Μανχάταν

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 1/6/2008

Γιατί το «Μανχάταν» αναγνωρίζεται ως ό,τι καλύτερο έχει κάνει ο δαιμόνιος Woody Allen; Γιατί μετά από σελίδες-σελίδων εμπνευσμένων κι ευφυών σεναρίων, οι κριτικοί καταλήγουν σε αυτή την απλή ρομαντική ιστορία του; Φταίει το ασπρόμαυρο φιλμ που συνήθως τρέπει την εύνοια του κριτικού ή μήπως είχαμε ανάγκη να ακούσουμε τη μουσική του Γκέρσουιν υπό τα φώτα του αυθεντικού της τοπίου;

Το Μανχάταν είναι η πιο απλοποιημένη ταινία που έκανε ποτέ ο Woody Allen. Σεναριακά παρουσιάζει έναν κοινό άνθρωπο, με ελεγχόμενες νευρώσεις αυτή τη φορά, που μετά από δύο διαζύγια αναζητεί τη νέα του σύντροφο. Οι υποψήφιες είναι δύο. Η μία, νεαρή μαθήτρια που ο ήρωας δεν θα πάρει σοβαρά λόγω ηλικίας, και η δεύτερη μια διανοούμενη ενήλικη που αφού την πάρει στα σοβαρά θα προδοθεί από την ανωριμότητα της, που τελικά δεν βλέπει ηλικίες. Ο κεντρικός ήρωας-Allen είναι ένας μέσος Νεοϋορκέζος, ερωτευμένος με την πόλη του και την καλή τέχνη, με μια ιδιαίτερη γοητεία που απορρέει από το σπιρτόζο πνεύμα του, και ένα χιούμορ αρκετά υψηλό, που δεν δείχνει όμως να προκαλεί εντύπωση.

Σας έπλασα ένα περίγραμμα του στόρι, αρκετό για να καταλάβετε πως η ταινία δεν διαθέτει το εξυπνότερο σενάριο του Allen. Κι όμως υπάρχουν λόγοι που είναι η πιο προσωπική του. Αρχικά, όσο κι αν ψάχνετε δεν θα βρείτε επιρροές από Σουηδούς, Ρώσους ή ακόμα και Ιταλούς. Θα δείτε ένα αυθεντικό σινεφιλικό σινεμά των ΗΠΑ, με ελαφριές αναφορές στον Κασσαβέτη και τον Kazan. Οι διάλογοι είναι στρωτοί και τα γεγονότα ελαφρώς σχηματικά, ώστε το βάρος πέφτει στο σύνολο, ένα σύνολο που χωρίς να προκαλεί, σαρκάζει ελαφριά τη ζωή του μέσου μοντέρνου ενήλικα. Οι καλύτερες φράσεις ακούγονται πάντα από τον δημιουργό, ο οποίος κλέβει κάθε περίπτωση προσομοίωσης μας σε χαρακτήρα. Γιατί ακόμα δεν έχουμε καταλάβει το μυστικό του «Μανχάταν»;

Το μυστικό είναι φανερό όταν και μόνο αποκτήσετε οπτική επαφή με την ταινία. Αντί τίτλων ξεκινάει με ένα αριστουργηματικό πάντρεμα εικόνων της Νέας Υόρκης και μουσικής του Γκέρσουιν από τη «Γαλάζια Ραψωδία». Αφού κάνει βόλτα από χαρακτηριστικά στέκια της πόλης, μας χαρίζει αυτή την κλασική σκηνή μπροστά από τη γέφυρα του Κουίνσμπορο, μια σκηνή που εκφράζει έναν απέραντο ρομαντισμό προς το ζην. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Gordon Willis ζωγραφίσει και τη μικρότερης σημασίας σκηνή, με το σινεμά του Woody Allen να μη δείχνει ποτέ τόσο αισθαντικό, τόσο εσωτερικό. Η απλότητα δε του σεναρίου ξεκουράζει τον θεατή από το άγχος του και τον ταξιδεύει στη μονοδιάστατη πλευρά της ζωής, όπου οι μικρές εκπλήξεις γεμίζουν το περιεχόμενο. Η κατάληξη απότομη, ένα μάθημα για τις επιλογές μας και των αποφάσεων που δεν σταθήκαμε να πάρουμε.

Επί του συνόλου, η πλέον απλή δραματουργικά ταινία του Woody Allen είναι ένα ρομαντικό και νοσταλγικό ταξίδι στη Νέα Υόρκη, από έναν άνθρωπο που φανερώνει την αμέριστη αγάπη του προς αυτήν. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία δένει με τους ήχους του Γκέρσουιν, και όλο αυτό μοιάζει με ένα τραγούδι συναισθημάτων κι εγρήγορσης της ψυχής. Δεν είμαι από αυτούς που θέλουν το Μανχάταν καλύτερη ταινία του Allen, ίσως γιατί είναι τόσο προσωπική που ανήκει πρωταρχικά σε αυτόν κι όχι στο κοινό. Θα την ξαναδούμε όμως ακόμα και μόνο για την αιώνια σκηνή στο παγκάκι, που παρουσιάζει την απέραντη γέφυρα ως νέο σύμβολο ρομαντισμού, ακόμα και που η ταινία, ως ταινία ευφυή δημιουργού, δεν θα σας κάνει όλες τις χάρες στον τομέα της καρδιάς.

Βαθμολογία: