Άλπεις

Κριτικός: Χάρης Καλογερόπουλος

Έκδοση Κειμένου: 6/10/2011

Σύμφωνα με τα δελτία τύπου, τέσσερα άτομα έχουν συστήσει μια ομάδα (την ομάδα Άλπεις) που παρέχει μια ιδιαίτερη υπηρεσία. Αντικαθιστούν (για παρηγοριά;) τους νεκρούς οικείους που κάποιοι έχασαν στη ζωή τους. Ένας από την ομάδα, μια νοσοκόμα, δεν τηρεί τους κανόνες.

Μην περιμένετε να το καταλάβετε αυτό στην ταινία. Είστε τυχεροί που ήδη το ξέρετε. Το σενάριο δεν πολυμπαίνει στον κόπο να το εξηγήσει. Επειδή φρόντισα επίτηδες να μη ξέρω τι θα δω, κατέληξα, παρακολουθώντας την, στο συμπέρασμα ότι γίνονται κάποια παιχνίδια ρόλων αλλά τίποτε περισσότερο – βασικά βαριόμουν και κοίταζα το ρολόι. Και 12 ώρες μετά την προβολή του φιλμ, σχεδόν το έχω ξεχάσει, έχοντας μια θολή εικόνα του ύφους (όπως φαίνεται πια) «Λάνθιμος-Τσαγγάρη». Με ενθουσίασε ο Κυνόδοντας από την πρώτη στιγμή. Το έχω δει τρεις φορές και θυμάμαι κάθε σκηνή. Είπα, επί τέλους, να ένα έξυπνο δοκίμιο πάνω στην δόμηση της εξουσίας ως σημειολογία. Και μάλιστα, δοσμένο με χιούμορ». Και ένα χρόνο μετά, όταν βγήκαν να «ξεσκεπάσουν» την έμπνευση από την ταινία του Arturo Ripstein, Το Κάστρο της Αγνότητας (1973), και πάλι το υπερασπίστηκα λέγοντας ότι ο Λάνθιμος πήγε τους στοχασμούς παραπέρα, έδωσε μια πολύ πιο μακροσκοπική αναγωγή μέσα από μια πρωτότυπη, ενδιαφέρουσα φόρμα. Όταν είδα, μέσα από τους κόλπους της ίδιας καλλιτεχνικής παρέας, το Attenberg της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη, δαγκώθηκα. Επρόκειτο για το ίδιο ύφος αλλά κενό περιεχομένου ή αν θέλετε εκείνου του είδους περιεχομένου που χρειάζεται η σκηνοθέτης να σου κάνει ολόκληρη διάλεξη για να το εννοήσεις- ούτε βέβαια ο ξεκάρφωτος «διαφωτιστικός» διάλογος κάποια στιγμή έσωζε τα πράγματα. Ένα έργο ή μιλάει μόνο του ή…, γιατί βασικός κανόνας ενός έργου τέχνης που εκτίθεται δημόσια είναι να αποτελεί, εκτός των άλλων, την αντικειμενικο-ποίηση του υποκειμενικού κόσμου του καλλιτέχνη. Ακόμη και τα πιο «δύσκολα» αλλά επιτυχή έργα, η Σιωπή του Μπέργκμαν, το Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ του Ρενέ, ο Εξολοθρευτής Αγγελος του Μπουνιουέλ, τα φιλμ του Λιντς, του Γκρίναγουεϊ και τόσα άλλα, ακόμη και η Δελφική Φλόγα του Σκλάβου (που είναι αφηρημένο γλυπτό και είναι πιο φωτιά και από την φωτιά) το έχουν καταφέρει, αφήνοντας βεβαίως ερωτήματα, που κι αυτό είναι μέρος τη τέχνης.

Στο Άλπεις, ο Λάνθιμος επιδίδεται και πάλι στην άσκηση του ύφους που η ομάδα έχει δομήσει αλλά δεν έχει να πει τίποτε ουσιαστικό. Το ύφος συνίσταται σε ένα μη ρεαλιστικό στυλιζάρισμα. Η αφήγηση είναι αφαιρετική σε σημείο να αυτοκαταστρέφεται, οι ήρωες μιλούν ως συνήθως επίπεδα, ρομποτικά (πολύ βολικό) και οι σκηνές δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να εικονογραφούν σχηματικά την βασική ιδέα. Όσο για την παράβαση των κανόνων από την νοσοκόμα, δεν προσθέτει κανένα δραματουργικό βάρος ή ιδέα, αφού δεν υπάρχει ρεαλισμός για να παρακολουθήσουμε μια εσωτερική πάλη. Οπότε, τι βλέπουμε; Φόρμα, σκέτη φόρμα. Αλλά ακόμη κι έτσι, μια φόρμα μπορεί να είναι απόλυτα εύγλωττη, ουσιαστική αν πατάει, αν αναφέρεται σε μια ολόκληρη κινηματογραφική φιλολογία όπως το πρόσφατο Στα Όρια του Ελέγχου του Τζάρμους. Στην εδώ περίπτωση;…

Γιατί αυτή η ομάδα των αντικαταστατών ενεργούσε έτσι; Ποιο το κίνητρο της; Λογικά θα έπρεπε να είναι κερδοσκοπικό. Τι άλλο; Ιδεολογικό; Ψυχοπαθολογικό; Υπάρχει κάποια απειροελάχιστη νύξη; Τόσο απειροελάχιστη που δεν την πήρα χαμπάρι; Υπάρχουν σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ των μελών. Πού εδράζουν; Πώς φαίνονται; Τι σημαίνουν; Μήπως δεν πρόσεξα ότι τη στιγμή που μια ηρωίδα σήκωσε το χέρι της με έναν άλφα τρόπο αυτό δήλωνε όλα όσα ο καημένος εγώ, πτωχός τω πνεύματι, έπρεπε να καταλάβω; Ή το όλο εγχείρημα είναι ένα μεγάλο σχόλιο πάνω στην σημειολογία; Ένα «έσχατο» του μηχανισμού της (που λέει ο λόγος); Α, μα δεν μας ενδιαφέρουν αυτά. Αρκεί που μας βγαίνει η φόρμα. Κάποιοι θα γοητευθούν με το Άλπεις (γιατί είναι τόσο κομψά σνομπ) και θα επιστρατεύσουν τις ρητορικές ικανότητές τους να το εξυμνήσουν. Κάποιοι άλλοι θα το βρουν πολύ λίγο. Προσωπικά θεωρώ ότι το στιλ αυτό είναι μια παγίδα που γρήγορα στο μέλλον θα φέρει σε αδιέξοδο την κινηματογραφική ομάδα.

Υ.Γ. Ο Κυνόδοντας είναι ένα άριστο φιλμ με αφηγηματική διαύγεια, δυνατό περιεχόμενο και αγαστή σχέση περιεχομένου και φόρμας. Η απόλυτη απόλαυση, με την έννοια της απολαβής. Η Κινέττα και οι Άλπεις είναι καλές κατασκευές για μάθημα σημειολογίας σε μαθητές κινηματογραφικών σχολών.

Βαθμολογία: