Διακοπές στη Ρώμη (1953)

ΣΥΝΟΨΗ

Μια νεαρή και όμορφη πριγκίπισσα αποφασίζει να σπάσει τη ρουτίνα του πρωτοκόλλου που πρέπει να τηρεί κατά γράμμα. Σε μια επίσημη επίσκεψή της στη Ρώμη, το σκάει και υπό την επήρεια του ηρεμιστικού που της έχουν χορηγήσει προκειμένου να αντέξει το σκληρό πρόγραμμα της, βρίσκεται να κοιμάται σε ένα παγκάκι. Εκεί τη συναντά ο δημοσιογράφος Τζο Μπράντλεϊ, που μην αναγνωρίζοντας ποια είναι, της παραχωρεί το φτωχικό του δωμάτιο για να ξεκουραστεί. Την επόμενη μέρα κι ενώ όλοι ψάχνουν την πριγκίπισσα, το ζευγάρι περνάει μια υπέροχη μέρα ξενάγησης στην αιώνια πόλη.

Σκηνοθεσία:

William Wyler

Κύριοι Ρόλοι:

Audrey Hepburn … πριγκίπισσα Ann

Gregory Peck … Joe Bradley

Eddie Albert … Irving Radovich

Hartley Power … Κος Hennessy

Margaret Rawlings … κοντέσα Vereberg

Harcourt Williams … ο πρέσβης

Tullio Carminati … στρατηγός Provno

Paolo Carlini … Mario Delani

Κεντρικό Επιτελείο:

Σενάριο: Dalton Trumbo, John Dighton, Ian McLellan Hunter

Στόρι: Dalton Trumbo

Παραγωγή: William Wyler

Μουσική: Georges Auric

Φωτογραφία: Henri Alekan, Franz Planer

Μοντάζ: Robert Swink

Σκηνικά: Hal Pereira, Walter H. Tyler

Κοστούμια: Edith Head

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Roman Holiday
Ελληνικός Τίτλος: Διακοπές στη Ρώμη

Κύριες Διακρίσεις

Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου (Audrey Hepburn), σεναρίου (στόρι) και κοστουμιών. Υποψήφιο για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, δεύτερο αντρικό ρόλο (Eddie Albert), αυθεντικό σενάριο, φωτογραφία, μοντάζ και σκηνικά.
Χρυσή Σφαίρα πρώτου γυναικείου ρόλου (Audrey Hepburn) σε δράμα.
Βραβείο Bafta βρετανίδας ηθοποιού (Audrey Hepburn). Υποψήφιο για καλύτερη ταινία από οποιαδήποτε προέλευση και ξένου ηθοποιού (Gregory Peck και Eddie Albert).
Συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας.

Παραλειπόμενα

Αρχικά ήταν να γίνει ταινία από τον Frank Capra το 1949. Μάλιστα, είχε στον νου του τους Cary Grant, Elizabeth Taylor για πρωταγωνιστές. Όμως, η εταιρία παραγωγής του, Liberty Films, αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα και μετά ήρθε το «μαύρισμα» στον Dalton Trumbo κι αναγκάστηκαν να το πουλήσουν στην Paramount. Το σχέδιο πέρασε ανεπιτυχώς κι από τα χέρια του George Stevens.
Ο William Wyler ήθελε τόσο πολύ η Jean Simmons να παίξει την Αν, που όταν αυτή αρνήθηκε επειδή δεν ήταν διαθέσιμη, απείλησε να φύγει. Για τον αντρικό έκανε πρόταση στον Cary Grant, που όμως θεώρησε πολλά τα χρόνια διαφοράς με τη συμπρωταγωνίστρια και έκανε πίσω. Τον ίδιο ενδοιασμό είχε 10 χρόνια αργότερα και για το Ραντεβού στο Παρίσι, αλλά εκεί τον ξεπέρασε.
Η Hepburn κέρδισε τον ρόλο μέσα από ένα θρυλικό κάστινγκ, κι ενώ ήταν μια ανακάλυψη του σκηνοθέτη Thorold Dickinson. Ο Wyler είχε πει να συνεχίζει να τραβάει η κάμερα ακόμα και μετά το “cut” του. Τα επόμενα επτά αυθόρμητα λεπτά της μελλοντικής σταρ τής χάρισαν τον ρόλο. Αυτός ήταν ο πρώτος της ρόλος σε μεγάλη παραγωγή, αλλά και ο πρώτος της σε αμερικανική ταινία.
Γυρίστηκε σε ασπρόμαυρο φιλμ, επειδή ο Wyler δεν ήθελε να επικαλύψει με τη λάμψη της η Ρώμη τους ήρωες. Μια άλλη εκδοχή θέλει την Paramount να μειώνει έτσι το κόστος, αφού αυτή επέμενε η ταινία να γυριστεί σε στούντιο (πέρα από τη Ρώμη, βέβαια, χρησιμοποιήθηκε και το στούντιο της Cinecitta).
Αφού τελείωσε η ταινία, ο Gregory Peck είπε στους παραγωγούς ότι η Audrey Hepburn θα έπαιρνε Όσκαρ ακόμα και που ήταν ο πρώτος της μεγάλος ρόλος. Επιπλέον, έπρεπε το όνομα της να μπαίνει ψηλότερα από το δικό του. Και τα δύο έγιναν!
Ο Dalton Trumbo ήταν στη μαύρη λίστα του γερουσιαστή McCarthy, και δεν μπορούσε να γραφτεί στους τίτλους. Όχι μόνο αυτό, αλλά κέρδισε το Όσκαρ, ενώ ο φίλος του, Ian McLellan Hunter, που τον κάλυπτε, γράφτηκε στην ιστορία ως ο νικητής. Ο Trumbo πέθανε το 1976, αλλά η γυναίκα του, Cleo, παρέλαβε επιτέλους το Όσκαρ το 1993. Βέβαια, δεν παρέλαβε ποτέ το αυθεντικό, επειδή ο γιος του Hunter αρνούνταν να το παραδώσει κι ας μην ήταν πλέον επίσημα νικητής ο πατέρας του.
Η Audrey Hepburn, παραλαμβάνοντας το Όσκαρ, φίλησε από τη χαρά της στο στόμα τον παραγωγό Jean Hersholt αντί για το μάγουλο! Ακόμα “χειρότερα”, μετά από κάποια λεπτά από την απονομή, η νεαρή ηθοποιός συνειδητοποίησε πως έχει χάσει το βραβείο. Έτρεξε στις τουαλέτες και το βρήκε!
Επίσημα έγινε ριμέικ στην Τουρκία, την Ινδία και τη Μαλαισία. Επίσης, το 1978 διασκευάστηκε ως τηλεταινία με τους Tom Conti, Catherine Oxenberg. Ανεπίσημα, όμως, έχει ασκήσει την άμεση επιρροή της σε πάρα πολλές κομεντί.
Το 1,5 εκατομμύριο δολάρια που κόστισε επέφερε 12 από τα ταμεία.

ΚΡΙΤΙΚΗ #1

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 17/6/2009

Ο William Wyler είναι από τους σκηνοθέτες που αγαπάω, αλλά παρότι εδώ υπογράφει μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του, κάπου με “χαλάει”. Το σενάριο του Dalton Trumbo (του γνωστού κυνηγημένου για τις πολιτικές του απόψεις) είναι η μαγιά για μια υπέροχη αισθηματική κομεντί, αλλά ταυτόχρονα είναι και υπεροπτικό. Ο καθένας θα ερωτευτεί την άψογη και αιθέρια Audrey Hepburn, αλλά αυτή δεν παύει να είναι μια κακομαθημένη πριγκίπισσα, που ποτέ δεν θα αποποιηθεί τα μεγαλεία της. Καθόλου τυχαία, το στόρι αυτό κοπιαρίστηκε πάμπολλες φορές στο σύγχρονο Χόλιγουντ κι όλες αξίζανε μηδενικά. Τι διαφορά υπάρχει εδώ; Είπα ήδη τα τρία ονόματα που κάνουν τη διαφορά χιλιόμετρο, και προσθέστε και τον Gregory Peck…

Παρά του ότι η διαφορά ηλικίας ανάμεσα στο ζευγάρι είναι 13 χρόνια, η χημεία είναι σκέτη λατρεία. Μάλιστα, σεναριακά ο έρωτας αναπτύσσεται με πολύ τακτ και καταλήγει ασυμβίβαστος, όχι μονάχα λόγω καταγωγής, αλλά και λόγω του ότι τα ομώνυμα επιβάλλεται να απωθούνται. Και η πόλη της Ρώμης παίρνει τα εύσημα για την ολοζώντανη συμμετοχή της στο ρομάντζο, ως σκέτο ρομάντζο η ίδια. Λεπτογραμμένο σενάριο, βαθιοί όσο και σκιαγραφημένοι χαρακτήρες, και όποια γυναίκα το χάσει… έχασε. Πάνω από όλα είναι μια διαχρονική κομεντί, που δεν θα χάσει την αξία της όσα χρόνια κι αν περάσουν. Όσες φορές όμως κι αν το βλέπω, δεν χωνεύω αυτή την τελικά σκηνή, που προσθέτει στο στόρι αλλά και στην υπεροψία του έργου.

Βαθμολογία:

ΚΡΙΤΙΚΗ #2

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος
Έκδοση Κειμένου: 15/7/2019

Η Άννα είναι μία νεαρή Ευρωπαία πριγκίπισσα, κληρονόμος του θρόνου της χώρας της, η οποία επισκέπτεται με τιμές αρχηγού κράτους τη Ρώμη. Επιθυμώντας διακαώς να σπάσει τα ασφυκτικά δεσμά του βασιλικού πρωτοκόλλου που ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί, η νεαρή το σκάει από το χώρο όπου διαμένει και συναντά τον Τζο Μπράντλι, έναν μποέμ αμερικανό δημοσιογράφο. Και ενώ η πριγκίπισσα αφήνεται σε τούτη την τυχαία γνωριμία δίχως ατζέντα, ο κυνικός Μπράντλι βλέπει στο πρόσωπο της Άννα μία απίθανη ευκαιρία για αποκλειστική συνέντευξη. Όλα αυτά, βέβαια, θα αλλάξουν μετά από μερόνυχτο περιπλάνησης στην Αιώνια Πόλη…

Οι Διακοπές στη Ρώμη είναι μια ταινία που απέκτησε τη χροιά αρχέτυπου για το αμερικανικό σινεμά. Μία επίδειξη ισχύος σε ξένο έδαφος, υπό τη μορφή καλοκαιρινών διακοπών στη μαστιζόμενη από τη φτώχεια ιταλική πρωτεύουσα, με τα επίπεδα της παραγωγής να αγγίζουν δυσθεώρητα ύψη για την ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία της εποχής. Μία ρομαντική κομεντί που τιμά τους προπάτορές της, συνδυάζοντας το screwball στοιχείο με το παραδοσιακό ρομάντζο. Ένα παραμύθι με πρωταγωνιστές ανθρώπους όμορφους εξωτερικά και εσωτερικά. Σε τελική ανάλυση, το φιλμ του Γούιλιαμ Γουάιλερ είναι από εκείνα που, μέσα στην απλότητά τους και τις λείες γωνίες τους, δημιούργησαν σχολή.

Η ονειρική, αλαφροπάτητη πριγκίπισσα που αναζητά τη διαφυγή από την εξαντλητική της καθημερινότητα παρουσιάζεται εδώ (και σε πόσες ταινίες που αγαπήθηκαν στο μέλλον, π.χ. Νότινγκ Χιλ) ως ένας αντικατοπτρισμός της καθημερινής γυναίκας που πασχίζει να ξεφύγει από τη δική της ασφυκτική πραγματικότητα. Ο Γουάιλερ διηγείται ένα σύγχρονο, ενήλικο παραμύθι που στο ρόλο του αρσενικού ήρωα έχει τον Αμερικανό γόη, με όψη τόσο αλήτικη όσο απαιτείται, ο οποίος εκκινεί το ταξίδι με ταπεινά αίτια αλλά υφίσταται την απαραίτητη μεταστροφή μπροστά στην αφοπλιστική καλοσύνη της πριγκίπισσας.

Καθώς ο Μπράντλι ξεναγεί την Άννα στα ρωμαϊκά αξιοθέατα, ο θεατής γίνεται μάρτυρας μίας ιστορικής σύμπραξης: ένας Αμερικανός παίρνει από το χέρι την ευρωπαϊκή αριστοκρατία και της γνωρίζει την πληγωμένη μα ζωντανή ακόμα -στην πραγματικότητα άχρονη- αιώνια πόλη. Και αν αυτή η σύλληψη μοιάζει αποτύπωση ενός συμπλέγματος ανωτερότητας, ο Γουίλιαμ Γουάιλερ και ο Ντάλτον Τράμπο διασκεδάζουν με άνεση τούτη την εντύπωση. Η ταινία μοιάζει με ερωτική επιστολή προς τη Ρώμη, που καθίσταται πρωταγωνίστρια, φωτογραφημένη από τους πιο κολακευτικούς ασπρόμαυρους φακούς που κρύβουν τις πληγές και αναδεικνύουν τον καρτ-ποσταλικό κάλλος της, σαν ένα περιβάλλον που εξευγενίζει ψυχές αλλά ταυτόχρονα τις καλεί για νυχτερινό ξεφάντωμα. Με λίγα λόγια, σαν ο απόλυτος προορισμός για διακοπές.

Γυρισμένο εξ ολοκλήρου σε φυσικές ρωμαϊκές τοποθεσίες και στα στούντιο της Τσινετσιτά, το Roman Holiday είναι ένα κάτι παραπάνω από μία γλυκιά εξαπάτηση του θυμικού των θεατών του, κι αυτό γιατί όσο καλλωπισμένη και αν είναι η εικόνα του, ουδέποτε αποτάσσεται τις μελαγχολικές του νότες. Και είναι αυτές που το οδηγούν σε ένα εμβληματικό για το είδος φινάλε, στο οποίο αποτυπώνεται μία ακόμα σπουδαία αρετή.

Σε μία ταινία που βασίζεται κυρίως στο διαλογικό της μέρος, μεγαλύτερη σημασία έχουν όσα δεν λέγονται ποτέ, όσα ομολογούνται μέσα από βλέμματα και φειδωλές κινήσεις. Ανάμεσα στις ξεκαρδιστικές περιπέτειες του ζευγαριού και τη σαγηνευτική εικοσιτετράωρη εξόρμησή του, φωλιάζει η αύρα του εφήμερου, η προσταγή της συνήθειας και της ομαλότητας, που δεν θα έρθει να διαλύσει εμφατικά μία απαγορευμένη ιστορία αγάπης, αλλά θα περιμένει καρτερικά να κλείσει τον βραχύ κύκλο της.

Κι αν ούτε το καλοφτιαγμένο ρομάντζο, η κωμική σπιρτάδα των περιπλανήσεων, η πανέμορφη πόλη ή ο φυσικός γλυκόπικρος τόνος αρκούν για να πείσουν τον αλλεργικό στις ρομαντικές ιστορίες θεατή, τούτη η ταινία είναι ιστορική και για έναν ακόμα λόγο. Είναι η ληξιαρχική πράξη γέννησης μίας από τις αγαπημένες σταρ της ιστορίας του σινεμά, μία φιγούρας που έτυχε τόσο καθολικής λατρείας όσο ελάχιστες.

Ο λόγος για την Όντρεϊ Χέπμπορν, που εδώ προβάλλει για πρώτη φορά ως η αλαβάστρινη και γλυκύτατη πριγκίπισσα Άννα, σ’ έναν ρόλο που σημάδεψε μία για πάντα την καριέρα της και της απέφερε και το οσκαρικό αγαλματίδιο. Συνολικά, οι Διακοπές στη Ρώμη είναι μία εξωπραγματική ιστορία, από αυτές τις οποίες οι άνθρωποι διαχρονικά εύχονται να ζήσουν πετώντας επί ματαίω νομίσματα στη Φοντάνα ντι Τρέβι. Μία τρυφερή ιστορία αυθήμερης διαφυγής, απευθυνόμενη σε θεατές που χρειάζονται τη διαφυγή πολύ περισσότερο από τους ήρωες της ταινίας.

Βαθμολογία: