Στην Αγκαλιά του Φιδιού

Κριτικός: Χάρης Καλογερόπουλος

Έκδοση Κειμένου: 28/3/2016

Τέλη 19ου-αρχές 20ού αιώνα: ο γερμανός εθνολόγος Τέοντορ Κοχ Γκρούνμπεργκ μελέτησε φυλές του Αμαζονίου. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αμερικανός εθνο-βοτανολόγος Ρίτσαρντ Έβανς Σουλτς ερεύνησε περιοχές του Αμαζονίου όσον αφορά τις φυλές, τα φυτά και τις ιδιότητές τους, από τα παραισθησιογόνα μέχρι τα προσφερόμενα για καουτσούκ. Με βάση τα βιβλία τους, ο κολομβιανός σκηνοθέτης Σίρο Γκέρα, γνωστός για το ενδιαφέρον του για τις παλιές κουλτούρες της Νότιας Αμερικής, δημιουργεί μια ντοκιμαντερίστικου ύφους μυθοπλασία, όπου ο ίδιος ιθαγενής σαμάνος, ο Καραμακάτε, έρχεται σε επαφή αρχικά με τον Τέο και μετά από 40 χρόνια με τον Έβαν. Αρχικά, ο Τέο ζητά από τον σαμάνο να τον οδηγήσει σε σημείο της ζούγκλας όπου μπορεί να βρεθεί βότανο για τη μαλάρια, απ` την οποία πάσχει, και αργότερα ο Έβαν, που έχει διαβάσει τις σημειώσεις του Τέο, ζητά να ψάξουν μαζί ένα φυτό που φυτρώνει πλάι σε καουτσουκόδεντρα, βελτιώνοντας τον οπό τους. Ο Καραμακάτε, πιστεύοντας ότι έχει μείνει τελευταίος επιζών της φυλής του, αν και συνοδεύει τους λευκούς, έχει συσσωρευμένη οργή για την αποικιοκρατία που κατέστρεψε τις ζωές τους. Ο ίδιος αισθάνεται ότι έγινε σκιά του εαυτού του, χάνοντας γνώσεις και παραδόσεις. Η αφήγηση προχωρεί εναλλάσσοντας τις δυο χρονικές περιόδους.

Στο σενάριό του, ο Γκέρα, μέσα από τους διαλόγους, προσπαθεί να αποδώσει το αδύνατο της αντίληψης μας, όσον αφορά την κοσμοθεώρηση που είχαν οι πρωτόγονοι. Όχι μόνο την αξιολόγηση πραγμάτων, τι είναι χρήσιμο και τι άχρηστο, ακόμη και τον ίδιο τον χωρόχρονο, τι σημαίνει εδώ κι εκεί, πόσο μακριά είναι το «μακριά», τι είναι περιορισμένο κι απεριόριστο, κ.λπ. Η πρωτόγονη συνύπαρξη ανθρώπων και φύσης ήταν απόλυτα αρμονική, ενιαία, οικολογική όπως θα λέγαμε με τη σημερινή γλώσσα. Τα ταμπού κανόνιζαν τις ισορροπίες. Ακόμη, στη συνάντηση της ομάδας με κάποια απομεινάρια φυλής, γινόμαστε μάρτυρες ενός εντυπωσιακού γεγονότος: ιθαγενείς που έχουν παρερμηνεύει τον χριστιανισμό που διδάχτηκαν από ιεραποστόλους («λάβετε φάγετε, τούτο μου εστί το σώμα… και αίμα…») και έχουν επιστρέψει στην κυριολεκτική θεοφαγία, κανιβαλίζοντας τον αρχηγό, όπως στον προϊστορικό πρωτογονισμό, από τον οποίο μέσα από χιλιετηρίδες προέκυψε σταδιακά η αναίμακτη θυσία της θείας κοινωνίας.

Μέσα από μια αργή, υποβλητική πορεία με κανό στις διακλαδώσεις του Αμαζόνιου, και με την ασπρόμαυρη φωτογραφία, αυτό που πετυχαίνει ο Γκέρα είναι να αποδώσει «ατόφια» θαρρείς κομμάτια παρελθόντος, που σου μένουν, με καίριους στοχασμούς πάνω στον ανθρώπινο πολιτισμό. Από την άλλη, δεν καταφέρνει και τόσο να οργανώσει το υλικό του με τρόπο που να αποδίδει και δραματουργική ένταση. Υπάρχει η πορεία, υπάρχει η κλιμάκωση (αναζήτηση του φυτού, του εαυτού, της αλήθειας), αλλά λείπει μια εσωτερική ένταση, λείπει από την οργάνωση των πλάνων, των σεκάνς εκείνο το άπιαστο κάτι που βρίσκουμε π.χ. στον Ρόμπερτ Φλάερτι και τον Βέρνερ Χέρτζοκ. Η γοητεία της ταινίας του Γκέρα είναι πιο κοντά σε κείνη των κόμικ του Ούγκο Πρατ -κάτι, βεβαίως, διόλου ευκαταφρόνητο. Αξίζει να τη δει κανείς.

Βαθμολογία: