Τελευταίο Καλοκαίρι

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 24/7/2022

Ένα νησί της Κροατίας, όπου κυριαρχούν το γαλάζιο της Μεσογείου και το γκρίζο των βράχων, είναι το σκηνικό της αλληλεπίδρασης τεσσάρων αρχετυπικών χαρακτήρων. Η ανήσυχη έφηβη Julija (Gracija Filipovic) ζει στο νησί με τον πατέρα της, Ante (Leon Lucev), και την ακόμη γοητευτική μητέρα της, Nela (Danica Curcic). Η νεαρή κοπέλα, υπό τον συνεχή έλεγχο του αυταρχικού και οπισθοδρομικού πατέρα, βρίσκει καταφύγιο στα βάθη της θάλασσας∙ το πρωί ψαρεύει μαζί του σμέρνες και μετά κολυμπάει ή πνίγει την ανία της αγναντεύοντας το γαλάζιο του ορίζοντα. Από το σπίτι της παρατηρεί με θλίψη τους ανέμελους νέους που κάνουν διακοπές σε πολυτελή γιοτ. Η ένταση ανάμεσα σε πατέρα και κόρη αυξάνεται όταν ένας παλιός του φίλος, ο πάμπλουτος Javi (Cliff Curtis), τους επισκέπτεται. Η παρουσία του κοσμοπολίτη Javi προσφέρει στην Julija  μια προοπτική ελευθερίας στη διάρκεια ενός σαββατοκύριακου στο οποίο θα κυριαρχήσει η υπόγεια ένταση, οι αντιμαχόμενες επιθυμίες και η αναπάντεχη βία…

Το «Τελευταίο Καλοκαίρι» αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο της 36χρονης κροάτισσας Antoneta Alamat Kusijanovic. Βέβαια, ο αυθεντικός τίτλος του φιλμ είναι «Murina» που είναι το όνομα της σμέρνας στα κροατικά. Στην αρχή της ταινίας, η έφηβη πρωταγωνίστρια παρακολουθεί μια ηλικιωμένη γυναίκα να καθαρίζει μια σμέρνα που μόλις έπιασε με τον πατέρα της. «Κοίτα πώς δάγκωσε τη σάρκα της για να ελευθερωθεί», παρατηρεί η ηλικιωμένη γυναίκα. Κατά μία έννοια, αυτή η φράση συνοψίζει αυτό το εντυπωσιακά τεταμένο, ψυχολογικά οξυδερκές θρίλερ.

Η άφιξη στο νησί ενός αρπακτικού αρσενικού όπως ο Javi λειτουργεί ως καταλύτης για να πραγματοποιηθεί μια εκρηκτική χημική αντίδραση τυχοδιωκτικών επιδιώξεων και ανομολόγητων πόθων.

Ο πατέρας-αφέντης Anthe είναι νευρικός και αγχωμένος στην προσπάθεια του να πουλήσει  οπωσδήποτε τη γη που κατέχει στον πάμπλουτο Javi, ώστε με τα λεφτά αυτά να αγοράσει διαμέρισμα στο Ζάγκρεμπ. Είναι κοινό μυστικό ότι ο Javi ήταν κάποτε ερωτευμένος με τη Nela (και μπορεί να είναι ακόμα), αλλά ενθουσιάζεται και με την άγουρη ομορφιά της Julija.

Ο αμοραλιστής Ante συνειδητοποιεί ότι η επιδέξια διατήρηση αυτών των συναισθημάτων θα μπορούσε να βοηθήσει στο κλείσιμο της συμφωνίας. Φυσικά, αυτός ο ρόλος του άτυπου προαγωγού (για σύζυγο και κόρη) εγκυμονεί κινδύνους καθώς διακυβεύεται ο εύθραυστος πατριαρχικός ανδρισμός του. Όσο για τον νάρκισσο Javi, φλερτάρει εναλλάξ και με τις δυο γυναίκες μοιράζοντάς τους ανέξοδες υποσχέσεις. Αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι η γη που προσπαθεί να του πουλήσει ο Ante (για να χτίσει ξενοδοχείο) βρίσκεται σε ένα νησί το οποίο οι ντόπιοι θεωρούν καταραμένο από την πραγματική τραγωδία του 2007, όταν 12 πυροσβέστες έχασαν τη ζωή τους εκεί προσπαθώντας να σβήσουν μια πυρκαγιά.

Για την Julija  ο ερχομός του σαγηνευτικού επιχειρηματία είναι ένα θεόσταλτο δώρο, μια ευκαιρία για να σχεδιάσει ένα καλύτερο μέλλον με σπουδές στο Χάρβαρντ, ξεφεύγοντας από την πατρική ασφυκτική λαβή. Όσο για τη Nela, η παρουσία του Javi ξυπνά μνήμες από το ερωτικό παρελθόν τους (που πιθανόν δεν έχει λήξει), αλλά και πίκρα καθώς γνωρίζει από πρώτο χέρι τα απατηλά του παιχνίδια. Με πρόθεση προστασίας αλλά και ερωτική αντιζηλία προσπαθεί να κρατήσει την κόρη της μακριά του.

Η σκηνοθεσία της Kusijanovic καταφέρνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα συμπαγούς έντασης με την εξαιρετική ύφανση της πλοκής, τον διάχυτο αισθησιασμό των ηλιοκαμένων σωμάτων, τις εξαιρετικές υποβρύχιες σεκάνς. Ωστόσο, το βασικό προτέρημα της ταινίας είναι οι καλοχτισμένοι χαρακτήρες της (που υποστηρίζονται από πειστικές ερμηνείες), με τα διασταυρούμενα βλέμματα και τα ανείπωτα λόγια να  προδίδουν ζωντανά συναισθήματα: επιθυμία, απογοήτευση, άγχος, έρωτα, θυμό.

Η κινηματογράφηση της Helene Louvart κάνει τα τοπία να αλλάζουν συνεχώς μορφή και ύφος: άλλοτε φαίνονται υπέροχα, ειδυλλιακά και άλλοτε ανησυχητικά, δυσοίωνα, απειλητικά. Η κάμερα της καταγράφει την ομορφιά αλλά και τη βαρβαρότητα του θαλάσσιου κόσμου, παρά την ψευδαίσθηση ενός διαρκώς ανοιχτού ορίζοντα. Η θάλασσα λειτουργεί άλλοτε ως καταφύγιο και άλλοτε ως φράγμα με τον υπόλοιπο κόσμο.

Άραγε θα κρατήσει ο Javi τις υποσχέσεις του; Θα καταφέρει η Juljia να χειραφετηθεί; Είναι αυτός ο κόσμος που ονειρεύεται ένας παράδεισος, και αυτός που μεγάλωσε μια φυλακή;

Η ταινία εγείρει πολλά αναπάντητα ερωτήματα, αποτυπώνοντας την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων στα αιωρούμενα βλέμματα, στα άρρητα, στις σιωπές, σε μια ακτίνα φωτός ή στην απελπισμένη πράξη της σμέρνας για να ελευθερωθεί από το καμάκι του ψαρά.

Βαθμολογία: