Σπασμένος Ήχος

Κριτικός: Νίκος Ρέντζος

Έκδοση Κειμένου: 21/4/2023

Είναι το μπουζούκι ελληνικό όργανο; Προέρχεται από την αρχαία Πανδουρίδα; Ήταν η προσθήκη της τέταρτης χορδής του κάτι που το πήγε μπροστά ή όχι; Ήταν σωτήρια η “έξοδος” από τους τεκέδες και την παρανομία ή ήταν τελικά η καταστροφή του και κάτι που οδήγησε σε αργό θάνατο αυτό που ονομάζουμε “λαϊκή μουσική”; Δεν θα πάρεις απαντήσεις στο ντοκιμαντέρ Σπασμένος Ήχος, που σκηνοθέτησε ο Φοίβος Κοντογιάννης και επιμελήθηκε ο Ανέστης Μπαρμπάτσης. Θα ακούσεις όμως πολλές απόψεις αλλά και εκπληκτικές ιστορίες μέσα από διηγήσεις μερικών από τους σημαντικότερους σολίστες του οργάνου των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και ερευνητών της λαϊκής μας μουσικής. Από εκεί ίσως οδηγηθείς σε ένα δικό σου συμπέρασμα ή -το σημαντικότερο- ίσως καταφέρεις να κατανοήσεις τον λόγο που το όργανο αυτό άργησε τόσο πολύ να αναγνωριστεί επίσημα από το υπουργείο πολιτισμού (μόλις λίγους μήνες πριν).

Γεμάτο με συναισθηματισμό και όχι ψυχρά δοσμένο, το ντοκιμαντέρ του Φοίβου Κοντογιάννη καταφέρνει να αποδώσει τον κόσμο του μπουζουκιού και των “μπουζουκτσήδων”. Οι διαφορετικές απόψεις, τα διαφορετικά παιξίματα, τα διαφορετικά βιώματα που οδηγούν στη διαφορετική προσέγγιση της ζωής οπότε και της μουσικής, αποτυπώνονται μέσα από τις συνεντεύξεις που επιμελήθηκε ο Ανέστης Μπαρμπάτσης. Το κυριότερο είναι ότι μέσα από τα λόγια του καθενός διακρίνεις τη βαθιά αγάπη για αυτό το όργανο. Διακρίνεις το πάθος που υπάρχει σε αυτή την ιδιαίτερη ομάδα οργανοπαικτών. Άλλος με την απλή λαϊκή του προσέγγιση, άλλος με εμφανή δείγματα διαφορετικής κουλτούρας, δείχνουν με τον τρόπο τους γιατί το μπουζούκι είναι ένα λαϊκό όργανο αλλά και παράλληλα γιατί είναι και (μπορεί να γίνει ακόμα) κάτι παραπάνω από αυτό. Ξεχωριστός για μένα ο λόγος του Μανώλη Πάππου αλλά και οι γεμάτες ειλικρίνεια αλλά και βαθιά λαϊκή σοφία κουβέντες του Γιάννη Παπαβασιλείου.

Θα μου επιτραπεί εδώ μια προσωπική κατάθεση καθώς κι εγώ ανήκω στον κόσμο αυτό των ανθρώπων που ασχολούνται με τη λαϊκή μουσική και το μπουζούκι συγκεκριμένα, εδώ και 29 χρόνια (από την ηλικία των 12). Το “πρόβλημα” με το μπουζούκι ήταν και είναι η άμεση σύνδεσή του με τη λαϊκή μουσική μας. Υπάρχει λοιπόν η πλειοψηφία των ασχολούμενων με το είδος που δεν δέχεται να δει το μπουζούκι ως κάτι πέρα από ένα λαϊκό όργανο, και υπάρχει και μια μειοψηφία που χρόνια τώρα προσπαθεί να πείσει ότι το μπουζούκι δεν είναι απαραίτητο να καθορίζεται ως “λαϊκό” μουσικό όργανο, αλλά ως μουσικό όργανο που μπορεί να εξυπηρετήσει περισσότερα είδη μουσικής. Απελευθέρωση λοιπόν του ατόμου που θέλει να πιάσει ένα μουσικό όργανο στα χέρια του, ώστε να το τιθασεύσει στον δικό του σκοπό. Δεν οδηγεί το ίδιο το όργανο σαν ζωντανός οργανισμός σε συγκεκριμένα μονοπάτια, αλλά η καρδιά και η ψυχή του οργανοπαίκτη.

Μέσα από αυτή τη σύντομη προσωπική κατάθεση ήθελα απλώς να θίξω τι ήταν αυτό που μου έλειψε από το Σπασμένος Ήχος. Μου έλειψαν περισσότερες απόψεις από την αντίπερα όχθη. Ξεκάθαρα το ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται στο ρεμπέτικο, και όχι ακριβώς στην εξέλιξή του, σε αυτό που κυρίως ονομάζουμε λαϊκή μουσική, χωρίς φυσικά να είναι αυτό κάτι μεμπτό. Αντιθέτως, ό,τι ακούγεται στη διάρκεια των ογδόντα λεπτών είναι εξαιρετικά χρήσιμο. Απλώς σε μια παραγωγή του 2021 περιμένεις μεγαλύτερες αναφορές στα τελευταία επιτεύγματα του οργάνου αυτού.

Όπως και να ‘χει, το δημιούργημα των Κοντογιάννη και Μπαρμπάτση, με το εξαιρετικό μοντάζ του Γιώργου Γεωργόπουλου, αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση. Προφανώς απευθύνεται κυρίως στους λάτρεις του μπουζουκιού, αλλά ακόμα και σε αυτούς που δεν έχουν άμεση σχέση με αυτό θεωρώ ότι έμμεσα μπορεί να τους κάνει να κατανοήσουν τη διαφορετική κουλτούρα των παρακλαδιών που έχει αυτό που ονομάζουμε “λαϊκή μουσική”.

Βαθμολογία: