Το Δέντρο της Ζωής

• Κυριότερη Προβολή στην Ελλάδα: Διανομή στις αίθουσες.
• Παγκόσμια Κριτική Αποδοχή (Μ.Ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: The Tree of Life

Ελληνικός Τίτλος: Το Δέντρο της Ζωής

Κύριες Διακρίσεις

• Υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και φωτογραφίας.
• Χρυσός Φοίνικας στο φεστιβάλ Κανών.
• Βραβείο FIPRESCI στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν.

Παραλειπόμενα

• Ο Terrence Malick δούλευε το σχέδιο κάτω από άκρα μυστικότητα από το 2007 και το είχε κατά νου από το 1979 και αμέσως μετά τις Μέρες Ευτυχίας.
• Η πρώτη σοβαρή διαρροή στον τύπο ήρθε από τον τεχνικό των ειδικών εφέ Mike Fink, που, ούτε λίγο ούτε πολύ, αποκάλυψε πως στην ταινία υπάρχει σκηνή που παρουσιάζει την προϊστορική Γη και σε αυτήν θα περπατούν δεινόσαυροι. Επίσης αποκάλυψε ότι θα υπάρχουν τρεις εκδοχές της ταινίας. Δύο για τις κανονικές αίθουσες και μία για τις IMAX.
• Τα γυρίσματα που αφορούν τη δεκαετία των 1950 έγιναν όλα στο Τέξας. Τα βασικότερα έγιναν στη μικρή πόλη Smithville. Έξω από την πόλη, ο Malick εντόπισε μια τεράστια βελανιδιά (3 τόνους), ιδανική να αντιπροσωπεύσει το Δέντρο της Ζωής. Συνεργείο την ξερίζωσε με προσοχή και το γηραιό δέντρο πλέον στολίζει την Smithville.
• Ο Heath Ledger ήταν ο πρώτος που προσεγγίστηκε και συμφώνησε να πρωταγωνιστήσει, μαζί με τον Sean Penn. Ο τραγικός του θάνατος τού στέρησε τη μοναδική ευκαιρία να παίξει σε ακόμα μία μεγάλη ταινία και τον ρόλο ανέλαβε άμεσα ο Brad Pitt.
• Στο Home Cinema υπάρχει η εκδοχή των 188 λεπτών, με επιπλέον και εκτεταμένες υπάρχουσες σκηνές, αλλά και νέους χαρακτήρες.

Μουσικά Παραλειπόμενα

• Από το σάουντρακ που κυκλοφόρησε μονάχα κάποια λίγα λεπτά ακούγονται εντός της ταινίας. Στην ταινία ακούγονται ακόμα χαρακτηριστικά αποσπάσματα των: Vltava του Bedrich Smetana και Ancient Airs and Dances σουίτα No. 3 του Ottorino Respighi.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• imdb
• Wikipedia
• Rotten Tomatoes

Κριτικός: Χάρης Καλογερόπουλος

Έκδοση Κειμένου: 23/5/2011

Είναι πολύ λογικό, μια τέτοια καθαρά ποιητική ταινία να εισπράξει εξίσου θαυμασμό ή αποδοκιμασία. Ο χώρος της ποίησης είναι πάντα ένας χώρος του άρρητου, αυτού που περισσεύει και βρίσκεται έξω από την λογική. Και το πιο ασφαλές είναι να τον προσεγγίζεις με καθαρά ποιητικούς όρους. Με την ίδια λογική βραβεύτηκε πέρσι και το Ο Θείος Μπούνμι Θυμάται τις Προηγούμενες Ζωές του. Αν κρίνω το φιλμ του Malick με ιδεολογικούς όρους, θα το καταδικάσω ως εντελώς αντιδιαλεκτική, ιουδαιοχριστιανική φαντασμαγορία με ομιχλώδη συμπεράσματα., στον αντίποδα του Αντίχριστου του Trier (εκεί το σύμπαν είναι κακό, εδώ το σύμπαν φαίνεται κακό αλλά εντέλει είναι καλό – και στις δυο περιπτώσεις… μπούρδες, αφού το σύμπαν είναι α-ήθικο).

Ο πατέρας του Τζακ (όσο κυνηγάει την επαγγελματική σταδιοδρομία) είναι ο Γιαχβέ που τυραννάει τον Αδάμ–λαό Ισραήλ, με άλλα λόγια ο παλιός τσέλιγκας πατριάρχης που φοβερίζει τα γυναικόπαιδα του σογιού του, και παρακάτω (όταν απολύεται και νοιώθει γκρεμισμένα τα όνειρα), είναι ο λυπημένος Χριστός που ευαγγελίζεται την αγάπη. Όλα αυτά στο περίπου, γιατί δεν υπάρχει ούτε μια ιδέα της προκοπής, σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις και την κοινωνία, που έστω να διαφαίνεται ξεκάθαρα. Ο Malick γράφει οπτική μουσική, κάνει ένα τεράστιο βίντεο-κλιπ 138 λεπτών, κάνει ένα ποίημα μεγάλης πνοής με πυρήνα το ψυχικό βάσανο του Τζακ (λόγω του δεσποτισμού του πατέρα του) και με πλαισίωμα, με επένδυση… ολόκληρο το σύμπαν με τους γαλαξίες και τα νεφελώματα αλλά και την γεωλογική-βιολογική ιστορία της Γης.

Είναι πολύ σημαντικό να αφουγκράζεσαι το γεγονός της ίδιας σου της ύπαρξης έχοντας κατά νου ότι είσαι ένα απειροελάχιστο κομμάτι του συνόλου. Ο Malick μάς λέει: τα σκληρά λόγια του πατέρα, οι απαγορεύεις, ο θάνατος ενός αδελφού, η τρυφερότητα της μάνας δεν λαμβάνουν χώρα στην τραπεζαρία ή στον κήπο αλλά… στο ηλιακό σύστημα, στον γαλαξία ή έστω κάπου παραπέρα από κάποια κοχλάζοντα ηφαίστεια. Ως προς αυτό, το φιλμ του Malick είναι αποτελεσματικό. Μάλιστα, είναι και το βασικό του ατού, ο καλύτερος τρόπος για να το απολαύσεις. Ως έναν βαθμό, η όλη αισθητική προσέγγιση, συγγενεύει με την τελευταία σεκάνς του 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος του Kubrick. Από κει και πέρα, όλο το υπόλοιπο είναι θέμα (εκπληκτικής) καλλιτεχνικής παραγωγής. Από την μουσική επένδυση του Alexandre Desplat έως την φωτογραφία του Emmanuel Lubezki. Οι Sean Penn και Jessica Chastain απλά προσφέρουν το φιζίκ τους, δεν τους ζητείται κάτι παραπάνω. Μόνο οι Brad Pitt ως πατέρας και Hunter McCracken στον ρόλο μικρού Τζακ καλούνται να παίξουν και βέβαια αποδίδουν σωστά.

Παρακολουθώντας την πορεία του σκηνοθέτη (Badlands, Μέρες Ευτυχίας, Η Λεπτή Κόκκινη Γραμμή) αναγνωρίζεις ότι το Δέντρο της Ζωής είναι μια φυσική κατάληξη των αναζητήσεών του. Ο Malick, πάντα ποιητής, με απλά σενάρια, ήθελε να συλλάβει τον κόσμο ως αίσθηση, όχι ως ιδέες.

Υστερόγραφη Προσθήκη:

Αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο Malick έχει σπουδάσει και διδάξει φιλοσοφία, δεν αποκλείεται να είναι επηρεασμένος από την αποδομητική φιλοσοφία των Ντεριντά, Λακάν κ.λπ. Ο θεός (πατέρας: Brad Pitt) αποτυγχάνει στον ρόλο του, τυραννώντας τον άνθρωπο (τον γιο, Ζακ) όπως αποτυγχάνει όταν τυραννάει τον υπομονετικό αλλά και γκρινιάρη Ιώβ που αναρωτιέται, και δικαίως, σε τι έχει φταίξει – όπως κατά έναν τρόπο και ο γιος στο φιλμ. Ο θεός πληγώνει ώστε στη συνέχεια να δείξει το μεγαλείο του, αυτό όμως το πλήγωμα τον εκθέτει ανεπανόρθωτα. Οπότε, ο ίδιος ο άνθρωπος καλείται να οικοδομήσει την αγάπη ώστε να σώσει τον θεό, να τον αναγάγει σε Άγιο Πνεύμα, δηλαδή ολότητα-κοινωνία – όπως συμβολίζεται στη σεκάνς στο τέλος, με όλους τους ήρωες αγαπημένους σε έναν ιδεατό χώρο. Όλα αυτά τα κοινωνιολογικά-ψυχαναλυτικά (και όχι βέβαια θρησκευτικά), μπορεί να τα έχει υπόψη του ο Malick, ωστόσο αδυνατώντας να τα περάσει με μια δοκιμιακή σοβαρότητα, προτιμά την μέθοδο της ποίησης που κάνει το όλο εγχείρημα παρεξηγήσιμο.

Βαθμολογία: