Το Ξέρουν Όλοι

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 23/12/2018

Εύκολα θα έλεγε κάποιος ότι ο Asghar Farhadi γυρνάει ξανά και ξανά την ίδια ταινία από την εποχή τού Τι Απέγινε η Έλι, και θα έπρεπε να αναζητήσει κι άλλους παραμέτρους δημιουργίας. Λάθος δεν θα ήταν, αλλά από την άλλη προσωπικά θα στεναχωριόμουν αν το έπραττε, μια κι αυτό που κάνει, το κάνει τόσο καλά. Ναι, έχουμε ακόμα ένα δράμα μυστηρίου, όπου απώτερη σημασία δεν έχει η κατάληξη, αλλά η διαδρομή. Η διαφορά; Είναι ισπανικό…

Φεύγοντας από τα ασφαλή μονοπάτια της «στεγνής» φόρμας του ιρανικού σινεμά, ο Farhadi είναι αλήθεια ότι χάνει κάπου το βήμα του. Παρότι μοιάζει να αγγίζει με άνεση την ψυχολογία της νέας του «πατρίδας», δεν αποφεύγει κάποιες μελό στιγμές που δεν μας είχε συνηθίσει. Όχι ευτυχώς βαρύγδουπες, αλλά ακόμα και κάποιες στιγμιαίες φαντάζουν εκτός της λογικής ενός στιβαρού υποδόριου θρίλερ. Είναι όμως κι αναπόφευκτο παράλληλα, μια κι ο Ισπανός ως χαρακτήρας είναι πιο εξωστρεφής από τον Ιρανό, και εύκολα το φιλμ παραπέμπει σε σαπουνόπερα όταν ρίχνει τους ρυθμούς του. Ο σκηνοθέτης δεν θέλει να βγάλει από αυτούς τους ρυθμούς τους ήρωες του, επενδύει στον ρεαλισμό και καλώς πράττει. Θα ξένιζε αν προσπαθούσε να βάλει στην προσωπική του ρότα τους χαρακτήρες, και θα χάνονταν τελείως η επαφή με την πραγματικότητα. Γιατί ο Farhadi είναι ο κατεξοχήν ιρανός δημιουργός της μυθοπλασίας, κι όχι ακόμα ένας προσκολλημένος στον παραδοσιακό για τη χώρα του στεγνό σινεφιλισμό. Μπορεί ο τελευταίος να έχει κάνει τα θαύματα του στη χώρα των Περσών, αλλά είχε ανάγκη μεγάλη κι αυτή τη στροφή.

Η ταινία ξεκινάει και κυλάει για αρκετή ώρα, δίχως να δίνει κάτι εκκίνηση στο δράμα. Περνάει κάμποση ώρα κινηματογραφικού χρόνου μέχρι να εισβάλει η «δράση», κι εντέλει όλος αυτός ο χρόνος δεν ήταν σεναριακά χρήσιμος. Από εκεί και πέρα, όμως, έχουμε Farhadi. Το δράμα χαρακτήρων εξελίσσεται χέρι με χέρι με το μυστήριο, και οι ήρωες συγκρούονται παράλληλα με ένα στόρι που καθιστά τον έναν μετά τον άλλον εξίσου ύποπτο. Εδώ ο Farhadi έπρεπε να είναι πιο εσωτερικός στις εντάσεις του, αλλά το είπαμε ήδη ότι έχει να κάνει με εξωστρεφή λαό. Και πάλι, όμως, κρατάει γκέμια ως προς το να μην έχουμε κάποια παρεκτροπή που θα χαλούσε τη συλλογική εικόνα, ακόμα κι όταν έρχεται η μεγάλη ανατροπή, μοιράζοντας έξυπνα τον χρόνο ανάμεσα στους καίριους χαρακτήρες και τους δευτερεύοντες. Μάλιστα, δεν επιλέγει να αυξήσει την αγωνία από το στρατόπεδο των απαγωγέων, αφήνοντας τους αόρατους μέχρι το φινάλε, για να βιώσουμε έναν πόλεμο ανάμεσα σε ανθρώπους που μέχρι πρότινος έπινε ο ένας κρασί στην υγειά του άλλου. Είναι ένα παιχνίδι σκελετών στην ντουλάπα.

Αρχοντικές οι ερμηνείες όχι μονάχα της πρωτοκλασάτης τριάδας, αλλά σύσσωμου του καστ, ακόμα και των μικρότερων ρόλων. Έτσι κι αλλιώς όλοι παίρνουν το δεκαπεντάλεπτο διασημότητας τους εντός του φιλμ, κι όλοι λογίζονται ως μέρος της πλοκής (και της υποψίας). Αυτό στερεί λιγάκι τα φώτα από το ζευγάρι Cruz-Bardem, που σοφά το κάστινγκ τούς τοποθετεί σε διαφορετικές οικογένειες-στρατόπεδα. Ζωντανό μέλος του επιτελείου είναι και η ισπανική επαρχεία. Ο Ιρανός εκμεταλλεύεται τόσο την κατανομή του χωριάτικου αρχοντικού, όσο και τη μεσαιωνική ομορφιά και το απόκοσμα ατίθασο ύφος που εκπέμπει μια μικρή ισπανική πόλη.

Συνολικά, δεν έχουμε τον καλύτερο Farhadi, αλλά δεν έχουμε και μια ταινία που αποστερεί τη λατρεία μας απέναντι του. Εμμονικός στη θεματολογία του, τη μεταφέρει αυτούσια στην ισπανική ψυχολογία, κινδυνεύοντας να χάσει το φορμά του, αλλά με ένα καστ αριστουργηματικό που δίνει νόημα στην «παρεκτροπή» του. Εντέλει, καθαρός επί της ουσίας ισπανικός κινηματογράφος, αλλά από τους καλούς του είδους.

Βαθμολογία: