Ένας παράξενος επισκέπτης εισβάλει σε μια εύπορη οικογένεια. Αποπλανεί την καμαριέρα, τον γιο, τη μητέρα, την κόρη και τελικά τον πατέρα πριν φύγει λίγες μέρες μετά. Αφού φεύγει, κανείς τους δεν μπορεί να συνεχίσει να ζει όπως πριν. Ποιος ήταν αυτός ο επισκέπτης; Θα μπορούσε να είναι ο Θεός;
Σκηνοθεσία:
Pier Paolo Pasolini
Κύριοι Ρόλοι:
Terence Stamp … ο επισκέπτης
Laura Betti … Emilia
Silvana Mangano … Lucia
Massimo Girotti … Paolo
Anne Wiazemsky … Odetta
Andres Jose Cruz Soublette … Pietro
Ninetto Davoli … Angelino
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Pier Paolo Pasolini
Παραγωγή: Manolo Bolognini, Franco Rossellini
Μουσική: Ennio Morricone
Φωτογραφία: Giuseppe Ruzzolini
Μοντάζ: Nino Baragli
Σκηνικά: Luciano Puccini
Κοστούμια: Marcella De Marchis
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Teorema
- Ελληνικός Τίτλος: Θεώρημα
- Διεθνής Τίτλος: Theorem
- Εναλλακτικός Ελλ. Τίτλος: Το Θεώρημα [επανέκδοσης]
Άμεσοι Σύνδεσμοι
- Οιδίποδας (1967)
- Μήδεια (1969)
- Χοιροστάσιο (1969)
Κύριες Διακρίσεις
- Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας. Βραβείο γυναικείας ερμηνείας (Laura Betti).
Παραλειπόμενα
- Τοποθετείται ως δεύτερο στην τετραλογία Μυθικός Κύκλος, μετά το Οιδίποδας και πριν το Μήδεια και το Χοιροστάσιο.
- Παρότι έκτη του ταινία, αυτή είναι η πρώτη στην οποία ο Pasolini χρησιμοποιεί επαγγελματίες ηθοποιούς.
- Θρησκευτικοί κύκλοι αλλά και συγκεκριμένα το Βατικανό κριτίκαραν έντονα το σεξουαλικό στοιχείο της ταινίας. Κι όμως, το Διεθνές Καθολικό Γραφείο Κινηματογράφου απένειμε το ειδικό του βραβείο στην ταινία, κατά το φεστιβάλ της Βενετίας. Κάτι βέβαια που το Βατικανό έπειτα διαμαρτηρήθηκε και απέσυρε.
- Ο Pasolini επέκτεινε το σενάριο ταυτόχρονα σε νουβέλα, που κυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο.
- Ο Giorgio Battistelli βάσισε μια όπερα στην ταινία.
- Το 2009, η ολλανδική θεατρική ομάδα Toneelgroep Amsterdam μετέτρεψε το σενάριο σε θεατρικό έργο.
Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης
Έκδοση Κειμένου: 23/6/2023
Ως ήδη καθιερωμένος ποιητής και συγγραφέας, ο μεγάλος ιταλός σκηνοθέτης Pier Paolo Pasolini αγκάλιασε τον κινηματογράφο ως μια εναλλακτική μορφή αυτοέκφρασης, εφάμιλλη σε δυνατότητες με τη συγγραφή. Στην πραγματικότητα, στη θεωρία του κινηματογράφου που ανέπτυξε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και μετά, ο Pasolini χαρακτήρισε τον κινηματογράφο ως μια γραφή που θα απέδιδε αυτό που αποκαλούσε «κινηματογράφο της ποίησης». Αλλά η αυτοέκφραση για τον Pasolini δεν ήταν ποτέ απλώς θέμα αισθητικής, αλλά πάντα επεκτεινόταν στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Έτσι, ο κινηματογράφος του ήταν πάντοτε ένα μείγμα του λυρικού και του πολιτικού, του ποιητικού και του ιδεολογικού, του πάθους και της ανάλυσης.
Πέρα από το εξαιρετικό επίτευγμα μεμονωμένων ταινιών του, συνολικά το σινεμά του Pasolini είναι όχι μόνο προκλητικό, αιρετικό και σκανδαλώδες, αλλά επιπλέον τολμά να προτείνει τόσο τον μαρξισμό όσο και την αίσθηση του ιερού, τόσο την επανάσταση όσο και μια επιστροφή στον μύθο, αλλά πάνω από όλα μια πλήρη σύμπτωση Κινηματογράφου και Ζωής, Τέχνης και Πραγματικότητας.
Στη δεκαετία του 1960, οι ταινίες του Pasolini ασχολήθηκαν περισσότερο με την ιδεολογία και τον μύθο, ενώ συνέχισαν να αναπτύσσουν τις επικές-θρησκευτικές θεωρίες του που επιβεβαιώνουν την προσκόλληση του στις περιθωριακές και προβιομηχανικές αγροτικές κουλτούρες. Παράλληλα κατηγορούσε εξίσου τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό για την καταστροφή αυτών των πολιτισμών και τη δημιουργία ενός κόσμου που έχει χάσει την αίσθηση του μύθου.
Η πρώτη από αυτές τις συνειδητά «δύσκολες» ταινίες του ήταν το «Θεώρημα» (1968) που ο ίδιος είχε ήδη εκδώσει ως μυθιστόρημα. O Terence Stamp υποδύεται τη φιγούρα του Χριστού ή του Διαβόλου, που είναι ο όμορφος καλεσμένος στο σπίτι ενός πλούσιου μιλανέζου ιδιοκτήτη εργοστασίου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατορθώνει να αποπλανήσει τους πάντες -σωματικά και συναισθηματικά- εμπνέοντας τους να ρίξουν τις αστικές μάσκες που φορούσαν. Έπειτα, τόσο ξαφνικά και μυστηριωδώς όσο έφτασε, φεύγει, αφήνοντας όλους αυτούς να ανταπεξέλθουν στο υπαρξιακό κενό που άνοιξε στην προηγουμένως αυτάρεσκη ύπαρξή τους. Τα τέσσερα μέλη της αστικής οικογένειας φθείρονται σε καταστάσεις που πλησιάζουν στην τρέλα: η κόρη καταλήγει σε ψυχιατρείο, η μητέρα περνάει από χωράφια και πεζοδρόμια αναζητώντας νεαρούς εραστές, ο πατέρας δίνει το εργοστάσιο του στους εργάτες, ενώ η υπηρέτρια επιστρέφει στο χωριό της και, μετά από μια περίοδο μετάνοιας, επιτελεί θαύματα αγγίζοντας την αγιοσύνη.
Στο αναμφισβήτητα πιο αφηρημένο, σουρεαλιστικό και ανησυχητικό έργο του, ο Pasolini συνδυάζει τα διάφορα θέματα που σημάδεψαν τη ζωή και την καριέρα του: μαρξισμός, θρησκεία, ομοφυλοφιλία, μυστικισμός. Ο ίδιος ο ιταλός δημιουργός χαρακτήρισε την ταινία ως μια πολιτική αλληγορία για τη διάρρηξη της αίσθησης αυθεντικότητας στις ζωές μιας αλλοτριωμένης αστικής τάξης, η οποία είναι εγγενώς «ανίκανη να κάνει το σωστό».
Η πιο υποβλητική και αμφιλεγόμενη σεκάνς της ταινίας -με τον μεσήλικα βιομήχανο να τρέχει γυμνός στην Αίτνα- είναι εξαιρετικά συμβολική, απεικονίζοντας την έμφυτη άνυδρη στειρότητα της αστικής ύπαρξης, ένα κενό γεμάτο στάχτες που δεν οδηγεί πουθενά. Αυτή είναι μια οπτική μεταφορά για τη ζωή που περιμένει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Κατά τον Pasolini μόνο όσοι γεννιούνται φτωχοί και ασήμαντοι έχουν ελπίδα σωτηρίας.
Στο «Θεώρημα», για μία ακόμη φορά, ο Pasolini προβάλλει την παγιωμένη αντίληψή του ότι η μαρξιστική ιδεολογία και ο Χριστιανισμός συνιστούν μία ενιαία φιλοσοφία. Μια από τις ιδιαιτερότητες της ταινίας είναι ότι δεν είναι ξεκάθαρο αν ο σκηνοθέτης είναι απροκάλυπτα σαρκαστικός (έως και βλάσφημος) στη στάση του απέναντι στη θρησκεία ή είναι πραγματικά ειλικρινής σε αυτό που παρουσιάζει. Στο τέλος τα συστατικά στοιχεία της ταινίας, που έμοιαζαν να πολεμούν μεταξύ τους, συνδυάζονται για να αποδείξουν το παζολινικό θεώρημα: η πολιτική, η τέχνη και η θρησκεία χρησιμοποιούνται για να χειραγωγήσουν και να ελέγξουν όσους είναι αρκετά αφελείς ώστε να μην αμφισβητούν τη λειτουργία τους. Όπως συχνά συμβαίνει με τα μεγάλα έργα τέχνης, το «Θεώρημα» μάς επιτρέπει να διαβάσουμε σε αυτό ό,τι θέλουμε, να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα και, ίσως, να αποκαλύψουμε κάτι από τη δική μας αληθινή φύση.
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
