Συντάκτης: Σταύρος Γανωτής

30 Αυγούστου του 2018, και και μου καρφώθηκε να αναλύσω εδώ το πώς εκλαμβάνω το τι προηγείται μιας αρχής σε κάτι νέο που δημιουργήθηκε. Και η απάντηση, όπως και να το φέρνω, είναι μάλλον λιτή και περιεκτική… και ποιος νοιάζεται;

Αυτό φυσικά δεν είναι κάτι που το περιορίζω σε αυτό που σήμερα βγάλαμε στο φως, αλλά και στην έννοια της δημιουργίας, μιλώντας πάντα υπό κινηματογραφικούς όρους, μια κι εκεί είναι το προκείμενο που μας έχει φάει -τόσο όμορφα- την ψυχή. Δεν είναι διόλου λίγες οι φορές που έχω κάτσει σε συνέντευξη τύπου κάποιου δημιουργού, που μας αναλύει το τι προηγήθηκε της δουλειάς του που μόλις πριν παρακολουθήσαμε. Αν ως κριτικός κάτσεις και τα πάρεις τοις μετρητής αυτά που μας λέει, έχεις ήδη αναδείξει αυτό που είδες σε μέγα αριστούργημα της έβδομης τέχνης, μια κι έχουν συμπληρωθεί όλα τα κενά που τυχών σου δημιουργήθηκαν κατά τη θέαση. Είδες ίσως ακόμα και με άλλο μάτι το ίδιο έργο, υπό κάποια προοπτική που ούτε καν σου πέρασε από τον νου. Ακόμα περισσότερο, ένιωσες τον κόπο και τη φαιά ουσία που αναλώθηκε για να φτάσει αυτό το δημιούργημα στα μάτια σου, ακούγοντας ορθές δικαιολογίες περί όσων θεωρούσες εσφαλμένων από το φιλμ. Ειδικά αν έχει τύχει και γνωρίζεις προσωπικά τον σκηνοθέτη ή ακόμα περισσότερο αν αναμίχθηκες με την όλη παραγωγή, σου έχουν φύγει όλες οι απορίες που τυχών σου μείωναν την αξία του όταν το παρακολούθησες ολοκληρωμένο την πρώτη φορά. Ε, άνθρωπος λες είμαι, τώρα και μόνο τώρα έχω μια σφαιρική κι ολοκληρωμένη άποψη που μπορώ να καταθέσω με ασφάλεια στους αναγνώστες μου. Εδώ είναι, λοιπόν, που γεννιέται η μέγα ερώτησις… Πού πας, ρε Καρασταύρο;

Πολύ απλά, τίποτα μα τίποτα δεν μετράει τόσο για τον αναγνώστη, όσο και την ίδια της αξία μιας κριτικής, από αυτό και μόνο που είδες από τους πρώτους ως τους τελευταίους τίτλους της ταινίας. Αυτό δηλαδή που θα δει κι ο καθένας, αυτό που θα βλέπει και διαχρονικά μετά από χρόνια και ζαμάνια ο θεατής του μέλλοντος. Τι έχει, λοιπόν, συμβεί κι έχει επηρεάσει προς λανθασμένο μονοπάτι την κρίση μας;

Καταρχάς, ένας κριτικός επιβάλλεται να είναι καλός στη δουλειά του, κάτι που απαιτεί γνώσεις, εμπειρία και κινηματογραφική παιδεία (δεν τίθεται και συζήτηση, αν δεν έχει πρώτα δει όλα τα βαριά χαρτιά από εξαρχής έβδομης τέχνης, δεν πάει και πολύ μακριά). Αυτά φτάνουν και περισσεύουν για να εμπιστευτεί αυτή τη διαδικασία σκέψης (κάτι σαν έμμεσος διάλογος), με την οποία θέλοντας και μη αναλώθηκε παρακολουθώντας το εν λόγω έργο (κινδυνεύοντας ακόμα και να χάσει μέρος της προσωπικής απόλαυσης, αν οι σκέψεις αυτές είχαν τη μορφή ποταμού). Μελετώντας έπειτα όσα τυχών αφορούν την προεργασία, την πνευματική διαδικασία του δημιουργού πριν το τελικό αποτέλεσμα, αν τα λάβει σοβαρά υπόψιν του, έχει με το μυαλό του ζωντανέψει πράγματα, ιδέες και συμβολισμούς που κατά πάσα περίπτωση μονάχα ο δημιουργός νομίζει ότι πέτυχε να μεταβιβάσει ορθά στο έργο του. Η μεγάλη αλήθεια, όμως, είναι η εξής: όταν δημοσιοποιείται ένα καλλιτεχνικό έργο, δεν ανήκει μοιραία πλέον στον δημιουργό του. Ό,τι πήρε από τα εσώψυχα του κατασκευαστή του, τα πήρε, και εμμένει πλέον «παγωμένο» στη διάθεση οποιοδήποτε επιλέξει να έρθει σε επαφή μαζί του. Από αυτό το σημείο, δηλαδή, ανήκει τόσο στον δημιουργό του, όσο και στον καθένα θεατή του. Αναζητώντας δηλαδή το ποιόν του δημιουργού, επιλέγεις να νιώσεις τον άνθρωπο δημιουργό, αλλά απομακρύνεσαι αν είσαι υπεύθυνος κριτής από το συγκεκριμένο έργο του. Κι επειδή ο άνθρωπος, ειδικά κάποιος που ζει μέσω των δημιουργικών αναζητήσεων, δεν είναι κάτι το εξίσου παγωμένο, αν θέλεις να κρίνεις αποκλειστικά έναν δημιουργό ως δημιουργό (ως άνθρωπο, αυτό πρέπει να ενδιαφέρει μονάχα τον περίγυρο του, τα έγκυρα ντοκιμαντέρ και… τα κουτσομπολιά για όσους αναλώνονται με αυτά), περίμενε να τελειώσει την πορεία του στον χρόνο.

Πού το ξεκίνησα και πού το πήγα… Σήμερα, που λέτε, δεν έχει νόημα και για μας να σας αναλύσουμε αν τυχόν συναντήσαμε δυσκολίες περί της κατασκευής αυτού μας του νέου περιοδικού. Ευτυχώς, η φύση του συγκεκριμένου έργου μάς δίνει την απαραίτητη ευχέρεια για όσα «remastered» θέλουμε κατά την πορεία. Σημασία έχει να αναζητήσετε αυτό που καταφέραμε ακόμα και με το καλημέρα να σας παρουσιάσουμε, και να κρίνετε από τώρα αν αυτό το αντικείμενο έχει τις προοπτικές να σας κάνει μια ουσιαστική συντροφιά στις σινε-αναζητήσεις σας. Ναι, με τον καιρό πάμε και για άλλα πιο μεγάλα, αλλά σημασία έχει να αισθάνεστε κάτι το θετικό και για το τώρα μας. Γιατί μπορεί εμείς να είμαστε οι «επαγγελματίες» κριτικοί, αλλά χωρίς εσάς κρίνουμε τον αέρα τον κοπανιστό…