Η Προσβολή

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 10/4/2018

Έχοντας θητεύσει δίπλα στον Quentin Tarantino τη δεκαετία του ’90, ο Λιβανέζος Ziad Doueiri μπορεί τις δύο δεκαετίες που είναι ενεργός σκηνοθετικά να έχει αφήσει μικρό όγκο έργου πίσω του, ωστόσο η ποσότητα εδώ είναι αντιστρόφως ανάλογη της ποιότητας. Και αν το ακυκλοφόρητο στις ελληνικές αίθουσες “Lila dit ca” ξεχείλιζε νεανική ζωντάνια κι ενέργεια, έπασχε όμως από έλλειψη ωριμότητας στη διαχείριση του θέματός του, ήρθε το συγκροτημένο, ισορροπημένο στην προσέγγισή του και ουσιαστικό “The Attack” για να φανερώσει έναν κινηματογραφιστή που έχει να δώσει κάτι όχι μόνο κατασκευαστικά αλλά και νοηματικά.

Το “L’ Insulte” δεν έφτασε τυχαία στην πεντάδα της καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας στα Όσκαρ: πρόκειται για την πιο χολιγουντιανή σε νοοτροπία και αίσθηση υποψηφιότητα, χρωστάει πολλά στο ιδεαλιστικό αμερικάνικο σινεμά τύπου Stanley Kramer και είναι άκρως σφιχτοδεμένο στο ρυθμό του, ενώ ο τρόπος με τον οποίο καδράρει και κινεί την κάμερα ο Doueiri δείχνει επαγγελματισμό και γνώση του μέσου που θα ζήλευαν ακόμη και περισσότερο πεπειραμένοι κινηματογραφιστές. Οι δε ερμηνείες στην πλειοψηφία τους έχουν αυτά τα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα και τις φωτογενείς εξάρσεις που χαίρουν μεγάλης δημοφιλίας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ειδικά όσον αφορά τον αβανταδόρικο και σε επίπεδο ρόλου Adel Karam. Για αυτό και όσο κι αν υπάρχουν ενστάσεις ως προς την οπτική που ακολουθεί το σενάριο για ένα θέμα τόσο πολυδιάστατο και πολωτικό, είναι γεγονός ότι το φιλμ παρακολουθείται… μονορούφι. Για τις νεότερες γενιές ειδικά, αλλά και για τη μεγάλη πλειοψηφία του ευρέως κοινού που απλά δεν έχει τύχει να ασχοληθούν με την ομολογουμένως πολυσύνθετη κατάσταση που επικρατεί στο Λίβανο, το φιλμ έχει και μια εκπαιδευτική αξία με την πλειάδα των ιστορικών αναφορών του. Ομολογουμένως κάποιες στιγμές το σενάριο φαίνεται να το παρακάνει λίγο στην προσπάθειά του να αποκτήσει το σύνολο επιπρόσθετο δραματουργικό βάρος και αλληγορικές διαστάσεις, με πιο τρανταχτό παράδειγμα το πώς συνδέονται οι δύο αντίπαλοι συνήγοροι ή το παρελθόν των δύο αντιδίκων που λειτουργεί μεταφορικά για το πως έδρασε η καθεμιά εκ των δύο αντίπαλων πλευρών στον εμφύλιο της χώρας, πρόκειται για λεπτομέρειες που διευρύνουν την εμβέλεια της ταινίας, η οποία είναι έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά φιλόδοξη ως προς τις προθέσεις της, λειτουργώντας με τη λογική του «μεγαλύτερο σημαίνει και καλύτερο», στην προκειμένη περίπτωση πιστεύοντας πως σε όσο μεγαλύτερη κλίμακα φέρει τη δραματουργία τόσο πιο ισχυρό θα είναι και το μήνυμα συμφιλίωσης που προτάσσει.

Η πικρή αλήθεια όμως είναι ότι παρά τον πλούτο του οπλοστασίου επιχειρημάτων που επιστρατεύεται, δεν πρόκειται να μεταπειστεί απολύτως κανένας που να βρίσκεται παθιασμένα σε ένα εκ των δύο στρατοπέδων, ακριβώς γιατί όσα διαμορφώνουν την πολιτική στράτευση ριζώνουν υπερβολικά βαθιά σε βάθος χρόνου για να αντιστραφούν με μια ταινία, εκτός αν είναι ο Eisenstein πίσω από την κάμερα. Ακόμη κι αν κάποιος όμως έχει τα δικά του συμπεράσματα που δεν μπορούν να κλονιστούν μετά από κάτι παρακάτω από δύο ώρες άρθρωσης μιας πολιτικής τοποθέτησης ενάντια στο διχασμό που εξακολουθεί να υπάρχει στην ψυχή του Λιβάνου, είναι αδύνατο να μην συνεπαρθεί τουλάχιστον από τον αφηγηματικό σκελετό του φιλμ, που πέρα από το γεγονός ότι έχει στη βάση του μια συναρπαστική ιστορία να διηγηθεί, καταφέρνει επιδέξια να εμπλουτίσει την προβληματική του σεναρίου πηγαίνοντας και σε χωράφια πέραν του κεντρικού θέματος, κυρίως νομικά, όπως για παράδειγμα την έκταση της ηθικής αυτουργίας ή τη φύση των προσωπικών δεδομένων κατά τη διάρκεια μιας δίκης και κατά πόσο πρέπει να παραμένουν ως τέτοια αν από αυτά εξαρτάται η έκβασή της ώστε να εξαχθεί ένα δίκαιο αποτέλεσμα, τα οποία θίγονται με έναν εκλαϊκευμένο, όχι όμως υπεραπλουστευμένο τρόπο.

Αν επιλεγόταν ένας διαφορετικός δρόμος προς το κλείσιμο ίσως να παραγόταν και κάτι που να πλησίαζε το αριστούργημα, ακόμη κι έτσι όμως, το “L’ Insulte” είναι μια δυνατή εμπειρία που μένει στο μυαλό αρκετή ώρα μετά τη θέαση.

Βαθμολογία: