Χόλιγουντ, 1927. Ο Ζορζ Βαλεντίν είναι ένας επιτυχημένος αστέρας του βωβού κινηματογράφου. Η μετάβαση από τον βωβό στον ομιλούντα κινηματογράφο θα σηματοδοτήσει το τέλος της καριέρας του. Για τη νεαρή κομπάρσο Πέπι Μίλερ, από την άλλη, μια λαμπρή καριέρα ξεκινάει. Οι δυο τους θα ερωτευθούν, ενώ την ίδια στιγμή οι αλλαγές στη ζωή τους εξελίσσονται ραγδαία.
Σκηνοθεσία:
Michel Hazanavicius
Κύριοι Ρόλοι:
Jean Dujardin … George Valentin
Berenice Bejo … Peppy Miller
John Goodman … Al Zimmer
James Cromwell … Clifton
Missi Pyle … Constance
Penelope Ann Miller … Doris Valentin
Malcolm McDowell … ο μπάτλερ
Elizabeth Tulloch … Norma
Beth Grant … καμαριέρα
Ed Lauter … σοφέρ
Ken Davitian … ενεχυροδανειστής
Nina Siemaszko … θαυμάστρια στο σινεμά
Hal Landon Jr. … Napoleon
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Michel Hazanavicius
Παραγωγή: Thomas Langmann
Μουσική: Ludovic Bource
Φωτογραφία: Guillaume Schiffman
Μοντάζ: Anne-Sophie Bion, Michel Hazanavicius
Σκηνικά: Laurence Bennett
Κοστούμια: Mark Bridges
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: The Artist
- Ελληνικός Τίτλος: The Artist
- Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Ο Αρτίστας [τηλεόραση]
Κύριες Διακρίσεις
- Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρώτου αντρικού ρόλου (Jean Dujardin), μουσικής και κοστουμιών. Υποψήφιο για δεύτερο γυναικείο ρόλο (Berenice Bejo), αυθεντικό σενάριο, φωτογραφία, μοντάζ και σκηνικά.
- Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (κωμωδία/μιούζικαλ), πρώτου αντρικού ρόλου (Jean Dujardin) στην ίδια κατηγορία και μουσικής. Υποψήφιο για σκηνοθεσία, δεύτερο γυναικείο ρόλο (Berenice Bejo) και σενάριο.
- Βραβείο Bafta καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρώτου αντρικού ρόλου (Jean Dujardin), σεναρίου, μουσικής, φωτογραφίας και κοστουμιών. Υποψήφιο για πρώτο γυναικείο ρόλο (Berenice Bejo), μοντάζ, σκηνικά, ήχο και μακιγιάζ/κομμώσεις.
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Κανών. Βραβείο αντρικής ερμηνείας (Jean Dujardin) και Palm Dog.
- Καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, πρώτος γυναικείος ρόλος (Berenice Bejo), μουσική, φωτογραφία και σκηνικά στα Cesar. Υποψήφιο για πρώτο αντρικό ρόλο (Jean Dujardin), σενάριο, μοντάζ και κοστούμια.
- Βραβείο μουσικής στα Ευρωπαϊκά Βραβεία. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, αντρική ερμηνεία (Jean Dujardin) και φωτογραφία.
- Καλύτερη ταινία στα βραβεία Independent Spirit.
- Καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία στα Goya.
- Καλύτερη ταινία από την Ένωση Παραγωγών Αμερικής.
- Βραβείο κοινού στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν.
Παραλειπόμενα
- Ήταν μια παλιά φαντασίωση του Michel Hazanavicius να κάνει μια βωβή ταινία, τόσο γιατί του άρεσε η επικέντρωση στην εικόνα, αλλά κι επειδή πολλοί από τους δημιουργούς που θαυμάζει ανήκουν σε εκείνη την περίοδο. Αρχικά όμως λίγοι τον πήραν σοβαρά. Μόνο μετά την επιτυχία των δύο OSS 117 το θέμα μπήκε σε μια σοβαρή βάση.
- Η δημιουργία του σεναρίου επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη θέληση του Hazanavicius να συνεργαστεί εκ νέου με τους Jean Dujardin και Berenice Bejo. Η επιλογή δε του μελοδράματος έγινε με γνώμονα ότι αυτό το είδος είχε διαχρονική ισχύ από την εποχή του βωβού μέχρι τις ημέρες μας. Χρειάστηκε όμως εκτενής έρευνα πάνω στις χολιγουντιανές ταινίες των 1920, μελετώντας μαζί τρόπους να αποφευχθούν οι πολλές καρτέλες διαλόγων. Το σενάριο γράφτηκε μέσα σε τέσσερις μήνες, και είχε ως κύριες εμπνεύσεις το Show People (1928) και τον Douglas Fairbanks.
- Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν μέσα σε 35 ημέρες, με το συνηθισμένο για τον βωβό κάδρο των 1.33:1. Το φιλμ όμως ήταν αρχικά έγχρωμο, και μετατράπηκε αργότερα σε ασπρόμαυρο.
- Το τεριέ που ερμηνεύει τον Τζακ ονομάζονταν Uggie, και έφυγε από τη ζωή το 2015. Κατά την οσκαρική περίοδο, μια καμπάνια με τίτλο Consider Uggie ήθελε τον απίθανο σκυλάκο να τιμηθεί με ειδική υποψηφιότητα, έχοντας ήδη κερδίσει τον τίτλο του Palm Dog στις Κάνες. Μαζί με το Νερό για Ελέφαντες, αυτές είναι οι δύο κυριότερες από τις 8 εμφανίσεις του στο σινεμά.
- Η διαφήμιση που πόνταρε πάνω στην ποιότητα του φιλμ ώθησε πολλούς, κυρίως στις ΗΠΑ, να πάνε να δουν την ταινία δίχως να γνωρίζουν ότι ήταν βωβή. Υπήρχαν περιπτώσεις που θεατές θεώρησαν ότι ξεγελάστηκαν και ζητούσαν πίσω τα χρήματα τους. Παρόλα αυτά, το μπάτζετ των 15 εκατομμυρίων δολαρίων απέφερε κέρδη των 133,4.
- Ο Jean Dujardin έγινε ο πρώτος γάλλος ηθοποιός που πήρε Όσκαρ πρώτου αντρικού ρόλου. Πρόκειται και για την πρώτη γαλλική παραγωγή που κέρδισε το αντίστοιχο καλύτερης ταινίας, και η πρώτη βωβή στο ίδιο βραβείο μετά την πρώτη απονομή του θεσμού. Μαζί, η πρώτη ταινία που κέρδισε το μεγάλο βραβείο και είναι σε παραδοσιακό κάδρο (4:3) μετά το 1955. Τέλος, η πρώτη νικηφόρα ασπρόμαυρη μετά το 1993. Αλλά κι επί του συνόλου, έγινε η γαλλική ταινία με τις περισσότερες βραβεύσεις στο εξωτερικό.
Μουσικά Παραλειπόμενα
- Πέρα από το αυθεντικό σκορ, χρησιμοποιήθηκε το Estancia του αργεντίνου Alberto Ginastera και το μουσικό θέμα Scene d’Amour του Bernard Herrmann από την ταινία Ο Δεσμώτης του Ιλίγγου (η ηθοποιός Kim Novak πρόβαλε δημοσίως ενστάσεις για τη χρήση του). Το μοναδικό δε τραγούδι που ακούγεται είναι το κλασικό Pennies from Heaven με τη φωνή της Rose “Chi-Chi” Murphy.
Κριτικός: Χάρης Καλογερόπουλος
Έκδοση Κειμένου: 15/12/2011
Τέλη της δεκαετίας του 1920, την εποχή που γεννιέται ο ομιλών κινηματογράφος, ο Τζορτζ Βαλεντίν, μεγάλος σταρ του βωβού που δεν δέχεται να προσαρμοστεί, αρχίζει να δύει ενώ ανέρχεται στον ομιλούντα μια νεαρή κοπέλα με την οποία αναπτύσσει μια ανομολόγητη ερωτική έλξη που την δυσχεραίνουν τα διαφορετικά τους τερέν. Το φιλμ είναι ασπρόμαυρο και βωβό.
Ο λιθουανικής καταγωγής Γάλλος σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους που έχουμε γνωρίσει κυρίως από τις δυο αλά Τζέιμς Μποντ παρωδίες «OSS 117», με τον ίδιο πρωταγωνιστή του, Ζαν Ντιζαρντέν, είχε μια φαεινή ιδέα. Να κάνει το 2011 μια βουβή ταινία. Και μάλιστα, όχι να χρησιμοποιήσει αυτό το τρικ ώστε να ανατρέψει ή να κριτικάρει ή να οδηγηθεί σε κάποια άλλα συμπεράσματα και εκφράσεις, αλλά για να αναπαραγάγει ακριβώς την κουλτούρα του βωβού. Να κάνει αναστύλωση, να κάνει αναπαλαίωση του σινεμά με ψυχαγωγική διάθεση. Έτσι κι αλλιώς, το ίδιο το εκφραστικό μέσο, ο βωβός, αν εξαιρέσεις τα ιστορικά ή φουτουριστικά έπη των Γκρίφιθ και Λανγκ ή την πολιτική προπαγάνδα του Αϊζενστάιν, άνθησε κυρίως γύρω από την αισθηματική ιστορία, είτε ως κωμωδία-κομεντί ή ως ρομαντικό ή και μελό αφήγημα. Επομένως, η ιστορία είναι στη βάση της μια ρομαντική κομεντί, απλή, απλούστατη, με δάνεια από το Ένα Αστέρι Γεννιέται, το Τραγουδώντας στη Βροχή κ.α. Ο Χαζαναβίσιους δούλεψε με μεγάλο μεράκι, προσέχοντας την κάθε λεπτομέρεια, όχι μόνο στο επίπεδο της καλλιτεχνικής παραγωγής αλλά και στην πλανοθεσία του, έχοντας υπόψη τις τεχνικές εκείνης της εποχής αλλά και της σημερινής τεχνογνωσίας, ώστε το νάιφ να περνάει από το φίλτρο μιας έξυπνης οπτικής γλώσσας. Δυο φορές που η βωβή αφήγηση σπάει για ελάχιστο τη σιωπή της, μια στη μέση και μια στο τέλος, προκύπτουν αντίστοιχα δυο εύστοχα σχόλια πάνω στη φαινομενολογία του μέσου.
Βέβαια, η ταινία, όπως και τότε, δεν είναι ακριβώς βουβή γιατί κολυμπάει σε πελάγη συγκινησιακής μουσικής και μάλιστα η αρχική σκηνή με το θέατρο της εποχής όπου προβάλλεται ένα φιλμ του ήρωα, και την ορχήστρα μπροστά ως να πρόκειται για όπερα, μας δείχνει ότι η μουσική ήταν παντρεμένη με το σινεμά από τις απαρχές, πιο ουσιώδης παρτενέρ από ότι ο λόγος. Ο Χίτσκοκ είχε πει περίπου «δώστε μου μια ταινία και δε με νοιάζει τι λένε, αρκεί να βλέπω», εννοώντας και να ακούει τους ήχους, απλά ως ήχους. Προς το τέλος, όταν το ζευγάρι καταφέρνει να ξεπεράσει τα εμπόδια κι επέρχεται η ένωση, ξαφνικά η μουσική σταματά και το πλάνο ενδυναμώνεται δραματουργικά, φορτίζεται από αυτή την έλλειψη. Έξυπνο.
Ο Χαζαναβίσιους δεν αποπειράται να κάνει κάτι δύσκολο, (δεν θα το έλεγα επίτευγμα, αλλά καλή ιδέα), αφηγείται κάτι πολύ απλό με έναν αλά Τσάπλιν ρομαντισμό, αλλά μας δείχνει, μας θυμίζει ποια είναι η βάση του σινεμά, η βασική του γραμματική που από μόνη της μπορεί να σε κάνει να γελάσεις, να συγκινηθείς, να παρακολουθήσεις με ενδιαφέρον. Είναι μια χρήσιμη εμπειρία και ανάσα την εποχή των θεαματικών 3D blockbusters. Ευκαιρία για το σύγχρονο νεανικό κοινό να έχει μια νέα συγκριτική προσλαμβάνουσα. Όσο για τον Ντιζαρντέν που πήρε τον Χρυσό Φοίνικα για την ερμηνεία του, αποδίδει εξαιρετικά μια περσόνα της εποχής με στοιχεία από Ντάγκλας Φέρμπανκς και Έρολ Φλιν. Ακόμη, βέβαια, πιο ενδιαφέρον, πολύ πιο ενδιαφέρον, έτσι, σαν πείραμα, θα ήταν να δούμε σε βωβό, ένα φιλμ σύγχρονου δραματικού ρεαλισμού, επομένως χωρίς το στόμφο και την οπτική ρητορεία των μεγάλων πολιτικοποιημένων διανοούμενων σκηνοθετών εκείνης της εποχής.
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
