3 Μέρες του Κόνδορα

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 7/8/2018

Η μεγάλη νίκη της μαζικής πολιτικοποίησης και κινητοποίησης στον δυτικό κόσμο τη δεκαετία του 1970, ως απότοκο όσων συνέβησαν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας (Μάης του ’68, διαδηλώσεις εναντίον του Βιετνάμ κ.α.), είναι ότι εμποτίστηκε στην πλειοψηφία του πληθυσμού η αμφισβήτηση επί του συστήματος, τάση που δεν χαλιναγωγήθηκε ούτε με την απόπειρα νάρκωσης της συλλογικής συνείδησης στα πιο «εξομαλυμένα» ‘80s και ‘90s. Όλο αυτό το ρεύμα αποτυπώθηκε και στον αμερικάνικο κινηματογράφο, με το λεγόμενο συνωμοσιολογικό θρίλερ ως παρακλάδι της κατασκοπικής ταινίας να βρίσκει τον εχθρό μέσα στις δομές του κράτους αντί σε κάποια αντίπαλη χώρα.

Λαμπρό παράδειγμα του είδους για αυτή την περίοδο αποτελεί το “Three Days of the Condor”, σίγουρα μια από τις καλύτερες στιγμές στη φιλμογραφία του σκηνοθέτη του, μελαγχολική υπενθύμιση τού τι σήμαινε κάποτε το σινεμά που απευθυνόταν στις μάζες σε σύγκριση με τις ύστερες δεκαετίες, και ορόσημο για τη μετεξέλιξη του ιδιώματος στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Το σενάριο ειδικά, το οποίο εξυφαίνει έναν πολυσύνθετο, όχι όμως δυσνόητο, ιστό διαπλεκόμενων συμφερόντων κι αντιπαλοτήτων, βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με την εποχή του, όπου η φαινομενικά απλή σύγκρουση του ψυχροπολεμικού διπόλου Ανατολής και Δύσης δεν υπήρξε παρά μια βιτρίνα πίσω από την οποία βρισκόταν ένα πολύπλοκο δίκτυο αληθινών και ψεύτικων συμμαχιών, στο οποίο οι τότε «παίκτες» του διεθνούς συστήματος προσπαθούσαν, πολλές φορές φοβισμένα, να κινηθούν προς ικανοποίηση των συμφερόντων τους, σε ένα περιβάλλον που στην πραγματικότητα πάντοτε ήταν γκρίζο.

Ωστόσο, κάποια αδύνατα σημεία υπάρχουν, με κυριότερο το βεβιασμένο -και τελικά και μη απαραίτητο για την ανάπτυξη της πλοκής- ρομάντζο αλά σύνδρομο της Στοκχόλμης μεταξύ Robert Redford και Faye Dunaway, παρόλο που η χημεία ανάμεσα στην τραχιά ευθύτητα κι αποφασιστικότητα του πρώτου και στη συναισθηματική τρωτότητα κι εσωστρέφεια της δεύτερης έχει ενδιαφέρον. Αρκετές σεναριακές ευκολίες που εμφανίζονται συγχωρούνται για χάρη του φινάλε που τοποθετεί τα πράγματα σε μια ρεαλιστική σκοπιά και σύμφωνα με το πνεύμα πεσιμισμού που επικρατούσε τη δεκαετία του 1970 στο σινεμά και ειδικά στις ταινίες που απετέλεσαν το λεγόμενο κύμα του New Hollywood. Στην ποιότητα του αποτελέσματος συμβάλλει φυσικά και ο ίδιος ο Pollack, σκηνοθετώντας με μια φινέτσα και μια αυτοπεποίθηση στους χειρισμούς των κανόνων του μέσου, δίνοντας ευρύχωρο περιθώριο στους ηθοποιούς στα κάδρα του όπως άλλωστε υπαγόρευε η τεχνοτροπία της εποχής, που φέρει καθαρά τη δική του υπογραφή και που θα επαναλαμβανόταν ακόμη και σε εντελώς διαφορετικές σε ύφος δουλειές του, όπως για παράδειγμα το εμπορικά υπερπιτυχημένο «Τούτσι»». Στις δε σκηνές δράσης καταλυτικό ρόλο παίζει το στακάτο (και υποψήφιο για Όσκαρ) μοντάζ που ακολουθεί το φρενήρες των δρώμενων και συντονίζει τοn θεατή με την αλλαγή ρυθμού που επιτελείται εκείνη τη στιγμή δίχως να του προκαλέσει σύγχυση. Ακόμη και μια κάποια «αφέλεια» στην αντισυστημικότητα που διέπει το φιλμ λόγω του ότι αυτό το ρεύμα σκέψης μόλις τότε ξεκινούσε να μπουσουλάει στο mainstream κινηματογράφο και αφορά κυρίως το πώς περιγράφει στις λεπτομέρειές του τον τρόπο λειτουργίας των μυστικών υπηρεσιών και των θεσμών που τις περιτριγυρίζουν, παρόλο που απέχει ακόμη από τη χειρουργικής ακρίβειας αληθοφάνεια μελλοντικών κατασκοπικών θρίλερ όπως το “Tinker, Tailor, Soldier, Spy”, προσθέτει μια παλιομοδίτικη γοητεία στο σύνολο κι ας έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις.

Όμως, το ανατριχιαστικό με το “Three Days of the Condor” είναι το πως η κεντρική ίντριγκα του σεναρίου κατέληξε να καθρεφτίζει εξελίξεις του πολύ άμεσου μέλλοντος της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Είτε αυτό έγινε τυχαία είτε ύστερα από μια επισταμένη και εις βάθος μελέτη του συγκεκριμένου αντικειμένου εκ μέρους των σεναριογράφων που διασκεύασαν τη νουβέλα που αποτέλεσε την πρωτογενή πηγή της ταινίας που οδήγησε και σε ακριβείς προβλέψεις εκ μέρους τους, αυτό που μένει είναι το ότι επρόκειτο για μια δημιουργία μπροστά από την εποχή της, για αυτό άλλωστε έχει αποκτήσει και την υστεροφημία που έχει.

Βαθμολογία: