Έγκλημα στο Νείλο

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 13/8/2024

Η βρετανίδα συγγραφέας Agatha Christie, κατά τη διάρκεια της μακράς και γόνιμης λογοτεχνικής της δραστηριότητας, έκανε δημοφιλές το «whodunit» («ποιος το έκανε;»), ένα υποείδος του αστυνομικού μυθιστορήματος στο οποίο η αναζήτηση και η ερμηνεία των ενδείξεων οδηγεί στην ανακάλυψη του ένοχου. Ο βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό παραμένει το πιο διάσημο δημιούργημά της, καθώς εμφανίζεται σε 33 από τα 51 έργα της.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με την επικράτηση της ρετρό μόδας, το λογοτεχνικό έργο της Christie ωφελήθηκε από το ανανεωμένο ενδιαφέρον των βρετανών παραγωγών, οι οποίοι διασκεύασαν αρκετά από τα μυθιστορήματά της με τον Πουαρό, αρχικά με την ερμηνεία του Albert Finney («Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές», 1974) και στη συνέχεια του Peter Ustinov. Καθηλωμένες ανάμεσα στις «ταινίες καταστροφής» και τα «Τζέιμς Μποντ» , οι «ταινίες της Αγκάθα Κρίστι», ακαδημαϊκές και καλλιγραφικές, έχουν μια παλιομοδίτικη γοητεία λόγω και της παρουσίας βετεράνων ηθοποιών (Bette Davis, Maggie Smith, Angela Lansbury κ.α.) από τη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ σε δεύτερους ρόλους. Όλα αυτά βέβαια πριν η βιομηχανία του θεάματος τις μεταβιβάσει στην τηλεόραση.

Ο σκηνοθέτης John Guillermin (1925-2015) έγινε γνωστός για τη δουλειά του σε ένα ευρύ φάσμα ειδών: περιπέτειες δράσης, ταινίες καταστροφής και ιστορικά έπη («The Towering Inferno, 1974», «King Kong, 1976»). Ήταν ένας σταθερός επαγγελματίας του βρετανικού κινηματογράφου, χωρίς ωστόσο να διαθέτει ένα προσωπικό σκηνοθετικό στιλ. Η διασκευή του στο μυθιστόρημα «Έγκλημα στο Νείλο», που πρωτοκυκλοφόρησε το 1937, είναι μια επιτυχία στο είδος του. Ο σεναριογράφος Anthony Shaffer προσάρμοσε έξοχα για την οθόνη τις ανατροπές και τις στροφές του ομώνυμου μυθιστορήματος. Η κινηματογράφηση του  θρυλικού «βασιλιά του Technicolor» Jack Cardiff δημιουργεί πολλές εξαιρετικά όμορφες πανοραμικές σκηνές, όπως την εκπληκτική σεκάνς όπου δυο χαρακτήρες σκαρφαλώνουν στην πυραμίδα. Τα υπέροχα κοστούμια σχεδιάστηκαν από τον Anthony Powell, ενώ το πλούσιο σάουντρακ συντέθηκε από τον σπουδαίο ιταλό συνθέτη Nino Rota.

Η ταινία ακολουθεί μια παραδοσιακή δομή του «whodunit», με το πρώτο μισό να επικεντρώνεται στην καθιέρωση των χαρακτήρων και τις σχέσεις τους, και το δεύτερο μισό στην έρευνα της δολοφονίας. Ο βηματισμός αφήγησης είναι σωστά ρυθμισμένος, επιτρέποντας στην ένταση να αυξηθεί σταδιακά καθώς ο Πουαρό συγκεντρώνει στοιχεία και ανακρίνει υπόπτους. Η μεθοδική αποκάλυψη του μυστηρίου αντανακλά το προσεκτικό και ενδελεχές ερευνητικό στυλ του βέλγου ντετέκτιβ.

Στον πρόλογο της ταινίας, η πλούσια κληρονόμος Linnet Ridgeway (Lois Chiles) συναντά την καλή της φίλη Jacqueline de Bellefort (Mia Farrow) και της κλέβει αμέσως τον αρραβωνιαστικό της, Simon Doyle (Simon Mac Corkindale). Πριν παντρευτούν, οι ερωτευμένοι επιλέγουν την Αίγυπτο ως προορισμό του μέλιτος.

Ωστόσο, στο ατμόπλοιο S.S. Karnak κάποιος σκοτώνει την πλούσια κληρονόμο. Ευτυχώς, ο διάσημος βέλγος ντετέκτιβ Hercule Poirot (Peter Ustinov) τυχαίνει να βρίσκεται εκεί μαζί με τον καλό του φίλο συνταγματάρχη Race (David Niven). Οπλισμένοι με υπομονή, οι δυο τους αρχίζουν να αναζητούν τον δολοφόνο.

Ενώ ο Πουαρό και ο φίλος του εικάζουν για την ταυτότητα του δολοφόνου, η υπόθεση της δολοφονίας εξετάζεται από διάφορες οπτικές γωνίες και ο θεατής οδηγείται να πιστέψει ότι όλοι στο σκάφος του SS Karnak είχαν έναν καλό λόγο να θέλουν την πλούσια κληρονόμο νεκρή. Ωστόσο, όταν ο Πουαρό αρχίζει να μελετά αυτούς τους λόγους, ο θεατής αναγκάζεται να επανεξετάσει διάφορες συγκρούσεις που παρουσιάζονται νωρίτερα στην ταινία. Με άλλα λόγια, οι «λογικές εξηγήσεις» προσαρμόζονται συχνά καθώς όλο και περισσότερες πληροφορίες γίνονται διαθέσιμες. Τέλος, η υπόθεση λύνεται χωρίς το πομπώδες ύφος του «Οριάν Εξπρές», η ανασύνθεση των γεγονότων που οδήγησαν στον φόνο από τον Πουαρό είναι πιο σύντομη και ισορροπημένη.

Ο τόνος και η ατμόσφαιρα της ταινίας του Guillermin φαίνονται πολύ πιο κατάλληλα για μια ταινία με τον διάσημο βέλγο ντετέκτιβ σε σχέση με το «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» του Sidney Lumet. Αλλά και  η υπόθεση δολοφονίας προσεγγίζεται με έναν βαθμό σοβαρότητας, δεν είναι τόσο επινοημένη και σχηματική, ενώ και οι πολλοί  διαφορετικοί χαρακτήρες φαίνονται πιο πειστικοί.

Ο Peter Ustinov ανέλαβε τον χαρακτήρα του βέλγου ντετέκτιβ με χιούμορ και απόλαυση, εκτρέποντάς τον προς την καρικατούρα και την παρωδία, και ενσωματώνοντας στην ερμηνεία του όλα εκείνα τα μικρά χαριτωμένα στοιχεία που τον έκαναν διάσημο, όπως τους ψυχαναγκασμούς του, την αγάπη του για το καλό φαγητό, το φλεγματικό του χιούμορ και τη μοναδική ερευνητική του μέθοδο.

Το «Έγκλημα στο Νείλο» είναι ένα ουσιαστικό παράδειγμα ενός κλασικού μυστηρίου δολοφονίας, που συνδυάζει επιδέξια το σασπένς, το δράμα των χαρακτήρων και το οπτικό μεγαλείο. Μέσα από την εξερεύνηση θεμάτων όπως η ζήλια, η απληστία, η εξαπάτηση, η εκδίκηση και η δικαιοσύνη, η ταινία προσφέρει μια πλούσια και συναρπαστική αφήγηση που την καθιστά αντάξιο φόρο τιμής στο έργο της Agatha Christie.

Βαθμολογία: