Συντάκτης: Νάνσυ Μιχαηλίδου

Η 8η ταινία του Νίκου Κορνήλιου αποτελεί ένα ιδιαίτερο κινηματογραφικό εγχείρημα, που ισορροπεί ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και το δράμα. Εξήντα γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και προσωπικοτήτων, συγκεντρώνονται σε ένα καταφύγιο που απειλείται με κατεδάφιση για να το υπερασπιστούν. Στη διάρκεια της επταήμερης συνύπαρξής τους, συζητούν για την καθημερινότητα και τα βιώματά τους, ανταλλάσσοντας απόψεις για την κοινωνία, την σεξουαλικότητα, την πολιτική, τις σχέσεις, την μητρότητα και την εργασία. Μέσα από αυτή τη ζύμωση καταφέρνουν να κατανοήσουν βαθύτερα τον εαυτό τους, διασχίζοντας έτσι το πρώτο βασικό βήμα, πριν επιχειρήσουν να επαναπροσδιορίσουν την θέση τους στον σύγχρονο κόσμο.

Το μόνο σίγουρο είναι πως η Μητριαρχία θέτει στο τραπέζι άφθονη τροφή για σκέψη, κι όταν έχει μια θέση σ`αυτό ο σκηνοθέτης Νίκος Κορνήλιος, η συζήτηση προχωράει κάπως έτσι…

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να κάνετε μια ταινία για την θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο;

Με ώθησε η συνειδητοποίηση, που έχει γίνει βαθύτερη πεποίθηση εδώ και καιρό, ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις ζωές μας, δηλαδή στην κοινωνία, στην πολιτική, στην οικονομία, αν οι γυναίκες δεν δώσουν στα πράγματα του κόσμου το δικό τους στίγμα, τη δική τους φωνή. Οι άνδρες έχουμε φτιάξει έναν κόσμο, έναν «πολιτισμό» που το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η βία, η επιβολή, η κυριαρχία. Ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει παρά μόνο αν γίνει πιο θηλυκός.

Πώς προσεγγίσατε τις εξήντα γυναίκες της ταινίας και με τι κριτήριο τις επιλέξατε;

Όταν ωρίμασε η ιδέα για αυτήν την ταινία έστειλα ένα email σε όλες τις παλιές και νέες συνεργάτιδές μου ηθοποιούς σε ταινίες, παραστάσεις και εργαστήρια. Η απάντηση ήταν άμεση και ενθουσιώδης. Έκαναν την ταινία δική τους. Η «επιλογή» είναι μια επιλογή αμοιβαία και με διάρκεια. Έχουμε οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης στο πέρασμα του χρόνου, σχέσεις που μας επιτρέπουν να μπλέκουμε στα πιο τρελά σχέδια!

Η συνύπαρξη τόσων ατόμων στον ίδιο χώρο φαντάζει δύσκολη υπόθεση. Περιγράψτε μας τη δική σας εμπειρία.

Πράγματι οι συνθήκες ήταν ιδιαίτερα δύσκολες, πολλές φορές στα όρια των αντοχών μας. Ήταν ημέρες καύσωνα και η στέγη μεταλλική! 80 άτομα, μαζί με το συνεργείο σε εξαντλητικά 12ωρα γυρίσματα. Ο κλιματισμός ενοχλούσε τον ήχο και οι ηχολήπτες, ενώ κατέρρεαν από τη ζέστη, έκλειναν τον κλιματισμό. Υπήρχε μια δημιουργική διέγερση, ένας κοινός βηματισμός τόσων διαφορετικών ανθρώπων που δέθηκαν στενά με αυτόν τον χώρο και πίστεψαν αυτήν την ιστορία σαν να ήταν πραγματική. Η θλίψη, όταν τελείωσαν τα γυρίσματα, αφαιρέσαμε το σκηνικό και εγκαταλείψαμε το χώρο τα συνοψίζει όλα.

Κάποιες εξομολογήσεις γυναικών βασίζονται σε δικά τους βιώματα. Πώς καταφέρατε να τις αντλήσετε αλλά και να τις διαχειριστείτε ώστε το τελικό αποτέλεσμα να καταλήγει σε ένα ντοκιουντράμα;

Αυτό που νομίζετε πως είναι στην ταινία βίωμα μπορεί να είναι καθαρή επινόηση, μύθος. Και το αντίστροφο. Τελικά δεν έχει τόση σημασία. Οι ηθοποιοί ξέρουν από τη φύση της δουλειάς τους ότι τα βιώματα είναι το βασικό υλικό για να φτιαχτούν οι χαρακτήρες, οι ρόλοι. Σε όποια «σχολή» υποκριτικής κι αν ανήκουν. Κάθε ρόλος «μυθοπλασίας» – και στην ταινία είναι οι περισσότεροι – για να πάρει ζωή θέλει να τον φορτίσουν με τη δική τους, την προσωπική τους αλήθεια. Η δουλειά μου με τον/την ηθοποιό είναι το να κάνουμε το βίωμα συναρπαστικό σαν μύθο και το μύθο αληθινό σαν βίωμα. Αγαπώ τις/τους ηθοποιούς μου, εκτιμώ απεριόριστα την ιδιαίτερη φύση της δουλειάς τους και το ανταποδίδουν με το να φέρνουν στην επιφάνεια τον βαθύτερο ψυχισμό τους, να δοκιμάζουν και να ρισκάρουν μαζί μου.

Ο φεμινισμός είναι για πολλούς μια έννοια παρεξηγημένη. Τι έχετε να πείτε σ` αυτούς – άνδρες και γυναίκες – που συνεχίζουν να απαξιώνουν την φεμινιστική δράση;

Οι «ισμοί» δεν είναι της μόδας. Αυτό επέβαλλε η ιδεολογική μόδα του κυρίαρχου «ισμού», του νεοφιλελευθερισμού. Αλλά όσο υπάρχει σεξισμός θα υπάρχει και φεμινισμός – στις όποιες μορφές του – και έχει πάρει πολλές. Στους άντρες θα έλεγα να μη φοβούνται τόσο τη θηλυκή τους πλευρά και στις γυναίκες θα έλεγα να πάψουν να υποτιμούν το φύλο τους – επειδή αυτό τους επέβαλε μέχρι τώρα η κυρίαρχη σκέψη.

“Για να μπορέσω ως γυναίκα να παρουσιάσω στην κοινωνία μια εναλλακτική λύση στην πατριαρχία πρέπει πρώτα να μάθω ποια ήμουν πριν η πατριαρχία με υποβιβάσει σ` αυτό που είμαι σήμερα.”
Πιστεύετε πως η πορεία προς μια ουτοπική μητριαρχία ξεκινά από την παραπάνω πρόταση της Έυα Μπόρνεμαν που ακούγεται στην ταινία; Ποια είναι λοιπόν η προσωπική ευθύνη των γυναικών;

Η ευθύνη των γυναικών είναι να ακούσουν – να προσπαθήσουν να ακούσουν γιατί δεν είναι εύκολο – τον βαθύτερο εαυτό τους, τη δική τους φωνή. Να φέρουν στην επιφάνεια τα στοιχεία εκείνα που η πατριαρχία καταπίεσε και ενταφίασε εδώ και χιλιετίες. Δεν ξέρω ποια ακριβώς είναι αυτά τα στοιχεία, γιατί πολλές φορές χαρακτηρίζουμε ως «γυναικεία» στοιχεία που ορίστηκαν ως τέτοια από τον κυρίαρχο, τους άνδρες. Στις γυναίκες εναπόκειται να τα αναδείξουν ή ορίσουν ξανά. Η Μητριαρχία έτσι κι αλλιώς δεν υπήρξε ποτέ – είναι κι αυτή μια κατασκευή της πατριαρχίας, όπως και πολλά μέσα στη γλώσσα, για την απενοχοποίησή της. Και δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ. Με την έννοια ότι το «άρχω», η ιεραρχία είναι μια κατ` εξοχήν ανδρική κατασκευή. Χρησιμοποιούμε τον όρο όμως για να οραματιστούμε έναν άλλο κόσμο και για να αντιπαρατεθούμε στην Πατριαρχία.

Στην ταινία παρακολουθούμε 60 γυναίκες να συγκεντρώνονται για να προστατεύσουν χωρίς κανένα σύμμαχο ένα καταφύγιο κακοποιημένων γυναικών που απειλείται με κατεδάφιση. Είναι αυτό μια νύξη για την στάση της πολιτείας αλλά και της κοινωνίας απέναντι στους αδύναμους;

Η πολιτεία είμαστε εμείς. Όλες και όλοι. Αδύναμοι είμαστε – ή μπορούμε να γίνουμε – δυνητικά όλες και όλοι. Άρα ό,τι προστατεύει τους πιο αδύναμους προστατεύει τον εαυτό μας, είναι μια πράξη αυτοσυντήρησης. Κάθε κοινωνική δράση είναι μια πράξη αυτοσυντήρησης του είδους μας. Οι γυναίκες της ταινίας προτείνουν μια πράξη αυτο-οργάνωσης, δεν περιμένουν κάτι, φτιάχνουν κάτι δικό τους και θέλουν να το υπερασπιστούν, να το προστατεύσουν. Το κράτος βέβαια οφείλει να λειτουργεί υπερασπιστικά, ακόμα και με «θετική μεροληψία», ως προς τους πιο αδύναμους – αν θέλει να ορίζεται ως κράτος δικαίου. Αλλά επειδή και το κράτος όπως και οι νόμοι δεν είναι στατικοί αλλά απεικονίζουν συσχετισμούς δυνάμεως (ο βιασμός εντός γάμου μόνο πρόσφατα ορίστηκε σαν τέτοιος) είναι στο χέρι μας να μετατοπίζουμε το κέντρο βάρους προς όφελος της κοινωνίας.

Τι συμβαίνει τελικά σε έναν κοινό αγώνα όταν ηχούν “πολεμικά τύμπανα”;

Το ποίημα της σπουδαίας παλαιστίνιας ποιήτριας Σουχέιρ Χαμάντ που ακούγεται στην ταινία προτρέπει τις γυναίκες να φτιάξουν τα δικά τους «τύμπανα», να αρνηθούν να εμπλακούν σε πολέμους που δεν είναι δικοί τους. Οι γυναίκες οφείλουν να μεταφέρουν το «μέτωπο της αντιπαράθεσης» με την πατριαρχία στο δικό τους πεδίο – που σίγουρα δεν είναι το πεδίο του πολέμου. Κι αυτό είναι τεράστιας σημασίας για την ανθρωπότητα.