησκεία που σου έδωσε ντε φάκτο οδηγίες προς χρήση. Το θείο στο 2001 είναι κάτι πιο υπερβατικό από αυτό που έχουμε μάθει μέσα από τόσα βιβλία. Είναι αυτό που δεν θα μπει σε κανέναν κόπο να σου λύσει απορίες, απλά θα κατακλύσει το μέσα σου. Το έμβρυο του φινάλε, λίγο πριν το μπιγκ-μπανγκ, σου εξηγεί τα πάντα, κι αν θες τα καταλαβαίνεις. Το τέλος θα μοιάζει με την αρχή. Δεν υπάρχει θάνατος, παρά μόνο γέννηση ή αν προτιμάτε γένεση. Πέρα από αυτήν δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να γνωρίζουμε οτιδήποτε. Το σύμπαν έχει όρια και αυτά είναι πνευματικά. Το σύμπαν περικλείει τα πάντα και δεν είναι τίποτα. Ίσως και να είναι ένα παιχνίδι μιας τεχνητής νοημοσύνης… που ίσως κάποτε βαρεθεί να παίζει…

Βαθμολογία:


Γκαλερι φωτογραφιων

18 φωτογραφίες

Μοιραστειτε ενα σχολιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *