Το Συμβάν

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 9/5/2008

Ξεχάστε τους τρομοκράτες, ξεχάστε τους εξωγήινους, ξεχάστε τους ρώσους κατάσκοπους, ο νέος εχθρός είναι εδώ δισεκατομμύρια χρόνια πριν από εμάς και ονομάζεται φύση. Μήπως όμως φροντίσαμε εμείς, οι άνθρωποι, να κάνουμε τη φύση εχθρό, και οι αντιδράσεις της δεν είναι τίποτα περισσότερο από φυσιολογικές και ακούσιες αντιδράσεις;

Τον ινδό-αμερικανό M. Night Shyamalan τον γνωρίζουμε, μόλις, από το 1999 και παρότι η πορεία του δεν παράγει αριστουργήματα, κάθε νέα του ταινία αποκτά τον τίτλο της πολυ-αναμενόμενης. Δικαιολογείται όμως αυτό μετά από μια ταινία-ιδέα, την Έκτη Αίσθηση, δύο μετριότητες, τον Άφθαρτο και τον Οιωνό, μία αμφιλεγόμενη, το Σκοτεινό Χωριό, και μία παταγώδη αποτυχία, το Lady in the Water; Η απάντηση είναι ναι, επειδή πιάνει τον σφυγμό των ενδόμυχων αγωνιών ενός φαντασιόπληκτου (με την καλή έννοια) πλανήτη, που μέσα σε αυτή την απόλυτα λογική εποχή, αναζητά διεξόδους προς κάθε τι παραμένει εκτός συνόρων επιστημονικής πραγματικότητας. Ίσως δεν το έχουμε πολυκαταλάβει, αλλά ζούμε πάλι στα 1950, όπου η πλαστή ευημερία αναζητούσε κινδύνους πέρα από το ορατό, που τότε ονομαζότανε πυρηνικός όλεθρος, τώρα οικονομική εξαθλίωση και χάσιμο ταυτότητας. Και τότε το αμερικανικό σινεμά ανακάλυπτε κινδύνους από παντού και σε οποιαδήποτε μορφή.

Έτσι και το Συμβάν, που αν γυριζότανε στα 1950 ίσως και να θεωρούταν καλτ αριστούργημα, όπως η Μακάβρια Εισβολή. Ο Shyamalan κάνει επίδειξη λιτότητας μέσων και ειδικών εφέ, χρησιμοποιεί τον αόρατο, υπαινικτικό τρόμο και παρουσιάζει έναν εχθρό που δεν μπορείς να νικήσεις, αλλά ούτε καν να αγγίξεις-κατανοήσεις. Η ταινία στα πρώτα δέκα λεπτά επιβάλει μια εφιαλτική κατάσταση, έναν συνδυασμό αγωνιώδους απορίας και απόλυτης τραγωδίας, που αν αφήσεις, ως θεατής, να σε καταβάλει, θα βρεθείς σε πολύ δυσχερή ψυχολογική κατάσταση. Μόνο ο Danny Boyle στο 28 Μέρες Μετά αποτύπωνε καλύτερα μια τέτοια έναρξη απόγνωσης. Ειδικά η σκηνή που πέφτουν σαν τα ώριμα φρούτα οι εργάτες από την οικοδομή είναι απλά αριστουργηματική.

Όμως, η καλή αρχή φέρνει μια συνεχή καθίζηση, και όσο περνάει η ώρα γίνεται σαφές πως ολόκληρη η ταινία είπε ήδη ό,τι είχε να πει. Όπως και κάθε άλλος Αμερικανός, ο Shyamalan επιλέγει να μικρογραφήσει το στόρι του, μέσα από την ιστορία μια μικρής ομάδας ανθρώπων και όχι να το ανοίξει σαν βεντάλια που σπέρνει τον πανικό. Έτσι, έχουμε μικρά περιστατικά, που προσωπικά μου έδωσαν την εντύπωση του γεμίσματος της ώρας και όχι ενός οργανωμένου σεναρίου. Όλα αυτά για να καταλήξει στο πολυπόθητο ζουμί και σε ένα ευφυές, πράγματι, οικολογικό συμπέρασμα, που με λίγα λόγια επισημαίνει πως η φύση είναι κατά πολύ δυνατότερη μας και δεν είμαστε έτοιμοι να την κατανοήσουμε πλήρως. Μια σαφή μαζί υπόνοια πως έχουμε κάνει κάτι λάθος, που απορρέει κι από το γεγονός πως μονάχα οι άνθρωποι βάλλονται φονικά από το κακό και όχι τα ζώα ή τα φυτά.

Γενικά, ένα εξαίσιο εναρκτήριο δεκάλεπτο αφήνει τη θέση του σε μια φθίνουσα σεναριακή πορεία και όλη η ταινία καταλήγει να περικλείεται σε μία πρόταση λίγων λέξεων. Το οικολογικό μήνυμα θα έλεγα πως λειτουργεί, και θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά του, αν ήμασταν μαθημένοι, ως ανθρώπινο γένος, να διδασκόμαστε από τα λάθη μας, αλλά φοβάμαι πως αυτό δεν μπορεί να το μεταδώσει με ταχύ τρόπο η τέχνη. Λιτό και μαζεμένο για blockbuster (υπό αυτή την προσδοκία, θα μπορούσε να θεωρηθεί και φιάσκο), συνηθισμένο τελικά για τύπου Stephen King έργο και μία ακόμα χαμένη προσπάθεια του Shyamalan να εκδηλώσει το φανερό του ταλέντο. Παρόλα αυτά θα το πρότεινα σε όλους, ακριβώς γιατί όταν το μήνυμα συνδυάζεται με την επιστημονική φαντασία βγαίνει πάντα κάτι το ουσιαστικό. Και μια συμβουλή… αποφεύγετε τα πάρκα μέχρι να είμαστε σίγουροι… γιατί εγώ δεν είμαι!

Βαθμολογία: