Ζ (1969) ⋆ Filmy.gr

ΣΥΝΟΨΗ

Οι τελευταίες ημέρες της ζωής ενός μεγάλου πολιτικού άντρα, του Γρηγόρη Λαμπράκη (Ζ), που στα δύσκολα πολιτικά χρόνια για την ελεύθερη έκφραση των ιδεών, στάθηκε σαν βράχος ενάντια στην κατευθυνόμενη από τα ξένα συμφέροντα κυβέρνηση της χώρας, μέχρι να πέσει ο ίδιος θύμα μιας καλοστημένης δολοφονικής ενέδρας στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθως, ένας ειρηνοδίκης θα προσπαθήσει να ξεσκεπάσει την αλήθεια πάνω στη δολοφονία, αλλά θα βρει αντίπαλο το ίδιο το καθεστώς.

Σκηνοθεσία:

Κώστας Γαβράς

Κύριοι Ρόλοι:

Jean-Louis Trintignant … ο ειρηνοδίκης (Χρήστος Σαρτζετάκης)

Yves Montand … Ζ (Γρηγόρης Λαμπράκης)

Ειρήνη Παππά … Ελένη

Pierre Dux … αρχιφύλακας Missou

Jacques Perrin … φωτορεπόρτερ

Charles Denner … Manuel

Francois Perier … εισαγγελέας

Renato Salvatori … Γιάγκος (Σπύρος Γκοτζαμάνης)

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Κώστας Γαβράς, Ben Barzman

Παραγωγή: Jacques Perrin, Ahmed Rachedi

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Φωτογραφία: Raoul Coutard

Μοντάζ: Francoise Bonnot

Σκηνικά: Jacques D’Ovidio

Κοστούμια: Piet Bolscher

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Z
Ελληνικός Τίτλος: Ζ
Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Ζήτα [ολόκληρη γραφή]

Σεναριακή Πηγή

Μυθιστόρημα: Ζ του Βασίλη Βασιλικού.

Κύριες Διακρίσεις

Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας (Αλγερία) και μοντάζ. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία και διασκευασμένο σενάριο.
Χρυσή Σφαίρα ξενόγλωσσης ταινίας.
Βραβείο Bafta μουσικής. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σενάριο και μοντάζ.
Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Βραβείο επιτροπής και αντρικής ερμηνείας (Jean-Louis Trintignant).

Παραλειπόμενα

Ο Γαβράς επέλεξε το γράμμα ζ ως τίτλο, από το σύνθημα των διαδηλωτών: «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει».
Η ταινία γυρίστηκε στην Αλγερία επειδή εκεί τότε κυβερνούσε σοσιαλιστική κυβέρνηση και ήταν πρόθυμη να βοηθήσει.
Υπάρχουν διαφορές με τα αληθινά γεγονότα, αλλά και σκηνές αυτούσια μεταφερμένες.

Μουσικά Παραλειπόμενα

Η ταινία είναι κατακλυσμένη από μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος όμως δεν έγραψε κάποιο νέο μουσικό θέμα από αυτήν. Ο λόγος ήταν πως βρίσκονταν στη φυλακή ως πολιτικός κρατούμενος της χούντας, κι απλά κατάφερε να δώσει την άδεια στον Γαβρά να χρησιμοποιήσει τα έργα του.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 30/3/2009

Το μαύρο χιούμορ μπορεί να το ακούσει κάποιος και να ξεκαρδιστεί στα γέλια. Μπορεί, όμως, κάποιος άλλος που έχει καεί η γούνα του, να μην το αντιληφθεί και να το πάρει πολύ στα σοβαρά. Έτσι λειτουργεί και η πιο χαρακτηριστική ταινία του Κωνσταντίνου Γαβρά. Το 1969, εν μέσω χούντας, ο κόσμος δεν ήταν δυνατόν να καταλάβει πως το Z ήταν μια κρυφή σάτιρα, περισσότερο από πολιτικό μανιφέστο. Πιότερο το κατάλαβε ο Luis Bunuel (Η Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας) και κάποιοι ιταλοί δημιουργοί (Mario Monicelli, Marco Ferreri), εκπαιδευμένοι σε αυτού του είδους το σινεμά…

Βέβαια, ο Γαβράς φοβάται να κάνει την απόλυτη σάτιρα, υπό το βάρος των ευθυνών του επί μιας πολιτικής κατάστασης που μύριζε μπαρούτι. Όταν το έργο επικεντρώνεται στον ειρηνοδίκη (Jean-Louis Trintignant) σοβαρεύει και αναζητεί μια πιο θριλερική διάσταση, πολύ κοντά στο ύφος που αργότερα θα καθιερώσει ο έλληνας δημιουργός. Έτσι, οι τραμπούκοι και οι αξιωματικοί, που μέχρι τότε προσέφεραν σουρεαλιστικό γέλωτα, αφήνουν τη θέση τους στο φλέγον ζήτημα της υποβόσκουσας χούντας, ήδη από την εποχή της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Έτσι κρίνεται αναγκαίο το πολιτικό σχόλιο της ελάχιστης διαφοράς ανάμεσα στο καθεστώς του 1963 (βασικά της μεταπολεμικής Ελλάδας ως και το 1967) και της στρατιωτικής δικτατορίας. Ο Γαβράς διασκεδάζει λίγο ακόμα πριν το φινάλε, αλλά με πικρία αυτή τη φορά, διακωμωδώντας την έξοδο των στρατιωτικών από τον ανακριτή, αλλά και την αναφορά της κατάμαυρης εξέλιξης της υπόθεσης.

Τεχνικά, ο έλληνας σκηνοθέτης είναι μπροστά από το φάντασμα της Νουβέλ Βαγκ και πίσω από τον επερχόμενο πολιτικό παροξυσμό των 1970. Με ένα δεξιοτεχνικό μοντάζ-εναλλαγή σκηνών και μια ειλικρίνεια στον λόγο, διασκευάζει τον Βασίλη Βασιλικό όσο γίνεται πιο κινηματογραφικά. Όμως, το βιβλίο παρείχε τα πάντα για ένα άψογο θρίλερ και ο Γαβράς μπερδεύει επί των προθέσεων του. Αν έμενε πιστός είτε στο θρίλερ, είτε στη σάτιρα, θα είχε ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, αλλά θα κινδύνευε να μπει στο χρονοντούλαπο του εφήμερου. Η απάντηση στο δίλημμα μπορεί να κρίνεται σοφή, αλλά στοιχίζει μια ξεκάθαρη ταυτότητα στο έργο του. Επίσης, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη διασκευάζεται θαυμάσια από τον Bernard Gerard, αλλά αν ο Μίκης μπορούσε να είναι παρόν θα έκανε μεγαλύτερα θαύματα με αυτήν. Τα δύο Όσκαρ που χάρισε η Ακαδημία των ΗΠΑ στην ταινία μπορούν να θεωρηθούν και άλλοθι, αφού και η Μαρία ειδικών αναγκών γνώριζε πως η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα μύριζε το χνώτο του θείου Σαμ…

Βαθμολογία: