Η Σύζυγος

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 20/2/2019

Αμερική, 1992. Ο Τζο Κάσλμαν είναι ένας διακεκριμένος αμερικανός συγγραφέας που οδεύει προς τη δύση της καριέρας του. Μια νύχτα δέχεται ένα τηλεφώνημα που τον πλημμυρίζει χαρά και δικαίωση: η σουηδική ακαδημία αποφασίζει να του απονείμει την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση, το Νόμπελ λογοτεχνίας. Ωστόσο, ένας άνθρωπος που θα ανέμενε κανείς να πλέει σε πελάγη ευτυχίας μετά από τα χαρμόσυνα μαντάτα, δυσφορεί. Η Τζόαν, σύζυγος και απόλυτα κραταιό στήριγμα του Τζον για δεκαετίες, φέρει μία άσβεστη πίκρα στο βλέμμα, οδηγείται σ’ έναν καταιγιστικό, μολονότι σιωπηλό, απολογισμό του ρόλου της. Ήταν η ίδια που έμεινε στην αφάνεια, αποτελώντας ουσιαστικά την κάρδια που πάλλεται μέσα στο καλλιτεχνικό μόρφωμα «Τζο Κάσλμαν» και αντί να βραβεύεται για το έργο της, το οποίο κυκλοφόρησε με την υπογραφή του συζύγου της, περιορίζεται σε έναν άχαρο, παρακολουθηματικό ρόλο της «γυναίκας του σπουδαίου άνδρα».

Το φιλμ του Μπιόρν Ρούνγκε αφήνεται ολότελα στις πλάτες τις Γκλεν Κλόουζ, η οποία το κουβαλά με απόλυτη ευκολία. Είναι άλλωστε ιδιαίτερα «γυμνασμένη» ηθοποιός, έχει ανταποκριθεί σε πολύ δυσκολότερους ρόλους. Περιφέρει με άνεση ένα μονίμως απλανές βλέμμα, πλάθει την Τζόαν σαν μια σκιώδη παρουσία. Ένα μέρος του εαυτού της μοιάζει παραδομένο στο βασανιστικό what-if της ζωής της. Τι θα γινόταν αν είχε κυνηγήσει το ταλέντο της; Αν είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τη φαιδρή παρουσία του συζύγου της και να διαλύσει το κοινό τους δημιούργημα, του οποίο το corpus διέθετε εκείνος και το animus αυτή;

Συμπλέοντας ολόψυχα με την εποχή του Metoo, η κεντρική χαρακτήρας είναι ένα αρχέτυπο γυναίκας του ύστερου εικοστού αιώνα, από εκείνες τις σπουδαίες φιγούρες που έπρεπε να ζουν πρωτίστως για τους άλλους και δευτερευόντως για τους εαυτούς τους. Πρώτα μητέρα ενός παιδιού αλλά και ενός παλιμπαιδίζοντα συζύγου, εσχάτως γιαγιά, σύντροφος, κολόνα ενός σπιτιού και μίας λογοτεχνικής περσόνας και έπειτα γυναίκα με τις δικές της προσωπικές επιθυμίες. Μοιάζει σαν μία εκ των εκατομμυρίων γυναικών που έχει ακούσει την εμετική φράση «ισότητα μου θέλατε» ως δικαιολογία κάποιας κραυγαλέας συμπεριφοράς, ενώ στην απλή καθημερινότητά της έχει να υπερπηδήσει εμπόδια που ο μέσος άνδρας δεν αντιλαμβάνεται καν ότι υπάρχουν.

Ενώ λοιπόν η προσήλωση και αφοσίωση της αμερικανίδας ντίβας στον ρόλο της είναι έκδηλη, η σκιαγράφησή του είναι ανεπαρκής, καθώς τα ξεσπάσματα συσσωρευμένης οργής της μοιάζουν τεχνητά και η αγάπη της για τη λογοτεχνία παραμένει σε επίπεδο διακηρυκτικού σκοπού του φιλμ, ουδέποτε «νοιώθεται» -κατά το καβαφικό- από τη χαρακτήρα. Ωστόσο, η τρομακτική δραματουργική ένδεια του φιλμ αποκαλύπτεται στις ελάχιστες στιγμές που η Κλόουζ απουσιάζει από την οθόνη. Τα φλασμπάκ στην απαρχή της σχέσης του ζευγαριού, καθώς και κάθε στιγμή που δεν βρίσκει την Τζόαν της Κλόουζ παρούσα, μαρτυρούν ένα πλήρες σάστισμα του σουηδού δημιουργού που μοιάζει να διστάζει να αναπτύξει τις επιμέρους δυναμικές για να μην επισκιάσουν την εστίαση του έργου, οδηγώντας το έτσι σε κοινοτοπίες και πρόχειρες λύσεις.

Παρά τη θετική μα συμπληρωματική ερμηνευτική παρουσία των Κρίστιαν Σλέιτερ, στον ρόλο του αυτόκλητου βιογράφου του συγγραφέα, και Τζόναθαν Πράις ως Κάσλμαν, η συνολική αισθητική παραπέμπει σε τηλεοπτικό φιλμ και στερείται έμπνευσης και δύναμης στις στιγμές που θα έπρεπε να τονιστούν οι δραματικές κορυφώσεις και οι συγκρουσιακές συνθήκες. Ομοίως, στις αναδρομές στο παρελθόν της Τζόαν ως φερέλπιδος συγγραφέως που αποτάσσει το ταλέντο της γιατί γνωρίζει ότι η πατριαρχία και η ανδροκρατούμενη λογοτεχνική κοινότητα της εποχής της θα το κατασπάραζε με μίσος, η αδυναμία δημιουργίας μίας αληθινής έντασης ματαιώνει εν τη γενέσει τους τις όποιες δυναμικές.

Θα ήταν άδικο να μη «διαβάσει» κανείς στην ιστορία τις ενδιαφέρουσες ιδέες οι οποίες τη διέπουν εν σπέρματι: η κατάρρευση της πατριαρχίας σαν μοτίβο του λογοτεχνικού κόσμου, η απολογιστική κρίση που υπαγορεύεται από ένα σπουδαίο γεγονός, ο χρόνος που εξαντλείται και πιέζει για ανατροπές. Η μετάβαση σε έναν καινούριο κόσμο για τις σχέσεις ανδρών και γυναικών, η αποκατάσταση των αδικιών που είτε θα συμβεί με όρους επιθετικούς είτε συμβιβαστικούς, αλλά πάντως νομοτελειακά θα έρθει. Δυστυχώς, όμως, όλα τα παραπάνω παραμένουν περισσότερο ανεκπλήρωτες προοπτικές παρά συνιστώσες δυνάμεις του φιλμ. Αυτό που απομένει είναι μία αναμφίβολα στιβαρή ερμηνεία της ιέρειας Γκλεν Κλόουζ σ’ έναν χαρακτήρα που είναι σαφώς λιγότερο πολυδιάστατος από παρουσιάζεται από τη θέση του, και μια ταινία που μεριμνά περισσότερο για να ενταχθεί σε μια δημοφιλή τάση της εποχής του παρά να κομίσει την ουσία του σε αυτήν.

Βαθμολογία: