The Batman

Κριτικός: Δημήτρης Μπαμπούλης

Έκδοση Κειμένου: 3/3/2022

Όταν ο Ρίντλερ, ένας σαδιστής κατά συρροή δολοφόνος, αρχίζει να σκοτώνει σημαντικές προσωπικότητες του Γκόθαμ, ο Μπάτμαν αρχίζει να ερευνά την υπόθεση που γρήγορα θα τον οδηγήσει στις ρίζες της διαφθοράς της πόλης του.

Το «The Batman» του Ματ Ριβς δεν αποτελεί origin-story, δεν βλέπουμε δηλαδή τη δημιουργία του γνωστού ήρωα της DC, αλλά παρακολουθούμε μια υπόθεση που καλείται να εξιχνιάσει ως ο «καλύτερος ντετέκτιβ στον κόσμο». Ακριβώς αυτό είναι και το ενδιαφέρον μέρος της ταινίας. Η προσέγγιση της είναι σαν ένα ντετεκτιβικό ψυχολογικό θρίλερ με σκοτεινά χαρακτηριστικά και γρίφους που πρέπει να λυθούν. Η ατμόσφαιρα της ταινίας είναι σαγηνευτικά ενοχλητική, με στοιχεία αρκετά κοντινά στο Seven και το Zodiac, αλλά και τη δολοφονική «έμπνευση» της σειράς ταινιών Saw. Όλα αυτά συνδυασμένα με στοιχεία του γνωστού ήρωα περιορισμένα σε λίγο πιο ρεαλιστικό πλαίσιο και αρκετά αραιές fight-scenes οι οποίες δεν αποτελούνται από εντυπωσιακές χορογραφίες πολεμικών τεχνών αλλά από μπουνιές και κλωτσιές που θα έβλεπε κάποιος σε αψιμαχία σε μια γειτονιά.

Το κομμάτι του μυστηρίου και της επίλυσης του αρχικά δεν είναι τόσο εντυπωσιακό, οι λύσεις δίνονται εύκολα και με επιφοιτήσεις, πράγμα που βελτιώνεται στη διάρκεια της ταινίας όπου και φτάνουμε στα στοιχεία μέσω έρευνας και με πιο φυσικό τρόπο. Η ατμόσφαιρα στηρίζεται οπτικά μέσα από απόλυτα σκοτεινά και σκιώδη πλάνα τη νύχτα, και από γκριζαρισμένα και ψυχρά χρώματα την ημέρα. Ο ρυθμός είναι ισορροπημένος, αρκετά αργός, όποτε πρέπει π.χ. στις σκηνές έρευνας, γρήγορος και με ένταση στις σκηνές πάλης και τις σκηνές καταδίωξης. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετές σκηνές καλογυρισμένες με έμπνευση και οπτικά χορταστικές.

Σίγουρα υπάρχουν ατέλειες στην ταινία, κάποιες ευκολίες κυρίως για να προχωρήσει η πλοκή ή για να γίνει μια επίδειξη των χαρακτηριστικών του ήρωα που είχε στα κόμικς: μια τέτοια ήταν η εμφάνιση π.χ. του Μπάτμομπιλ. Ο χαρακτήρας του Μπάτμαν με τον Πάτινσον είναι ανασφαλής, φοβάται και κάνει λάθος επιλογές. Βέβαια, μερικές φορές στην ταινία προσεγγίζεται σαν ένας γκόθικ έφηβος, όμως ο Πάτινσον καταφέρνει να αποδώσει τον προβληματισμό και την αβεβαιότητα του με πειστικό τρόπο. Κάπως ενοχλητική ανά σημεία είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που επιλέγει ο Ματ Ριβς για να κάνει exposition και να δώσει μια νουάρ αισθητική, διότι αποτελείται μόνο από ατάκες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν close-lines, πράγμα που την κάνει λίγο νωθρή και κουραστική.

Επιπλέον, παρά τον αρκετό χρόνο διάρκειας της, η ανάπτυξη των υπόλοιπων χαρακτήρων δεν είναι ιδιαίτερα καλή. Η επαφή μας με τον Άλφρεντ (Άντι Σέρκις), τον μπάτλερ του Μπρους Γουέιν και ουσιαστικά τον κηδεμόνα του, είναι πολύ μικρή και η σχέση τους αναπτύσσεται επιφανειακά. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη Σελίνα Κάιλ, γνωστή και ως Κατγούμαν (Ζόε Κράβιτς), όπου παρά τις αρκετές της εμφανίσεις σε σκηνές όπου πλαισιώνεται από τον Μπάτμαν, το ερωτικό τους ειδύλλιο δεν πείθει τον θεατή. Όσον αφορά τον ανταγωνιστή της υπόθεσης που είναι ο Ρίντλερ, έχει παρόμοια κίνητρα με αυτά του Τζόκερ του Νόλαν, λίγο διαφοροποιημένα αλλά με την ίδια προσέγγιση στην επαφή που θέλει να έχει με τον Μπάτμαν. Ο Πολ Ντάνο που τον ενσαρκώνει δεν είναι και τόσο πειστικός ως μανιακός, με την ερμηνεία του σε κάποια σημεία να είναι κάπως συγχυσμένη.

Γενικά, το «The Batman» είναι μια συμπαγής δουλειά που πετυχαίνει τους στόχους της, ενώ ξεχωρίζει λόγω της ιδιαιτερότητας της και της έντονης ντετεκτιβικής της προσέγγισης. Το μυστήριο κρατά τον θεατή σε ενδιαφέρον για το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, πράγμα πολύ σημαντικό για την τρίωρη διάρκεια της. Σίγουρα έχει κάποιες ευκολίες που γενικά υπάρχουν στο είδος, αλλά όχι σε τετριμμένο σημείο ή σημείο αποστροφής. Συνιστάται για θέαση σε οθόνη κινηματογράφου, όπου η θετικά «ενοχλητική» της ατμόσφαιρα παρασύρει, ενώ υπάρχουν και εμπνευσμένες σκηνές που θα ικανοποιήσουν τα μάτια του κάθε θεατή.

Βαθμολογία:

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος

Έκδοση Κειμένου: 31/3/2022

Δέκα χρόνια μετά το πέρας των νολανικών περιπετειών που σφράγισαν την ιστορία του υπερηρωικού σινεμά, ο λαοφιλής σκοτεινός ήρωας επιστρέφει. Δεν θυμίζει σε τίποτα τον αλαζονικό γόη με τα άλυτα συναισθηματικά αινίγματα που φοράει τη στολή για να επιβάλει τη δικαιοσύνη στους δρόμους, εκεί όπου η επίσημη εξουσία ωχριά. Εμμονικά μόνος, ζει και αναπνέει μέσα στις σκιές και τα σοκάκια της αστικής ζούγκλας του. Αλλά και η πόλη δεν είναι απλώς η γνωστή σκοτεινή μεγαλούπολη που έχει παραδοθεί στην ανομία˙ είναι ένα μέρος που βαπτίζεται στο ίδιο του το έρεβος, ένας νεκρός τόπος στον οποίο ο ήλιος φοβάται να ανατείλει και η βροχή δεσπόζει σαν απόλυτος φορέας της απόκοσμης εικόνας του.

Ο Ματ Ριβς τοποθετεί την αφήγηση σχεδόν σαν να έπεται ενός φανταστικού εισαγωγικού σκέλους μίας κινηματογραφικής saga. Εκμεταλλεύεται δημιουργικά το πασίγνωστο και χιλιοτραγουδισμένο backstory του ήρωά του και αποφεύγει να δημιουργήσει τον χαρακτήρα εκ του μηδενός. Στη δική του ιστορία, ο Μπάτμαν δρα ήδη για δύο χρόνια στην ανήλιαγη Γκόθαμ, επιχειρώντας να σώσει οτιδήποτε αν σώζεται, έχει ήδη μακρά και αγαστή συνεργασία με τον αστυνόμο Γκόρντον και αποκρυσταλλωμένο το παιδικό τραύμα της διαβόητης απώλειας των ζάπλουτων γονέων του που έπεσαν θύματα δολοφονικής επίθεσης αγνώστου. Με άλλα λόγια, ο Ριβς θέτει σε λειτουργία τα κομμάτια του μύθου που βολεύουν την αφήγησή του και πράττει σοφά, αφιερώνοντας την ολοφάνερη μαστοριά του στη δημιουργία της ατμόσφαιρας του έργου.

Το καινούριο «Μπάτμαν», λοιπόν, είναι ένα νέο-νουάρ που σταδιακά παίρνει τη μορφή ενός πολιτικού και γκανγκστερικού θρίλερ. Έχει στο κέντρο της αφήγησής του έναν καλοπροαίρετο πλην αδάμαστο ήρωα που παλεύει ανεπιτυχώς σε πολλά μέτωπα. Φορά με περηφάνια τα διακριτικά των κομιξάδικων καταβολών του ήδη από την εναρκτήρια σεκάνς που συστήνει τη νέα εκδοχή του ήρωα της DC, καθώς ο συνδυασμός του voice-over με τις απαστράπτουσες εικόνες της ζοφερής πόλης δημιουργεί την αίσθηση της περιδιάβασης στις σελίδες ενός graphic novel. Αυτός ο Μπάτμαν είναι περισσότερο νεαρότερος όλων όσων προηγήθηκαν, αλλά και πιο ταλαιπωρημένος από ποτέ. Περιφέρεται σαν σκιά ανάμεσα σε σκιές, ένας ματαίως περιφερόμενος εκδικητής του καλού σε μια πόλη που το κακό κυριαρχεί χωρίς αντίπαλο.

Η παρουσία του «Γρίφου», ο οποίος εδώ είναι ένας φασιστοειδής serial killer που ηγείται μίας ντελιριακής σταυροφορίας μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με απώτερο στόχο την κάθαρση της πόλης από τον οχετό της διαφθοράς, καθιστά τον σκοτεινό ιππότη και τον ένστολο συνοδοιπόρο του, τον Γκόρντον, ανήμπορους. Ο εχθρός είναι πάντα ένα βήμα μπροστά τους, διατηρεί καθολικό έλεγχο επί των πεπραγμένων τους, κινεί τους πάντες σαν μαριονετίστας. Όσο νιώθουν ότι τον πλησιάζουν, τόσο βαθαίνει το λαγούμι στο οποίο τους έχει ρίξει. Τα διάφορα αινίγματα που τους αφήνει στον τόπο των φόνων , έχουν μόνιμο αποδέκτη τον Μπάτμαν. Και αυτός τα επιλύει αυτόματα, σχεδόν ακούσια, όχι επειδή είναι εξυπνότερος όλων, αλλά επειδή προέρχεται από το ίδιο καλούπι με τον δολοφόνο.

Για αρκετή ώρα, η ταινία είναι κατασκευασμένη με τρόπο που παραπέμπει ευθέως στο μνημειώδες «Se7en». Ο ευφυής εγκληματίας εξυφαίνει μία ασύλληπτη πλεκτάνη και το ζευγάρι των διωκτών του ασθμαίνει στην προσπάθεια να ακολουθήσει τον βηματισμό του και να αποτρέψει τα αποτρόπαια πλάνα του. Η ατμόσφαιρα της ταινίας είναι μία υπόκλιση στο δημιούργημα του Ντέιβιντ Φίντσερ, με τη σκεβρωμένη Γκόθαμ να μοιάζει σαν τόπος από τον οποίο η κάθαρση έχει προ πολλού εξοριστεί. Παρότι οι περιορισμοί που θέτει το ηλικιακό όριο προσέλευσης στην αίθουσα (η ταινία στην Αμερική κυκλοφορεί ως κατάλληλη άνω των δεκατριών και όχι με την περιβόητη σφραγίδα Rated R, δηλαδ’η κατάλληλη άνω των δεκαεπτά) περιορίζουν σημαντικά τα εφιαλτικά εκφραστικά μέσα του δημιουργού, ο Ριβς φροντίζει να δημιουργήσει ένα βραδυφλεγές θρίλερ όπου η βία κυρίως υπονοείται, αλλά γίνεται έντονα αισθητή σαν κυρίαρχη έννοια.

Ωστόσο, η δομή της αφήγησης του «Μπάτμαν» προοδευτικά γίνεται περισσότερο δαιδαλώδης και το μυστήριο της ταινίας διαχέεται σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το αρχικό κυνήγι ενός κατά συρροή δολοφόνου μετατρέπεται σε μία ενδελεχή έρευνα της ντόπιας διαπλοκής που κρύβει μέσα της και την καταβύθιση του ήρωα στα ανεξερεύνητα ύδατα των τραυμάτων και των αναμνήσεων του. Ο Μπάτμαν παραμερίζει για να εμφανιστεί σταδιακά ο Μπρους Γουέιν σε μία πολύ λιγότερο θελκτική εκδοχή από τη συνήθη, ένας άνθρωπος που τρέμει να αναζητήσει την αλήθεια για τους γονείς του και προτιμά να τους έχει στο βάθρο των αδικοχαμένων της τυφλής βίας της Γκόθαμ. Παράλληλα, η Κάτγουμαν/Σελίνα Κάιλ υπηρετεί τη δική της ατζέντα, με την αυτοπεποίθηση που χαρίζει το αναντίρρητα δίκαιο του σκοπού της, λειτουργούσα και σαν υπενθύμιση της αδιάβλητης ηθικής καθαρότητας που ο Μπάτμαν/Γουέιν προσπαθεί να πείσει εαυτόν ότι και ο ίδιος πρεσβεύει.

Όσο όμως πληθαίνουν οι βασικοί πυλώνες της αφήγησης, τόσο η χαρακτηρολογική προσέγγιση του βασικού ήρωα μοιάζει να εξασθενεί και να αποτελεί το σημείο ανισορροπίας της ταινίας. Εξαιτίας ενός αδύναμου σε σημεία σεναρίου, ο Γουέιν οδηγείται σε συνεχόμενες πλάνες περί του ρόλου του εκλιπόντος πατέρα του στα κοινά της Γκόθαμ, οι οποίες ανατρέπονται σε διαδοχικές (!) σκηνές και ματαιώνουν την όποια σοβαρότητα στην ανίχνευση του ψυχισμού και του συναισθηματικού πυρήνα του ήρωα, ενώ και ο χαρακτήρας της Σελίνα οδηγείται να δράσει με τρόπο που δεν ταιριάζει στο μυστηριώδες κλίμα που έχει με κόπο φιλοτεχνήσει ο Ριβς. Τούτο βέβαια δε σημαίνει ότι η ταινία πάσχει και στις ερμηνείες ˙ άπαντες αποδίδουν εξαίσια, η χημεία του Ρόμπερτ Πάτινσον και της Ζόι Κράβιτς είναι εξωπραγματική, ενώ οι «παλιοί» του καστ ντύνονται τα άμφια των ρόλων τους με φοβερή άνεση. Τόσο ο Τζέφρι Ράιτ ως Γκόρντον, όσο και ο Τζον Τορτούρο ως αρχιμαφιόζος Φαλκόουν δικαιώνουν τη φερεγγυότητα που συνοδεύει τα ονόματά τους, με μόνη περίεργη νότα την γεμάτη προσθετικά εμφάνιση του Κόλιν Φάρελ που ερμηνεύει σαν να μιμείται τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο.

Παρά το περιορισμένων αξιώσεων σενάριο, όμως, ο Ματ Ριβς σκηνοθετεί με ιδιαίτερα δημιουργική φαντασία τις προορισμένες για ανθολόγηση σκηνές δράσης της ταινίας, σε σημείο που η εμπειρία της θέασης πραγματικά απογειώνεται. Από κοινού με τον διευθυντή φωτογραφίας Γκρεγκ Φρέιζερ δημιουργούν ένα υπερθέαμα που δεν έχει ανάγκη από μαρβελικές υπερκόσμιες ρίψεις εξ ουρανού για να σαγηνεύσει. Χειρίζονται το φως με τρομερή εφευρετικότητα και δημιουργούν κάδρα πραγματικά έργα τέχνης, το ένα μετά το άλλο, ισορροπώντας αισθητικά ανάμεσα στο ενήλικο έρεβος της Γκόθαμ και την κόμικ αισθητική από την οποία πηγάζει ο ήρωας. Υποβοηθούνται βέβαια από το ασύλληπτο score του Μάικλ Τζακίνο που υπό τις κατάλληλες συνθήκες κάνει το στέρνο να πάλλεται, χτίζοντας πάνω στην ελεγειακή αύρα του Σούμπερτ. Γενικότερα, από κάθε τεχνική σκοπιά και αν το πιάσει κανείς, το «The Batman» είναι ένα μνημείο στο genre, ενώ ακόμα και η προβληματική αφήγηση δεν χάνει ποτέ την αγωνία της, παρά τη μεγάλη διάρκεια.

Δεν παύει όμως ποτέ να είναι μία super-hero movie, και αυτό δεν αποτελεί καθαυτό αιτίαση, αλλά περισσότερο τριμάρισμα των ρηξικέλευθων κατευθύνσεων που ενδεχομένως η ίδια η ταινία υπόσχεται ότι θα ακολουθήσει. Ο υπερήρωας παραμένει για αρκετή ώρα ένα εγκλωβισμένο θηρίο, έρμαιο μίας καλοσχεδιασμένης συνωμοσίας που τον νικά στη στροφή, μέχρι που φυσικά βρίσκει τον τρόπο να υποσχεθεί σχεδόν αλώβητος ένα καλύτερο μέλλον. Η πρόσδεση της μυθολογίας του Μπάτμαν με τις τύχες του κόσμου της Γκόθαμ εμφανίζεται σαν έμμονη ιδέα, περισσότερο φαντασιακή και πρόχειρη παρά ουσιώδης. Ο Ριβς λαϊκίζει, πανέμορφα μεν, άκομψα δε˙ ο δικός του ήρωας γίνεται ένα με τον κόσμο δίχως να προέρχεται από τα σπλάχνα της κοινωνίας που αυτόκλητα προστατεύει. Απαντά στη φασιστική βία του Γρίφου απεμπολώντας την υψηλή θέση της κοινωνικής του τάξης, και όχι με γνήσια αυτοθυσία ή μέσω ενός αφηγήματος που διασώζει την ελπίδα. Γίνεται κυριολεκτικά ένα με τον πληθυσμό της πόλης, σχεδόν σαν θρησκευτικός σωτήρας και ηγέτης του λαού, και εντάσσει την αφήγηση της ταινίας στον πληγωμένο μετα-τραμπικό ορίζοντα που γνώρισε στους Αμερικανούς την όψη ενός σκότους που φοβήθηκαν όσο ποτέ.

Σε κάθε περίπτωση, όταν καταφθάνει το φινάλε διαφαίνεται και η πορεία που χαράσσει το φιλμ του Ριβς: είναι αυτή του καλλιεπούς world-building χάριν ενός franchise που υπόσχεται αόριστο αριθμό συνεχειών. Σε αντίθεση με τον πρόσφατο «Τζόκερ» του Τοντ Φιλιπς, ο «Μπάτμαν» φαίνεται ότι επανήλθε για να πρωτοστατήσει σε ένα cinematic universe ή έστω σε μία saga που θα απαλλάξει την εταιρία από την πρόσφατη φαλκονέρα του DCEU με τις γνωστές τραγικωμικές καταστάσεις. Ουσιαστικά κινείται πάνω σε ράγες που έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη με χαρακτηριστική επιτυχία από τον Κρίστοφερ Νόλαν, ασπαζόμενος μία σαφώς πιο εντυπωσιακή και ευρηματική αισθητική προσέγγιση αλλά και μία αφήγηση με λιγότερο σφρίγος και ένταση από εκείνη του «Σκοτεινού Ιππότη». Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι η εμπειρία της θέασης ενός τέτοιων διαστάσεων ενήλικου super-hero μπλοκμπάστερ δεν είναι πολύτιμη, αλλά ότι τα δεσμά του είδους και της φόρμας του είναι μάλλον πολύ ισχυρά για να σπάσουν.

Βαθμολογία: