Η ιστορία ακολουθεί την πτώση του Ιμάνουελ Ραθ και τη μεταμόρφωσή του από αξιοσέβαστο καθηγητή του τοπικού κολεγίου σε κορόιδο των καμπαρέ στη Βαϊμάρη της Γερμανίας. Τα προβλήματά του ξεκινούν όταν τιμωρεί αρκετούς από τους μαθητές του επειδή μοιράζουν φωτογραφίες της όμορφης Λόλα Λόλα, κεντρικής χορεύτριας του τοπικού καμπαρέ, Ο Γαλάζιος Άγγελος. Πηγαίνοντας όμως να κάνει αυτοψία, την ερωτεύεται και ο ίδιος.
Σκηνοθεσία:
Josef von Sternberg
Κύριοι Ρόλοι:
Emil Jannings … καθηγητής Immanuel Rath
Marlene Dietrich … Lola Lola
Kurt Gerron … Kiepert
Rosa Valetti … Guste
Hans Albers … Mazeppa
Reinhold Bernt … ο κλόουν
Eduard von Winterstein … ο διευθυντής του σχολείου
Roland Varno … Lohmann
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Carl Zuckmayer, Karl Vollmoller, Robert Liebmann, Josef von Sternberg
Παραγωγή: Erich Pommer
Μουσική: Friedrich Hollaender
Φωτογραφία: Gunther Rittau, Hans Schneeberger
Μοντάζ: Sam Winston
Σκηνικά: Otto Hunte
Κοστούμια: Tihamer Varady
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Der Blaue Engel
- Ελληνικός Τίτλος: Γαλάζιος Άγγελος
- Διεθνής Τίτλος: The Blue Angel
- Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Ο Γαλάζιος Άγγελος
Άμεσοι Σύνδεσμοι
- Ο Γαλάζιος Άγγελος (1959)
Σεναριακή Πηγή
- Μυθιστόρημα: Professor Unrat του Heinrich Mann.
Παραλειπόμενα
- Πρώτη ομιλούσα μεγάλου μήκους ταινία για τη Γερμανία, κι αυτή που έφερε στα φώτα της δημοσιότητας τη Marlene Dietrich.
- Γυρίστηκε ταυτόχρονα σε γερμανική και αγγλόφωνη εκδοχή, με την τελευταία να θεωρείται επί χρόνια χαμένη.
- Μέχρι το 1929, ο Sternberg είχε κάνει κάποιες ταινίες στις ΗΠΑ για την Paramount, χωρίς όμως εμπορική επιτυχία. Η τύχη του ήθελε το αδελφό στούντιο της Paramount στη Γερμανία, η περίφημη UFA, να τον επιλέξει λόγω της αμερικανικής του θητείας να κάνει την πρώτη τους ομιλούσα ταινία. Αυτό έγινε από παρέμβαση του Emil Jannings, που ήταν ήδη διάσημος καθ’ όλη τη βωβή περίοδο. Η ταινία βέβαια που το γερμανικό στούντιο είχε κατά νου ήταν μια βιογραφία του Ρασπούτιν, κάτι που απέκλεισε ο σκηνοθέτης.
- Ο Erich Pommer, παραγωγός της UFA, ήθελε την τραγουδίστρια Lucie Mannheim για τον ρόλο της Λόλα. Ο Sternberg όμως δεν τη θεωρούσε ιδανική για μια μεγάλη παραγωγή. Η δική του επιλογή ήταν η Brigitte Helm, αλλά δεν ήταν διαθέσιμη. Εντέλει, ο σκηνοθέτης ανακάλυψε την 29χρονη Dietrich σε ένα καμπαρέ, το Zwei Krawatten, όπου παρουσίαζε το σόου της.
- Η διεθνής επιτυχία ήταν τόσο άμεση, που το Χόλιγουντ κάλεσε την Dietrich πριν καν φτάσει ο Γαλάζιος Άγγελος στις ΗΠΑ.
- Ο ρόλος της Λόλα γνώρισε χαρακτηριστικές παρωδιακές αναφορές. Πρώτα από τον Danny Kaye στο Εγώ Είμαι ο Στρατηγός (On the Double, 1961), μετά από τον Helmut Berger στους Καταραμένους του Visconti, και από τη Madeline Kahn στο Μπότες, Σπιρούνια και Καυτές Σέλες του Mel Brooks.
- Η ταινία διασκευάστηκε το 1959 ως Ο Γαλάζιος Άγγελος (The Blue Angel) από τον Edward Dmytryk, στην Ινδία το 1972 ως Pinjra, και στη Βραζιλία την επόμενη χρονιά ως Anjo Loiro. Το 2001 μεταφέρθηκε στο θεατρικό σανίδι στη Ρουμανία.
Μουσικά Παραλειπόμενα
- Το τραγούδι Ich Bin von Kopf bis Fuss auf Liebe Eingestellt (στα αγγλικά: Falling in Love Again (Can’t Help It), έμελλε να γίνει το σήμα κατατεθέν της Dietrich. Διάσημο έγινε και το Ich Bin die Fesche Lola, πάλι με τη φωνή της γερμανίδας σταρ.
Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 19/8/2023
Ο «Γαλάζιος Άγγελος» είναι η πιο διάσημη γερμανική ταινία όλων των εποχών, φτιαγμένη την εποχή που ο κινηματογράφος έκανε την πιο σημαντική του μετάβασή, από τον βωβό στον ομιλούντα. Κεντρικός ήρωας είναι ο τυραννικός καθηγητής Immanuel Rath (Emil Jannings) που βρίσκει μερικούς από τους μαθητές του να κοιτάζουν φωτογραφίες της καλλιτέχνιδας του καμπαρέ Lola Lola (Marlene Dietrich). Για να τους πιάσει επ’ αυτοφώρω επισκέπτεται το τοπικό κλαμπ «Γαλάζιο Άγγελο», ωστόσο βλέποντας τη Lola να τραγουδά αισθησιακά το “Ich Bin von Kopf bis Fuss auf Liebe Eingestellt” τρελαίνεται από λαγνεία. Η συνέχεια μοιάζει προδιαγεγραμμένη: την ερωτεύεται, την παντρεύεται, απολύεται από το σχολείο του και την ακολουθεί στις περιοδείες της. Ωστόσο, η έγγαμη ζωή με μια γυναίκα που η δουλειά της είναι να κάνει τους άνδρες να την επιθυμούν αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολη από ό,τι φανταζόταν. Κάποια στιγμή μάλιστα υποχρεώνεται να εκτελέσει ο ίδιος μια παράσταση κλόουν στη γενέτειρα του και ειδικότερα στο καμπαρέ «Γαλάζιο Άγγελο». Αυτή είναι η τελειωτική του ταπείνωση…
Ο «Γαλάζιος Άγγελος» είναι μια πνευματώδης, ερωτική, εξαιρετικά μοντέρνα για την εποχή της, αλλά και ζοφερά κυνική ταινία που αντιπροσωπεύει την πιο αποτελεσματική έκφραση τον γερμανικού εξπρεσιονισμού. Ο αυστριακός σκηνοθέτης Josef von Sternberg ποτέ δεν υπήρξε επιδέξιος μοντέρ ή σκηνοθέτης δράσης, αλλά ήταν κυρίως αφοσιωμένος στην τέχνη της σύνθεσης ενός μπαρόκ στυλ, μέσω της κατασκευής χώρων ικανών να παράγουν και να ενισχύουν έντονες συγκινήσεις. Οι τυπικές παραμορφώσεις του εξπρεσιονισμού (υποκριτική, σκηνογραφία, φωτισμοί, καδράρισμα) εισέρχονται στο υφολογικό κράμα του σκηνοθέτη, μεταφέροντας την ιστορία και η «δραματική συνάντηση κάθε ερμηνευτή με το φως» εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Ο Sternberg δεν διστάζει να προσθέσει στο σενάριο (που βασίζεται σε μυθιστόρημα του Heinrich Mann) μια σειρά από δευτερεύοντες αλλά σημαντικούς χαρακτήρες, όπως τον κλόουν που παρατηρεί σκωπτικά τη ζωή στο καμπαρέ και στην πορεία αποκαλύπτεται ότι είναι άλλος ένας από τους απορριφθέντες εραστές της Lola. Η ιδιοφυΐα του Sternberg αποδεικνύεται από ένα ζευγάρι έξοχων σκηνών που συνδέονται με αόρατο συναισθηματικό νήμα. Στην πρώτη, όταν ο καθηγητής Rath απολύεται από το σχολείο, κάθεται μόνος στο γραφείο του και μια τρυφερά αργή λήψη με τράβελινγκ αγκαλιάζει την άδεια αίθουσα.
Η ίδια λήψη επαναλαμβάνεται στο τέλος της ταινίας όταν ο Rath, στο έσχατο όριο ταπείνωσης, αναζητά απεγνωσμένα καταφύγιο στην τάξη που δίδασκε. Η απέλπιδα προσπάθεια του να ξεφύγει από τον θάνατο μέσω του έρωτα απέτυχε. Τώρα υποχωρεί και επιλέγει τη λύτρωση, καθώς πεθαίνει γαντζωμένος πάνω στο αγαπημένο του γραφείο.
Ο πρωταγωνιστής της ταινίας Emil Jannings είχε εξέχουσα θέση στη Γερμανία την εποχή του «βωβού», με μεγαλειώδεις ερμηνείες σε ταινίες όπως τα «Ο Τελευταίος των Ανθρώπων» (1924) και «Φάουστ» (1926), πριν ξεκινήσει μια σύντομη καριέρα στην Αμερική. Η άφιξη του ήχου ουσιαστικά τελείωσε την καριέρα του στο Χόλιγουντ και επέστρεψε στη Γερμανία. Ωστόσο η σχέση του με τη ναζιστική προπαγάνδα τη δεκαετία του 1940 έβαλε οριστικό τέλος στην καριέρα του και εξηγεί γιατί σήμερα είναι σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένος. Ο Jannings ως ερμηνευτής αγαπούσε τον πλούσιο συναισθηματισμό και δεν πρόβαλε καμία αντίρρηση για τις πολλές σκηνές υστερίας και δημόσιας ταπείνωσης του χαρακτήρα του, όταν υφίσταται μια σταδιακή οδυνηρή μετάβαση από αξιοσέβαστο καθηγητή σε ένα θλιβερό, αυτο-απεχθές ανθρώπινο ναυάγιο. Δεν μπορούμε παρά να τον συμπονέσουμε, καθώς το αντικείμενο του πόθου του τον παρασύρει στον βούρκο, στερώντας του την αξιοπρέπειά, το κύρος και τον αυτοσεβασμό του. Τελικά αυτό που στοιχειώνει τον καθηγητή δεν είναι η ίδια η Lola ως προσωπικότητα, αλλά μόνο η εικόνα της, που του εμφανίζεται με πολλές μορφές: στις φωτογραφίες που έβλεπαν οι μαθητές του, στις αφίσες του καμπαρέ, στις καρτ ποστάλ που πουλά στο κοινό, και κυρίως στη σκηνή όταν με υπερχειλίζοντα αισθησιασμό ρίχνει άτονα βλέμματα και σηκώνει τη φούστα της για να δείξει τους μηρούς της.
Η Marlene Dietrich είναι απόλυτα σαγηνευτική στον πρώτο της ρόλο με τον Josef von Sternberg -μια δημιουργική ένωση από την οποία προέκυψε η περσόνα της Dietrich που θα γινόταν διεθνώς αναγνωρίσιμη. Αν και μπορεί να μην είναι το επίκεντρο της ταινίας, η παρουσία της είναι κυριαρχική, αποτελώντας μια προαναγγελία της femme-fatale των φιλμ νουάρ. Οι δελεαστικές πόζες της έχουν αποκτήσει εμβληματική υπόσταση, όταν με ασύγκριτο αισθησιασμό τραγουδά το “Ich Bin von Kopf bis Fuss auf Liebe Eingestellt” σε ένα τόσο κορεσμένο κάδρο, που και η ίδια μοιάζει να είναι μέρος του σκηνικού. Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας παραμένει ένας απόμακρος, επιφανειακός, σχεδόν δισδιάστατος χαρακτήρας, σαν τα δικά της οδυνηρά βιώματα να έχουν αποστραγγίσει κάθε σταγόνα από την ανθρωπιά της. Ο λόγος της είναι ουδέτερος, ρηχός, αδιάφορος. Οι πράξεις της απλοϊκές, ενστικτώδεις και αναπόφευκτες: επιστρέφει στη σκηνή από την ανάγκη της για χρήματα, απατά τον σύζυγο της από την ανάγκη της για σεξ.
Ο «Γαλάζιος Άγγελος» είναι μια ταινία που αξίζει τη φήμη της ως ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου. Η απλή αλλά συναρπαστική ιστορία του μετατρέπεται σε έργο εξπρεσιονιστικής τέχνης, ενώ οι έντονες ερμηνείες τού δίνουν μια καταιγιστική ανθρωπιά που το ανεβάζει πολύ πάνω από το συμβατικό μελόδραμα. Αυτό που ξεκινά ως παιχνιδιάρικη κωμωδία συνεχίζεται ως μια τρομακτική μελέτη ανθρώπινης υποβάθμισης, και τελειώνει ως μία από τις πιο οδυνηρές τραγωδίες που απεικονίστηκαν στην οθόνη.
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
