Αγώνας για Δικαιοσύνη

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 27/2/2020

Ο Μπράιαν Στίβενσον είναι ένας αφροαμερικανός δικηγόρος, άρτι αποφοιτήσας από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ με ιδιαιτέρως πολλές περγαμηνές. Αντί όμως να ακολουθήσει κάποια συμβατική οδό στον χώρο των νομικών επαγγελμάτων, ξεκινά μια ανορθόδοξη καριέρα: πηγαίνει στην Αλαμπάμα και αναλαμβάνει την υπεράσπιση καταδικασμένων θανατοποινιτών, κατά κύριο λόγο μαύρων, αποσκοπώντας σε μια -ανήκουστο για την περιοχή- δίκαιη δίκη για λογαριασμό τους. Αντιμέτωπος με ένα κραταιό σύστημα απόλυτου ρατσισμού, ο Στίβενσον μάχεται με τους λέοντες του αμερικανικού νότου έχοντας στο πλευρό ολιγάριθμους συμμαχητές του Δικαίου. Μία από τις αποφάσεις που θα βάλει σκοπό της ζωής του να ανατρέψει, είναι και αυτή που καταδικάζει τον μεσήλικα Τζόνι Ντι σε θάνατο για έναν φόνο που ουδέποτε διέπραξε.

Με την αφήγηση τοποθετημένη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Κρετόν καταφέρνει ένα αυτόματο, απολύτως φυσικό, παιχνίδι με τον χρόνο: η Αλαμπάμα του 1987 μοιάζει βγαλμένη από τα μαύρα κατάστιχα της πρόσφατης αμερικανικής ιστορίας της κατάφωρης φυλετικής ανισότητας, θυμίζοντας δεκαετίες κατά τις οποίες ο ρατσισμός θέριευε κάθε μέρα και περισσότερο. Οι διαρκείς αναφορές στο «Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια», το μνημειώδες λογοτεχνικό έργο της Χάρπερ Λι που γράφθηκε το 1960 και μεταφέρθηκε λίγο αργότερα στον κινηματογράφο από τον Ρόμπερτ Μάλιγκαν επιτελούν πολλαπλή λειτουργία: θυμίζουν πόσο απέχει η πραγματικότητα από την ηθικοπλαστική αποτύπωσή της στην τέχνη και κυρίως πόσο επίκαιροι -στην εποχή που εκτυλίσσεται η πλοκή της ταινίας αλλά και σήμερα- παραμένουν  οι προβληματισμοί της Λι.

Ενώ όμως το αρχικό υλικό βρίσκεται στα χέρια του Κρετόν εξαρχής, το φιλμ μοιάζει να μην απογειώνεται ποτέ από την προδιαγεγραμμένη πορεία ενός τυποποιημένου αντιρατσιστικού δράματος νομικού ενδιαφέροντος. Διαθέτει αναμφιβόλως εύστοχες ερμηνείες εκ μέρους του συνόλου του καστ και ιδίως του Τζέιμι Φοξ, ο οποίος με ένα συνολικά ευτυχέστερο υλικό θα μπορούσε να διαγράψει λαμπρή πορεία ανάμεσα στην κούρσα των φετινών βραβείων. Ωστόσο, και παρά τη συγκινησιακή φόρτιση που ανά σημεία επιτυγχάνεται με τρόπο γνήσιο, οι δραματουργικές λύσεις στις οποίες επιμένει εμφατικά ο δημιουργός καθηλώνουν το φιλμ σε μια σχεδόν στερεοτυπική αφήγηση, η οποία μολονότι στέρεη, μοιάζει να ακολουθεί μονοπάτια εξαντλητικής ασφάλειας.

Απλωμένη σε 135 λεπτά τα οποία δεν δικαιολογούνται από τα εξιστορούμενα, η ταινία του Κρετόν ενδίδει σταδιακά σε ολοένα και περισσότερα κλισέ, όπως η αχρείαστη επιμονή στη μουσική που εγείρει το συναίσθημα των θεατών, με αποτέλεσμα οι ουσιώδεις σκηνές της -ανάμεσα τους μία σπουδαία σεκάνς εκτέλεσης- να μη φαίνονται αρκετές ώστε να δώσουν πνοή στο σύνολό της. Η συναισθηματική πυξίδα του έργου δείχνει προς την ορθή κατεύθυνση: η οργή των Αφροαμερικάνων για τη θεσμοθετημένη αδικία που υφίστανται συγκατοικεί με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, η απόγνωσή τους βρίσκει το αντίβαρό της στο αδάμαστο πνεύμα του Στίβενσον που δεν λέει να λυγίσει απέναντι σε δαίμονες της τοπικής αρχής. Τίποτα όμως δεν φαντάζει αληθινά χειροπιαστό στην καθημερινότητα του δικηγόρου, ούτε οι αγορεύσεις του, ούτε οι διαμάχες του με τους ιθύνοντες της δικαστικής εκτροπής, ούτε ακόμα περισσότερο η προετοιμασία του για την υπεράσπιση του Τζόνι Ντι.

Συνολικά, ο «Αγώνας για τη Δικαιοσύνη» αφηγείται με τρόπο συμβατικό την ιστορία ενός υπερασπιστή του δικαίου που δεν υποτάχθηκε στην κρατούσα αντίληψη περί του δικηγορικού λειτουργήματος, και αφιέρωσε τη ζωή του στην ανατροπή της φυλετικής αδικίας. Θυσιάζοντας την κινηματογραφική πρωτοτυπία και το αφηγηματικό σφρίγος στον βωμό της ακραία ιδεαλιστικής και τελικά ρομαντικής παράθεσης των τεκταινομένων, που κορυφώνεται με ένα εμφατικά ηθικοπλαστικό φινάλε, ο Κρετόν δημιουργεί ένα έργο που περισσότερο χρησιμεύει στον αγώνα της κοινωνικής εγρήγορσης αναφορικά με τη φυλετική αδικία και τη θανατική ποινή παρά συνιστά ένα μεστό κινηματογραφικό δημιούργημα. Και τούτο διότι ουδέποτε καταδύεται σε ιδιαίτερα βάθη ως προς τη θεματολογία του, αλλά αντ’ αυτού επιλέγει να ορίσει το έργο του ως έναν καλοφτιαγμένο διθύραμβο για την αναμφιβόλως αξιοθαύμαστη δραστηριότητα του Στίβενσον.

Βαθμολογία: