Οι τελευταίες ημέρες της ζωής ενός μεγάλου πολιτικού άντρα, του Γρηγόρη Λαμπράκη (Ζ), που στα δύσκολα πολιτικά χρόνια για την ελεύθερη έκφραση των ιδεών, στάθηκε σαν βράχος ενάντια στην κατευθυνόμενη από τα ξένα συμφέροντα κυβέρνηση της χώρας, μέχρι να πέσει ο ίδιος θύμα μιας καλοστημένης δολοφονικής ενέδρας στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθως, ένας ειρηνοδίκης θα προσπαθήσει να ξεσκεπάσει την αλήθεια πάνω στη δολοφονία, αλλά θα βρει αντίπαλο το ίδιο το καθεστώς.

Σκηνοθεσία:

Κώστας Γαβράς

Κύριοι Ρόλοι:

Jean-Louis Trintignant … ο ειρηνοδίκης (Χρήστος Σαρτζετάκης)

Yves Montand … Ζ (Γρηγόρης Λαμπράκης)

Ειρήνη Παππά … Ελένη (Ρούλα Λαμπράκη)

Pierre Dux … αρχιφύλακας Missou (Κωνσταντίνος Μήτσου)

Jacques Perrin … φωτορεπόρτερ

Charles Denner … Manuel

Francois Perier … εισαγγελέας

Renato Salvatori … Γιάγκος (Σπύρος Γκοτζαμάνης)

Georges Geret … Νίκος

Bernard Fresson … Matt

Julien Guiomar … συνταγματάρχης (Ευθύμιος Καμούτσης)

Magali Noel … η αδελφή του Νίκου

Maurice Baquet … ο οικοδόμος (Μανώλης Χατζηαποστόλου)

Jean Bouise … Georges Pirou

Jean Daste … Ηλίας Κώστας

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Κώστας Γαβράς, Ben Barzman

Παραγωγή: Jacques Perrin, Ahmed Rachedi

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Φωτογραφία: Raoul Coutard

Μοντάζ: Francoise Bonnot

Σκηνικά: Jacques D’Ovidio

Κοστούμια: Piet Bolscher

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

  • Αυθεντικός Τίτλος: Z
  • Ελληνικός Τίτλος: Ζ
  • Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Ζήτα [ολόκληρη γραφή]

Σεναριακή Πηγή

  • ΜυθιστόρημαΖ του Βασίλη Βασιλικού.

Κύριες Διακρίσεις

  • Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας (Αλγερία) και μοντάζ. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία και διασκευασμένο σενάριο.
  • Χρυσή Σφαίρα ξενόγλωσσης ταινίας.
  • Βραβείο Bafta μουσικής. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σενάριο και μοντάζ.
  • Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Βραβείο επιτροπής και αντρικής ερμηνείας (Jean-Louis Trintignant).

Παραλειπόμενα

  • Ο Βασίλης Βασιλικός επέλεξε το γράμμα ζ ως τίτλο, από τα συνθήματα των ελλήνων διαδηλωτών: «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει». Όταν ο Γαβράς επέλεξε ο ίδιος τίτλος να είναι και της ταινίας, ο Yves Montand είχε εκφράσει την ανησυχία μήπως το κοινό το μπερδέψει με το Ζ του Ζορό.
  • Ακόμα κι αν δεν κρύβονται επί της ουσίας, τα αληθινά ονόματα δεν αναφέρονται.
  • Ο Γαβράς επηρεάστηκε κι από την περίεργη εξαφάνιση του μαροκινού σοσιαλιστή Mehdi Ben Barka το 1965.
  • Η ταινία γυρίστηκε στην Αλγερία επειδή εκεί τότε -επί ελληνικής χούντας- κυβερνούσε σοσιαλιστική κυβέρνηση και ήταν πρόθυμη να βοηθήσει. Μία σκηνή, του μπαλέτου, είναι στο θέατρο Σανζ Ελιζέ στο Παρίσι.
  • Υπάρχουν διαφορές με τα αληθινά γεγονότα, αλλά και σκηνές αυτούσια μεταφερμένες.
  • Στις ΗΠΑ είδαν στα πλάνα της ταινίας ομοιότητες της δολοφονίας του Ζ με αυτήν του John F. Kennedy, κάτι όμως που ο Γαβράς αρνήθηκε.
  • Το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων απέκτησε κόπιες της ταινίας και τις πρόβαλε σε underground αίθουσες.
  • Στη Γαλλία το παρακολούθησαν σχεδόν 4 εκατομμύρια θεατές, ενώ στις ΗΠΑ εισέπραξε 17,3 εκατομμύρια δολάρια.
  • Πρώτη ταινία που είχε υποψηφιότητα στα Όσκαρ καλύτερης ταινίας και καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.
  • Η Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινία δεν έγινε αποδεκτή από τους παραγωγούς, επειδή το φιλμ δεν βρίσκονταν στη λίστα επιλογής για καλύτερη ταινία (δράμα).
  • Ανάμεσα στους σκηνοθέτες που δήλωσαν πως επηρεάστηκαν από το φιλμ -επιμέρους σε κάποια δουλειά τους ή επί του συνόλου της καριέρας τους- ήταν οι: Mathieu Kassovitz, Rachid Bouchareb, Oliver Stone, John Milius, Steven Soderbergh, William Friedkin και Ben Affleck.

Μουσικά Παραλειπόμενα

  • Η ταινία είναι κατακλυσμένη από μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος όμως δεν έγραψε κάποιο νέο μουσικό θέμα για αυτήν. Ο λόγος ήταν πως βρίσκονταν εξόριστος της χούντας στη Ζάτουνα Αρκαδίας, κι απλά κατάφερε -χωρίς να μπορέσει να διαβάσει το σενάριο- να δώσει την άδεια στον Γαβρά να χρησιμοποιήσει τα έργα του. Κύριο θέμα είναι το Γελαστό Παιδί (ένα από τα ψευδώνυμα του Λαμπράκη), με το σύνολο των θεμάτων να προέρχεται από τους δίσκους Ένας Όμηρος και Μαουτχάουζεν.

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 30/3/2009

Το μαύρο χιούμορ μπορεί να το ακούσει κάποιος και να ξεκαρδιστεί στα γέλια. Μπορεί, όμως, κάποιος άλλος που έχει καεί η γούνα του, να μην το αντιληφθεί και να το πάρει πολύ στα σοβαρά. Έτσι λειτουργεί και η πιο χαρακτηριστική ταινία του Κωνσταντίνου Γαβρά. Το 1969, εν μέσω χούντας, ο κόσμος δεν ήταν δυνατόν να καταλάβει πως το Z ήταν μια κρυφή σάτιρα, περισσότερο από πολιτικό μανιφέστο. Πιότερο το κατάλαβε ο Luis Bunuel (Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας) και κάποιοι ιταλοί δημιουργοί (Mario Monicelli, Marco Ferreri), εκπαιδευμένοι σε αυτού του είδους το σινεμά…

Βέβαια, ο Γαβράς φοβάται να κάνει την απόλυτη σάτιρα, υπό το βάρος των ευθυνών του επί μιας πολιτικής κατάστασης που μύριζε μπαρούτι. Όταν το έργο επικεντρώνεται στον ειρηνοδίκη (Jean-Louis Trintignant) σοβαρεύει και αναζητεί μια πιο θριλερική διάσταση, πολύ κοντά στο ύφος που αργότερα θα καθιερώσει ο έλληνας δημιουργός. Έτσι, οι τραμπούκοι και οι αξιωματικοί, που μέχρι τότε προσέφεραν σουρεαλιστικό γέλωτα, αφήνουν τη θέση τους στο φλέγον ζήτημα της υποβόσκουσας χούντας, ήδη από την εποχή της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Έτσι κρίνεται αναγκαίο το πολιτικό σχόλιο της ελάχιστης διαφοράς ανάμεσα στο καθεστώς του 1963 (βασικά της μεταπολεμικής Ελλάδας ως και το 1967) και της στρατιωτικής δικτατορίας. Ο Γαβράς διασκεδάζει λίγο ακόμα πριν το φινάλε, αλλά με πικρία αυτή τη φορά, διακωμωδώντας την έξοδο των στρατιωτικών από τον ανακριτή, αλλά και την αναφορά της κατάμαυρης εξέλιξης της υπόθεσης.

Τεχνικά, ο έλληνας σκηνοθέτης είναι μπροστά από το φάντασμα της Νουβέλ Βαγκ και πίσω από τον επερχόμενο πολιτικό παροξυσμό των 1970. Με ένα δεξιοτεχνικό μοντάζ-εναλλαγή σκηνών και μια ειλικρίνεια στον λόγο, διασκευάζει τον Βασίλη Βασιλικό όσο γίνεται πιο κινηματογραφικά. Όμως, το βιβλίο παρείχε τα πάντα για ένα άψογο θρίλερ και ο Γαβράς μπερδεύει επί των προθέσεων του. Αν έμενε πιστός είτε στο θρίλερ, είτε στη σάτιρα, θα είχε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, αλλά θα κινδύνευε να μπει στο χρονοντούλαπο του εφήμερου. Η απάντηση στο δίλημμα μπορεί να κρίνεται σοφή, αλλά στοιχίζει μια ξεκάθαρη ταυτότητα στο έργο του. Επίσης, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη διασκευάζεται θαυμάσια από τον Bernard Gerard, αλλά αν ο Μίκης μπορούσε να είναι παρόν θα έκανε μεγαλύτερα θαύματα με αυτήν. Τα δύο Όσκαρ που χάρισε η Ακαδημία των ΗΠΑ στην ταινία μπορούν να θεωρηθούν και άλλοθι, αφού και η Μαρία ειδικών αναγκών γνώριζε πως η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα μύριζε το χνώτο του θείου Σαμ…

Βαθμολογία:


Γκαλερι φωτογραφιων

14 φωτογραφίες

Μοιραστειτε ενα σχολιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *