Ο Ταχυδρόμος Χτυπάει Πάντα 2 Φορές!

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 1/1/2024

Οι ιστορίες αγάπης και εγκλήματος διαχρονικά αποτελούσαν πηγές έμπνευσης για τις κλασικές τραγωδίες από τον Αισχύλο έως τον Shakespeare. Μια τέτοια ιστορία αφηγείται και το δημοφιλές αλλά αμφιλεγόμενο μυθιστόρημα του James M. Cain «Ο ταχυδρόμος κτυπά πάντα δυο φορές», το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1934 φέρνοντας έναν συγκλονιστικά ρεαλιστικό τόνο στην αστυνομική λογοτεχνία. Η επακόλουθη τετραπλή μεταφορά του στον κινηματογράφο διεύρυνε ακόμη περισσότερο την πολιτισμική του επιδραστικότητα. Την αρχή έκανε ο Pierre Chenal στα 1939, με το «Le Dernier Tournant», ένα γαλλικό νουάρ με εκτεταμένες νυχτερινές σκηνές και φωτισμούς chiaroscuro. Ακολούθησε στα 1942 ο μεγάλος Luchino Visconti με την πρώτη του ταινία, το «Ossessione», ένα νεορεαλιστικό νουάρ που διαδραματίζεται στην κοιλάδα του Πάδου. Τρίτη και καλύτερη απόπειρα προσαρμογής είναι το ομώνυμο -γυρισμένο το 1946- ερωτικά φορτισμένο μελόδραμα του αμερικανού Tay Garnett. Το 1981 κυκλοφόρησε μια ακόμη ομώνυμη εκδοχή, σε σκηνοθεσία Bob Raffelson, με πρωταγωνιστές τους Jack Nicholson και Jessica Lang, η οποία μνημονεύεται κυρίως για τις ρεαλιστικές σεξουαλικές της σκηνές. Η ταινία του Garnet υπερτερεί από όλες τις άλλες στην αφηγηματική συνοχή και αυθεντικότητα, και μεταφέρει με μεγαλύτερη επιτυχία τον συνδυασμό σεξουαλικότητας, βίας και μοιρολατρίας του μυθιστορήματος.

Ο Garnett («One Way Passage, 1932») μαζί με τους Wellman, Walsh και Fleming αποτελούν μια ομάδα ξεχασμένων σκηνοθετών του Χόλιγουντ, των οποίων η φιλμογραφία παραμένει ελάχιστα γνωστή και μελετημένη. Παρόλο που έχει δουλέψει σχεδόν σε όλα τα είδη, προέρχεται από τη βωβή κωμωδία και ποτέ δεν έκρυβε την έφεση του στη χιουμοριστική προσέγγιση, ακόμη και για θέματα που ήταν a priori δραματικά. Το σενάριο των Harry Ruskin και Niven Busch δεν δίνει καμία ένδειξη εάν διαδραματίζεται το 1934, το 1946 ή οποιαδήποτε άλλη χρονιά. Ο κεντρικός ήρωας Frank Chambers (John Garfield) είναι ένας περιπλανώμενος άνεργος που περιοδεύει στα βάθη της Καλιφόρνια και η τροχιά του τον οδηγεί σε ένα εστιατόριο που ζητά τεχνίτη. Ο Frank αποδέχεται την πρόταση του ηλικιωμένου ιδιοκτήτη, Nick Smith (Cecil Kalloway), να πάρει τη δουλειά, μόλις γνωρίζει την ξανθιά σεξοβόμβα σύζυγο του, Cora (Lana Turner). Από τη στιγμή που συναντιούνται, ο Frank και η Cora καταλαμβάνονται από μια έντονη λαχτάρα ο ένας για τον άλλον, και μετά από την αρχική δυσπιστία, ξεσπά ανάμεσα τους ένα ακατάσχετο ερωτικό πάθος. Όταν μάλιστα, λίγο καιρό αργότερα, ο Nick ανακοινώνει την απόφαση του να πουλήσει το εστιατόριο και να μετακομίσει στο πατρικό του σπίτι για να νοσηλεύσει την ανάπηρη αδερφή του, η Cora τρομοκρατείται από αυτό το ζοφερό μέλλον. Προσπαθεί να πείσει τον Frank να τη βοηθήσει να σκοτώσουν τον άντρα της και να αναλάβουν οι δυο τους το εστιατόριο μετατρέποντας το σε μοδάτο μπαρ. Ωστόσο η Ειμαρμένη θα έχει τον τελευταίο λόγο…

Αν και το είδος του φιλμ νουάρ εμφανίστηκε στην Αμερική το 1941 και οι ρίζες του εκτείνονται της δεκαετίας του 1920, η μεγάλη έκρηξη του συνέβη μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, ως απότοκο της μεταπολεμικής ανησυχίας και μιας σειράς κοινωνιολογικών πιέσεων. Ένα πλήθος βετεράνων επέστρεφε μετά από χρόνια απουσίας, πλημμυρίζοντας την αγορά εργασίας, με τις γυναίκες -που στα χρόνια του πολέμου αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά του αμερικανικού εργατικού δυναμικού- να μη θέλουν να παραχωρήσουν την αυτοδυναμία και την επαγγελματική ελευθερία τους. Εν τω μεταξύ, η βία του πολέμου και η συστηματική δολοφονία εκατομμυρίων αθώων από το ναζιστικό καθεστώς είχαν οδηγήσει τον κόσμο γενικότερα σε έναν νέο κυνισμό και αποτροπιασμό για τη σκληρότητα που μπορούσε να επιδείξει το ανθρώπινο γένος. Και όταν όλες αυτές τις παρορμήσεις αναμείχθηκαν, εκφράστηκαν κινηματογραφικά σε ένα κύκλο μηδενιστικών θρίλερ, στα οποία απελπισμένοι, αξιολύπητοι άντρες που θα έκαναν τα πάντα για να βρουν μια θέση στον ήλιο διασταυρώνονται με επικίνδυνες και σεξουαλικά επιθετικές γυναίκες. Έτσι αυξήθηκε η επίδραση του το φιλμ νουάρ, ως ένα κινηματογραφικό είδος που περιέγραφε έναν κόσμο που διαλύθηκε και ανασυγκολλήθηκε, αλλά με λάθος τρόπο.

Η πινακίδα «Man wanted» έξω από το εστιατόριο είναι το πρώτο οπτικό στοιχείο που μεταφέρει ένα σεξουαλικό διπλό νόημα και εισάγει την ατμόσφαιρα πάθους και ερωτικής έντασης. Όσο για την πρώτη συνάντηση των μετέπειτα εραστών, αποτελεί σκηνή ανθολογίας. Ένα σωληνάριο κραγιόν κυλάει στο πάτωμα τραβώντας την προσοχή του Frank που ψήνει ένα χάμπουργκερ. Ακολουθούμε το βλέμμα του (μέσω της κάμερας) και μας αποκαλύπτεται η συναρπαστική οπτασία της Cora καθώς στέκεται ποζάροντας με γυμνή μέση, λευκή στολή με κοντό σορτς και τουρμπάνι. Ο Frank σκύβει για να πάρει το κραγιόν και μετά ξεκινά ανάμεσα τους ένα παιχνίδι εξουσίας. Ενώ η Cora περιμένει να της το επιστρέψει, εκείνος παραμένει στη θέση του, κρατώντας το στην παλάμη του, αναγκάζοντάς τη να έρθει κοντά του. Αφού το πάρει το απλώνει αισθησιακά στα χείλη της, με ένα βλέμμα γεμάτο υποσχέσεις. Ο δεσμός της αμοιβαίας ερωτικής επιθυμίας έχει ήδη εδραιωθεί, ενώ το χάμπουργκερ καίγεται. Αυτή είναι μια ενθυλάκωση ολόκληρης της μελλοντικής σχέσης τους με ένα σύνολο στυλιζαρισμένων χειρονομιών και κινήσεων, με τους ιστούς δύναμης και ελέγχου να έχουν ήδη αρχίσει να σχηματοποιούνται. Σε μια επόμενη σκηνή, με την προτροπή του αφελούς Nick, o Frank χορεύει με την Cora μια αισθησιακή ρούμπα, με τη συνοδεία της μουσικής του τζουκ-μποξ. Η ατμόσφαιρα είναι τόσο ερωτικά φορτισμένη με τη Cora να θερμαίνεται σαρκικά τόσο πολύ, που τραβάει το βύσμα του τζουκ-μποξ από τον τοίχο. Αμέσως μετά οι εν δυνάμει εραστές θα σβήσουν τη φωτιά που τους κατακαίει στα σκοτεινά και φουρτουνιασμένα νερά του Ειρηνικού, που έρχονται να συμβολίσουν τον κίνδυνο που περιβάλλει το πάθος τους.

Η Lana Turner είναι απροκάλυπτα αισθησιακή στην εμβληματική της ερμηνεία ως femme fatale, με εξωτερική εμφάνιση αψεγάδιαστου αγγέλου, ντυμένη σχεδόν πάντα στα λευκά, που κρύβει την εσωτερική της διαφθορά -ικανή να παραμερίσει κάθε ηθικό ενδοιασμό για να πάρει αυτό που θέλει. Η γήινη αντίστιξη στη σαγηνευτική θηλυκότητα της Turner είναι ο Garfield, ένας συνηθισμένος «drifter» που τυφλώνεται από την ομορφιά της, πρόθυμος να κάνει τα πάντα για να την αποκτήσει. Μαζί, αποτελούν το αρχετυπικό νουάρ ζευγάρι, άρρηκτα δεμένοι από τη πρώτη κιόλας διασταύρωση των πυρακτωμένων βλεμμάτων τους. Αν και μεσολαβούν περίοδοι αμφιβολίας, καχυποψίας και απιστίας, όταν τελικά συνειδητοποιήσουν ότι αγαπούν ο ένας τον άλλον είναι πολύ αργά.

Ο «Ταχυδρόμος…» είναι ένα masterclass στο νουάρ, στο οποίο περιλαμβάνονται όλα τα τυπικά στοιχεία του: λαγνεία, εξαπάτηση, καχυποψία, εκβιασμός, σεξ, εξουσία, δολοφονία. Η σκηνοθετική γραφή του Garnett απεικονίζει τη ζοφερή πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης, τις επιθυμίες και τις επιλογές των χαρακτήρων που τελικά οδηγούν στην πτώση τους. Ανατρέπει την παραδοσιακή ηθική και αμφισβητεί τις έννοιες της δικαιοσύνης και της λύτρωσης, αποτελώντας έναν διαλογισμό για τη μοίρα και για το εάν τα ανθρώπινα όντα μπορούν να έχουν κάποια επιρροή σε αυτήν. Όσο για τη σημασία του τίτλου, προφανώς αναφέρεται στη  δικαιοσύνη, που παρότι έχασε την παράδοσή της σε πρώτο χρόνο, παραδίδει το αμείλικτο μήνυμα της σε δεύτερο.

Βαθμολογία: