Ο Εξορκιστής: Πιστός

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 10/10/2023

Στο πρώτο πλάνο του “Πιστού” βλέπουμε δυο εξαγριωμένα σκυλιά να παλεύουν μεταξύ τους, μια εικόνα που επίσης εμφανίζεται μέσα στην εισαγωγή του “Εξορκιστή”. Ενώ εκεί τα σκυλιά έμοιαζαν να επηρεάζονται από τη θέα του αγάλματος του δαίμονα, εδώ πρόκειται απλώς για μια στιγμή καθημερινότητας. Η ταινία του David Gordon Green βρίθει από τέτοια αναγνωρίσιμα στιγμιότυπα χωρίς να τα εντάσσει σε πλαίσιο πλοκής αλλά σε επίπεδο αναπαραγωγής ατμόσφαιρας.

Σε αντίθεση με το “Halloween” του 2018 όπου δημιούργησε κάτι πρωτότυπο και δικό του, ο Green έχει μελετήσει ευλαβικά την ταινία του Friedkin και βάζει όλες του τις δυνάμεις ώστε να δημιουργήσει ένα σίκουελ περισσότερο πιστό στο πρωτότυπο ακόμα και αν το σκηνοθετούσε ο ίδιος ο Friedkin. Ταυτόχρονα, περικλείει την ταινία του από την αρχή μέχρι το φινάλε της με μια σειρά από ατοπήματα. Η προέλευσή τους δεν εντοπίζεται σε κάποια συγκεκριμένη επιλογή, αλλά σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα ότι αναμετριέται ευθέως με τη σκηνοθεσία του Friedkin και εύλογα χάνει την παρτίδα.

Το σενάριο έχει κάποια εντυπωσιακά ευρήματα στην ιστορία που κρατούν το όλο εγχείρημα ενδιαφέρον. Τα δαιμονισμένα κοριτσάκια εδώ είναι δύο. Το ένα είναι η κόρη ενός άθεου αφροαμερικανού και το άλλο η κόρη μιας οικογένειας φανατικών καθολικών. Σε αντίθεση με το σύνολο των αντίστοιχων ταινιών, η καθολική εκκλησία παρουσιάζεται ικανοποιητικά λειψή στο να αναγνωρίσει το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει. Η ταινία ρίχνει ιδιαίτερο βάρος στο να της αφαιρέσει την κυριότητα πάνω στο θέμα, με την προσέγγιση του εξορκισμού να γίνεται με τη σύμπραξη διαδικασιών του χούντου κατά την τελετή, ανάγοντάς το σε πνευματιστικό παρά θρησκειολογικό επίπεδο. Ο Green βρίσκει τρόπο να αξιοποιήσει κάθε υφολογικό και οπτικό στοιχείο του Friedkin, με τις ίδιες σκηνοθετικές τεχνικές ανά σημεία, χωρίς να το παρακάνει ή απλώς να μιμείται, δημιουργώντας τον ίδιο ρεαλιστικό κόσμο χωρίς τη μάστιγα της επιτηδευμένης ατμόσφαιρας τρόμου. Παίρνει τον χρόνο του στο αναγνωρίσιμο περιβάλλον, δημιουργώντας την επίμονη αίσθηση του αλλόκοτου προτού οδηγηθεί στην έξαρση της τρίτης πράξης.

Ο κύριος αντίπαλος του Green είναι ο χρόνος, δηλαδή τα 50 έτη που έχουν μεσολαβήσει από την κυκλοφορία του “Εξορκιστή”. Όταν φτάνει η ώρα του εξορκισμού, αυτός παρουσιάζεται με έναν αρκετά πεζό τρόπο χωρίς να παρεκκλίνει καθόλου από τους κανόνες του πρωτότυπου, επενδύοντας σε ένα στοιχείο σοκ που για τον θεατή πλέον δεν υπάρχει. Δεν υπονοώ ότι ο “Εξορκιστής” έχει χάσει τη δυναμική του σήμερα, απλώς εκεί που ο Friedkin συνδύαζε αριστοτεχνικά την βραδυφλεγή παρουσίαση των χαρακτήρων εξαργυρώνοντας το υπόβαθρό τους στη σκηνή του εξορκισμού, ο Green δημιουργεί περισσότερους χαρακτήρες από όσους αντέχει η ιστορία του. Από τη μια έτσι εμποτίζει τη ροή της ταινίας του με μια σειρά περιστατικών που κρατούν ψηλά την ένταση, ταυτόχρονα όμως τα στοιχεία που εισάγει ο εκάστοτε χαρακτήρας μένουν ανεπαρκώς ανεπτυγμένα και ανίκανα να δώσουν την απαιτούμενη βαρύτητα στο υπερφυσικό φινάλε. Το προσδοκώμενο μήνυμα της ένωσης μιας κατακερματισμένης πολυπολιτισμικής Αμερικής απέναντι στο κακό χάνεται ως απλή πρόφαση, και αντ’ αυτού ένας υποτυπώδης μονόλογος επιχειρεί να μας εξηγήσει το νόημα της ταινίας.

Ταυτόχρονα η ταινία προσπαθεί να παίξει με το στοιχείο της έκπληξης. Επικαλούμενη την αβεβαιότητα των χαρακτήρων για όσα αντιμετωπίζουν, η πλοκή αλλάζει μερικές κατευθύνσεις προτού οδηγηθεί στην κλιμάκωσή της. Και κάπου μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο χάνεται η παρουσία της Ellen Burstyn, από τη μια παρουσιάζοντάς την ως μια ειδικό του εξορκισμού και από την άλλη εκτοπίζοντάς την τελείως στο παρασκήνιο με μια ασαφή νοητική σχέση με τα τεκταινόμενα.

Η ταινία διαθέτει οπωσδήποτε μια προσωπικότητα και προσπαθεί να κινηθεί σε ένα υψηλό επίπεδο, επενδύοντας με προσήλωση στο κύρος της κληρονομιάς του Friedkin για να το καταφέρει. Οι ιδέες της διαθέτουν έμπνευση ακόμα και αν δεν απογειώνονται ποτέ, και η επιμελής προσπάθεια του Green να φανεί αντάξιος του “Εξορκιστή” θεωρητικά αρκεί για να κάνει τον θεατή να εστιάσει στα δυνατά της σημεία. Η πράξη είναι ένα διαφορετικό, υποκειμενικό ζήτημα.

Βαθμολογία: