Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 8/11/2023

Το φιλμ της Άνα Χιντς μοιάζει εξαρχής με πρόσκληση σε μια μυσταγωγική τελετή. Γυναίκες μοιράζονται τις εμπειρίες, τις κοσμοθεωρίες και τα τραύματά τους σε μια σάουνα στα βάθη ενός ήρεμου δάσους. Δείχνουν σαν να μετέχουν από κοινού σε μια εξαγνιστική τελετουργία, ελεύθερες και αυτόνομες, μακριά από επεμβατικά βλέμματα. Ο χώρος προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον όπου οι γυναίκες χαρίζουν η μια στην άλλη επουλωτικά χάδια και αυτιά πρόθυμα να ακούσουν κάθε μύχια σκέψη. Η ηθικολογία μοιάζει εξορισμένη εκτός της ξύλινης κατασκευής, μακριά από το θεραπευτικό δάσος. Οι ανώνυμες γυναίκες απεμπολούν τις κοινωνικές κατασκευές που συνοδεύουν το φύλο τους, ξορκίζουν την πάγια καταπιεστική τους διάσταση και αφήνονται από κοινού στη δική τους χώρα.

Η εσθονή δημιουργός αποφεύγει να κινηματογραφήσει τα πρόσωπα των γυναικών που μιλούν, εναλλάσσοντας στο κάδρο τα γυμνά σώματά τους με τα πρόσωπα των ακροατριών που αφουγκράζονται τις ιστορίες. Η συνθήκη είναι εξομολογητική, χωρίς όμως τα βαρίδια χριστιανικής ηθικής. Με άλλα λόγια, οι γυναίκες δεν μοιράζονται τα τυχόν αμαρτήματα τους αναζητώντας τη μετάνοια και την άφεση, αλλά ανοίγουν τις ψυχές τους με αφοπλιστική ένταση. Η Χιντς μάς ξεναγεί στο σκοτάδι της σάουνας και στις υπαίθριες ασχολίες της καθημερινότητας ακολουθώντας ένα υπνωτιστικό τέμπο, σαν να προσπαθεί να αφήσει αδιατάρακτη τη νηνεμία του μέρους. Καταργώντας τη διάκριση μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, δημιουργεί μια αφήγηση σθεναρή, όσο και ευαίσθητη, διανθίζοντας το σταθερό μοτίβο της με υπόκωφη ένταση και οδηγώντας την ταινία σε μια απροσδόκητη κλιμάκωση, όσο οι ιστορίες των γυναικών προσεγγίζουν θέματα όλο και πιο δυσβάσταχτα, ακόμα και σε συνθήκες αγαστής ασφάλειας.

Το αχνό κίτρινο ημίφως της σάουνας και το παραδεισένιο τοπίο του δάσους που την περιβάλλει, όπως συνδυάζονται στην εκθαμβωτική φωτογραφία του Αντς Τάμικ, προσδίδουν στην ταινία μια γοητευτική ονειρώδη υφή. Η αδελφότητα των γυναικών μοιράζεται μια βιωμένη ουτοπία, όπου καμία δεν περισσεύει και όλες είναι ευπρόσδεκτες, με τον έξω κόσμο και τους ρυθμούς του να κείται μακράν και να μην μπορεί να τις απειλήσει. Όσο βρίσκονται στην ασφάλεια της σάουνας και του δάσους, το πέπλο προστασίας που υφαίνουν συνεργατικά παραμένει αόρατο και αδιαπέραστο την ίδια στιγμή. Το ξύλινο κτίριο που αποτελεί την έδρα τους έρχεται από το αρχαίο παρελθόν για να τις συντροφεύσει σε ένα άχρονο, ολόδικό τους παρόν, όπου τα μέλη της αδελφότητας καθαίρονται δια της συνύπαρξής τους. Στο λυρικό περιβάλλον που φιλοτεχνεί η δημιουργός, οι γυναίκες, όλες διαφορετικές και όλες ίδιες, είναι αληθινά ελεύθερες να αγκαλιάσουν τις ψυχικές διακυμάνσεις τους, να κλάψουν, να γελάσουν, να μιλήσουν, να σιωπήσουν, να αφεθούν σε λόγια και χέρια που θα φροντίσουν τις πληγές τους.

Η Χιντς εντοπίζει την ουσία της γυναικείας ενδυνάμωσης στη συνύπαρξη που ορίζει μια σχεδόν φυσική μορφή αντίστασης στην πατριαρχία. Οι γυναίκες της ταινίες δρουν σχεδόν σαν ένα σώμα, εξασφαλίζοντας έναν ζωτικό χώρο για όλες, ελεύθερες από τις εξουσιαστικές δομές που τσακίζουν τις προσωπικότητές τους. Πατώντας με το ένα πόδι σε παραδοσιακά εσθονικά έθιμα και το άλλο στη σύγχρονη πατριαρχική συνθήκη, η «Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας» είναι η διακριτική υπόμνηση μιας σαγηνευτικής διαφυγής. Ένα κινηματογραφικό καταφύγιο με σπάνια αποθέματα ενσυναίσθησης και ειλικρινούς, βαθιάς κατανόησης.

Βαθμολογία: