Στη Χώρα του Πάγου και της Φωτιάς

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 1/11/2022

Χρειάστηκε επιτόπια έρευνα δεκαετιών προκειμένου η Δήμητρα Ζήρου να κατορθώσει να γνωρίσει τη γη των Σάμι στην αρκτική Νορβηγία, να έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους που τη διατηρούν ζωντανή και να μεταφέρει την απίστευτη εμπειρία της σε φιλμικό κείμενο. Η δουλειά της ελληνίδας δημιουργού είναι ποικιλοτρόπως εξαιρετική, αφού σε αυτό το «εθνογραφικό ντοκιμαντέρ παρατήρησης», όπως το ορίζει η ίδια, αφουγκράζεται την καθημερινότητα του ντόπιου πληθυσμού, συναρπάζει με τα εξωπραγματικά τοπία της περιοχής και παρατηρεί έναν τρόπο ζωής που απέχει παρασάγγας από τα γνώριμά μας αστικά περιβάλλοντα. Έναν κύκλο διαβίωσης απολύτως και άρρηκτα συνδεδεμένο με το φυσικό περιβάλλον, με τις εποχές του χρόνου, με το ακριβό φως του ήλιου.

Ο νεαρός Μίκα και η ογδονταεπτάχρονη Σάρα συνθέτουν ένα πολυσήμαντο δίπολο: το μέλλον μαθαίνει από το παρελθόν, η αναπότρεπτη αλλαγή στους όρους διαβίωσης επιχειρεί να συμβαδίσει με την παράδοση που απειλείται με εξαφάνιση, τα όνειρα για όσα έπονται συνάπτονται με τα τραύματα της μνήμης. Η Ζήρου βρίσκει τον χώρο για να συμπεριλάβει στην αφήγησή της τα σκληρά βάσανα που αντιμετώπισαν οι Σάμι στο πρόσφατο παρελθόν, την απαγόρευση της γλώσσας τους, των εθίμων τους, την καταπίεση που βίωσαν από τις αρχές των σκανδιναβικών κρατών. Επιμένει όμως περισσότερο στις πιο σιωπηλές εκδοχές της συνύπαρξης αυτού του αντιφατικού ζεύγους πρωταγωνιστών και όσων κομίζουν στην παρατήρησή της, όπως είναι η σύγχρονη τεχνολογική παρουσία των τάμπλετ μαζί με τις παραδοσιακές ασχολίες και φορεσιές.

Το Στη Χώρα της Φωτιάς και του Πάγου μας ξεναγεί σε μια βιωματική συνθήκη πλήρως ενταγμένη στο ρυθμό της φύσης, μέσα από τα κινηματογραφικώς φιλόξενα μάτια δύο χαρακτήρων, θυμίζοντας σε έναν βαθμό το Honeyland, το πρόσφατο σπουδαίο φιλμ από τη Βόρεια Μακεδονία που έφτασε μέχρι τα Όσκαρ. Το σπουδαίο soundtrack, για το οποίο πρωτίστως υπεύθυνη είναι η Άννα Στερεοπούλου, τα τελετουργικά και η παρατήρηση των καθημερινών συνηθειών μας εντάσσουν σε ένα πολύτιμο και πλούσιο λαογραφικό πλαίσιο, το οποίο αναπτύσσεται εντός ενός καθηλωτικού φυσικού περιβάλλοντος. Τα δύο στοιχεία συνδέονται με εξαιρετικά πυκνούς τρόπους μέσα από το φακό της Ζήρου: η έλευση του ήλιου που σημαίνει το τέλος της αρκτικής νύχτας γνωρίζει ένα εθιμοτυπικό ετήσιο καλωσόρισμα από τους Σάμι. Τα πλάνα της τούνδρας, το βόρειο σέλας, το πανταχού παρόν υδάτινο στοιχείο δημιουργούν μια μυσταγωγική κατάσταση˙ το έργο σχεδόν μας καλεί να το βιώσουμε με όλες τις αισθήσεις, όχι απλώς να το παρακολουθήσουμε.

Βαθμολογία: