Η Γκαρσονιέρα
- The Apartment
- 1960
- ΗΠΑ
- Αγγλικά
- Αισθηματική, Δραμεντί, Κομεντί
- 20 Ιουλίου 1960
Ο Μπαντ Μπάξτερ εργάζεται υπάλληλος σε μια πολύ μεγάλη εταιρία. Στην προσπάθεια του να ανέλθει στα αξιώματα, δανείζει το διαμέρισμα του στους ανωτέρους του, για να διασκεδάζουν με τις ερωμένες τους. Η δική του ερωτική ζωή δεν προχωράει καθόλου, αφού είναι ερωτευμένος με το κορίτσι του ασανσέρ, τη Φραν Κιούμπελικ. Και η όμορφη Φραν έχει σχέση με το μεγάλο αφεντικό, που κι αυτό θα ζητήσει με τη σειρά του το «χρυσό» κλειδάκι από τον Μπάξτερ.
Σκηνοθεσία:
Billy Wilder
Κύριοι Ρόλοι:
Jack Lemmon … Calvin Clifford (C. C.) ‘Bud’ Baxter
Shirley MacLaine … Fran Kubelik
Fred MacMurray … Jeff D. Sheldrake
Ray Walston … Joe Dobisch
Jack Kruschen … Δρ Dreyfuss
David Lewis … Al Kirkeby
Edie Adams … Δις Olsen
Hope Holiday … Margie MacDougall
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Billy Wilder, I.A.L. Diamond
Παραγωγή: Billy Wilder
Μουσική: Adolph Deutsch
Φωτογραφία: Joseph LaShelle
Μοντάζ: Daniel Mandell
Σκηνικά: Alexandre Trauner
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: The Apartment
- Ελληνικός Τίτλος: Η Γκαρσονιέρα
Κύριες Διακρίσεις
- Όσκαρ καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, αυθεντικού σεναρίου, σκηνικών και μοντάζ. Υποψήφιο για πρώτο αντρικό ρόλο (Jack Lemmon), πρώτο γυναικείο ρόλο (Shirley MacLaine), δεύτερο αντρικό ρόλο (Jack Kruschen), φωτογραφία και ήχο.
- Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ταινίας (κωμωδία/μιούζικαλ), πρώτου αντρικού ρόλου (Jack Lemmon) και πρώτου γυναικείου ρόλου (Shirley MacLaine) στην ίδια κατηγορία. Υποψήφιο για σκηνοθεσία.
- Βραβείο Bafta καλύτερης ταινίας, ξένου αντρικού ρόλου (Jack Lemmon) και ξένου γυναικείου ρόλου (Shirley MacLaine).
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας. Βραβείο γυναικείας ερμηνείας (Shirley MacLaine).
Παραλειπόμενα
- Η γενική ιδέα για το σενάριο ήρθε από το κλασικό Σύντομη Συνάντηση (1945), όπου το παράνομο ζευγάρι βρίσκει καταφύγιο σε φιλικό σπίτι του άντρα. Ο Wilder ήθελε άμεσα να κάνει το θέμα τότε ταινία, αλλά δεν του το επέτρεπε ο διαβόητος κώδικας λογοκρισίας Χέιζ. Έμπνευση έδωσε και η αληθινή ιστορία ενός σκανδάλου του Χόλιγουντ, όπου ο πανίσχυρος ατζέντης Jennings Lang πυροβολήθηκε από τον παραγωγό Walter Wanger, επειδή είχε δεσμό με τη σύζυγο του, την Joan Bennett. Η σχέση τους είχε κι αυτή μια παρόμοια στέγη, ένα διαμέρισμα κατώτατου υπαλλήλου του Lang.
- Μετά τη μεγάλη επιτυχία του Μερικοί το Προτιμούν Καυτό, ο Wilder και ο Diamond ήθελαν διακαώς μια νέα συνεργασία με τον Jack Lemmon. Και παρότι ο Wilder ζητούσε πάντα από τους ηθοποιούς του να ακολουθούν αυστηρά το σενάριο, ο Lemmon πήρε την ευκαιρία να αυτοσχεδιάσει, σε δύο τουλάχιστον σκηνές.
- Για τον ρόλο του Τζεφ, ο σκηνοθέτης ήθελε τον Paul Douglas, αλλά ο τελευταίος έφυγε έξαφνα από τη ζωή.
- Στη σκηνή με το παγκάκι στο πάρκο, η θερμοκρασία ήταν τόσο χαμηλή που ο πρωταγωνιστής ασθένησε με κρυολόγημα.
- Ο σκηνογράφος Alexandre Trauner έκανε χρήση της “ενισχυμένης προοπτικής”, και μέσα σε ένα σχετικά μικρό σκηνικό που κατασκευάστηκε για τα γραφεία της ασφαλιστικής, ο θεατής νομίζει ότι υπάρχει μεγάλο βάθος. Αντίθετα, για το διαμέρισμα του Μπάξτερ προτιμήθηκε κάτι πιο στενόχωρο κι ελεεινό μπροστά σε αυτά που συνηθίζονταν τότε στις ταινίες του Χόλιγουντ.
- Παρά τις πολύ καλές κριτικές, τα Όσκαρ και τη μεγάλη αποδοχή από το κοινό, η ταινία στην εποχή της γνώρισε κι έντονη αμφισβήτηση λόγω του “πιπεράτου” θέματος της.
- Ήταν η 8η πιο εμπορική ταινία της χρονιάς, με έσοδα 24,6 εκατομμύρια δολάρια, έναντι κόστους των τριών.
- Το μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ Promises Promises (1968) του Neil Simon, σε μουσική του Burt Bacharach, ήταν διασκευή της ταινίας, και μία από τις πολλές καλλιτεχνικές δουλειές που επηρεάστηκαν άμεσα από αυτήν.
- Μετά από αυτή την ταινία, η επόμενη ασπρόμαυρη που πήρε ξανά το Όσκαρ καλύτερης ταινίας ήταν το 1993 (Η Λίστα του Σίντλερ).
- Ο Lemmon μπορεί να μην κέρδισε εδώ το Όσκαρ, αλλά μετά από χρόνια ο Kevin Spacey αφιέρωσε το δικό του για το American Beauty σε εκείνου την ερμηνεία. Ήταν η ταινία που παρακολουθούσε επίμονα ο Sam Mendes για να πάρει έμπνευση για τη δική του.
Μουσικά Παραλειπόμενα
- Το κεντρικό θέμα της ταινίας άνηκε στον Charles Williams, και είχε ήδη ακουστεί το 1949 σε μια βρετανική ταινία, το The Romantic Age. Με τη νέα του ηχογράφηση ως The Theme from The Apartment έφτασε ως το νούμερο 10 των αμερικανικών Billboard.
Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 22/5/2008
Το 1960 ο Billy Wilder βρίσκονταν ήδη στο απόγειο της επιτυχίας του. Του είχε περάσει η τρέλα με τα φιλμ-νουάρ, κι από το 1954 και τη Σαμπρίνα άρχισε να αφοσιώνεται σε πιο κωμικά-κομεντί θέματα. Το 1959 χρησιμοποίησε έναν ανερχόμενο ηθοποιό δίπλα στους Tony Curtis και Marilyn Monroe για να πετύχει τη μεγαλύτερη του εμπορική επιτυχία, το Μερικοί το Προτιμούν Καυτό. Την επόμενη χρονιά, δεν επέλεξε έναν από τους σούπερ-σταρ για την επόμενη ταινία του, αλλά αυτόν τον ανερχόμενο, τον Jack Lemmon…
Ο 35χρονος, τότε, Lemmon πετυχαίνει τη σημαντικότερη και καλύτερη του ερμηνεία σαν ένας σύγχρονος Ροβινσώνας Κρούσος, παγιδευμένος σε ένα «έρημο νησί», τη Νέα Υόρκη. Είναι ο μέσος άνθρωπος που έχει εγκλωβιστεί από την αποξένωση, το κυνήγι της καριέρας, τους βασανισμένους πόθους, τη δειλή εργένικη ζωή. Μια μοναξιά που αντιπαραβάλλεται σε χώρους με πολυκοσμία, και σε μια γιορτή σαν τα Χριστούγεννα. Εργάζεται σε ένα απέραντο κι απρόσωπο γραφείο και, χωρίς να το έχει πολυκαταλάβει, κάνει όλες τις χάρες στους ανωτέρους του, μήπως και κερδίσει μια θέση σε δικό του προσωπικό γραφείο. Δίπλα του, ο «φυσιολογικός» άντρας εκμεταλλεύεται τη σεξουαλική απελευθέρωση της γυναίκας και με τον δικό του ύπουλο τρόπο την κρατάει εκεί που θέλει. Σύζυγο για το σπίτι και για τα παιδιά, ερωμένη για το άλλο σπίτι και τα κέφια του.
Ένα από τα θύματα είναι και η ευαίσθητη υπάλληλος του ασανσέρ της εταιρίας. Ο ήρωας μας είναι ερωτευμένος μαζί της, αλλά και η αγάπη μοιάζει να πηγαίνει ιεραρχικά, μια και το αφεντικό τη χρησιμοποιεί για τα δικά του κέφια. Ο Billy Wilder αναπτύσσει τον περίγυρο της εποχής του σαν έναν χώρο ταξικής πάλης, με έπαθλο την καριέρα και το σεξ. Βλέπει πως η αμερικανική κοινωνία διασκεδάζει περισσότερο από όσο πρέπει τη μεταπολεμική της ηρεμία, και δεν βάζει βάσεις για ένα ουσιαστικότερο και πιο ανθρώπινο μέλλον.
Όχι, ο σκηνοθέτης δεν παρουσιάζει μια εφιαλτική κοινωνία. Βασικός του στόχος είναι να διασκεδάσει αυτή την κατάσταση και να αντιπαραβάλει τον έρωτα σαν τελικό-αιώνιο νικητή. Τραγικός όσο δεν παίρνει, αλλά με ένα πολύ καλό κωμικό καμουφλάζ, πίσω από το οποίο μπορεί να κρυφτεί και ο θύτης-θεατής. Πολλά χρόνια μετά και ενώ η γυναίκα έχει πάρει σημαντικότερη θέση στην κοινωνία, ελάχιστα έχουν αλλάξει. Το χρήμα, η καριέρα και το σεξ συνεχίζουν να σαμποτάρουν τα θεμέλια μιας κοινωνίας που θα έπρεπε να στηρίζεται μόνο στην αγάπη και τον αλληλοσεβασμό. Η Γκαρσονιέρα μπορεί να υπάρχει ακόμα και σήμερα κάπου δίπλα σου και να μην το έχεις πάρει χαμπάρι. Απλά ίσως η κοπέλα που την επισκέπτεται να μιλάει κάποια άλλη γλώσσα, άγνωστη σε εσένα…
Κρυφά τραγικός, φανερά χιουμοριστικός, ο Billy Wilder υπογράφει μια από τις θαυμαστότερες ταινίες του, η οποία αγγίζει τον παλμό της εποχής του, με σαφή αντανάκλαση ως το σήμερα. Το ευφυές σενάριο είναι δομημένο με απλές ατάκες, που μοιάζουν όμως να είναι μελετημένες και μετρημένες στη λεπτομέρεια. Ο Jack Lemmon και η νεαρή Shirley MacLaine είναι ίσως στις καλύτερες στιγμές τους, περισσότερο δε για την ψυχραιμία που επιδεικνύουν, κάτι το οποίο θα αφήσουν στην άκρη τη δεκαετία που ακολούθησε. Διασκεδαστικό, γρήγορο και χωρίς περιττές σκηνές, είναι μια ιδανική παρέα για όποια διάθεση κι αν έχουμε. Συνιστάται για να βγάλετε το άχτι σας, αν δεν είστε κι εσείς ένας από τους… «φυσιολογικούς».
Βαθμολογία: