Ο νεαρός Τζιμ Σταρκ νιώθει το αίμα του να βράζει, έχει συνεχείς συγκρούσεις με τους γονείς του, και οδηγείται σε μια παρορμητική αυτοκαταστροφική εξέγερση ως κρατούμενος στο αστυνομικό τμήμα με την κατηγορία της δημόσιας μέθης. Αισθάνεται πως συνθλίβεται καθώς του λείπει το σωστό πατρικό πρότυπο, και βρίσκει καταφύγιο στον έρωτά του με την Τζούντι και τη φιλία του με τον “Πλάτωνα”, δύο παιδιά εξίσου εξουθενωμένα υπαρξιακά.
Σκηνοθεσία:
Nicholas Ray
Κύριοι Ρόλοι:
James Dean … Jim Stark
Natalie Wood … Judy
Sal Mineo … John ‘Plato’ Crawford
Jim Backus … Frank Stark
Ann Doran … Carol Stark
Corey Allen … Buzz Gunderson
William Hopper … ο πατέρας της Judy
Rochelle Hudson … η μητέρα της Judy
Edward Platt … επιθεωρητής Ray Fremick
Dennis Hopper … Goon
Κεντρικό Επιτελείο:
Σενάριο: Stewart Stern, Irving Shulman
Στόρι: Nicholas Ray
Παραγωγή: David Weisbart
Μουσική: Leonard Rosenman
Φωτογραφία: Ernest Haller
Μοντάζ: William H. Ziegler
Σκηνικά: Malcolm C. Bert
Κοστούμια: Moss Mabry
Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Πολύ θετική.
Τίτλοι
- Αυθεντικός Τίτλος: Rebel Without a Cause
- Ελληνικός Τίτλος: Επαναστάτης Χωρίς Αιτία
Κύριες Διακρίσεις
- Υποψήφιο για Όσκαρ δεύτερου αντρικού ρόλου (Sal Mineo), δεύτερου γυναικείου ρόλου (Natalie Wood) και σεναρίου-στόρι.
- Χρυσή Σφαίρα νέας ηθοποιού (Natalie Wood).
- Υποψήφιο για Bafta καλύτερης ταινίας από οποιαδήποτε προέλευση και ξένου ηθοποιού (James Dean).
Παραλειπόμενα
- Παρότι επί των τίτλων δεν γίνεται καμία αναφορά, το στόρι έχει ως βάσει όσα γράφονται στο βιβλίο Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath του 1944, από τον συγγραφέα και ψυχίατρο Robert M. Lindner. Η Warner Brothers, βέβαια, πριν ξεκινήσει οτιδήποτε, αγόρασε πρώτα τα δικαιώματα του συγγράμματος.
- Η πρεμιέρα της ταινίας έγινε περίπου έναν μήνα μετά τον τραγικό θάνατο του James Dean, στις 30/9/1955. Ήταν η πρώτη από τις τρεις ταινίες του που το όνομα του γράφονταν πρώτο στους πρωταγωνιστές.
- Από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, είχαν γίνει απόπειρες να ξεκινήσει η παραγωγή. Ο Marlon Brando το 1947 πέρασε από δοκιμαστικό, αλλά το στούντιο έπειτα δεν του έκανε πρόταση.
- Η εγκαταλειμμένη έπαυλη της ταινίας είναι το William O. Jenkins House, γνωστό και ως σπίτι των φαντασμάτων. Είχε “πρωταγωνιστήσει” και στο Η Λεωφόρος της Δύσεως (1950), ενώ δύο χρόνια μετά το πέρας των γυρισμάτων κατεδαφίστηκε.
- Αρχικά η Warner Bros. προόριζε την ταινία για b-movie, με σκοπό έτσι να γυριστεί ασπρόμαυρη. Όταν όμως ο Jack L. Warner συνειδητοποίησε ότι ο James Dean ήταν από τα μεγαλύτερα μελλοντικά αστέρια που είχε στα χέρια του, όχι μόνο άλλαξε το φιλμ σε έγχρωμο, αλλά το έβγαλε και σε CinemaScope, που ήταν ακόμα σε πρόωρα στάδια.
Κριτικός: Σταύρος Γανωτής
Έκδοση Κειμένου: 10/6/2008
Μια ταινία, ένας θρύλος. Η μόνη ταινία που είναι ουσιαστικά κεντρικός πρωταγωνιστής ο James Dean, κι αυτή που του έχτισε τον μύθο που επισφραγίστηκε με τον πρόωρο θάνατο του, προς τα τέλη του ίδιου χρόνου. Μόλις 24ων χρονών και με τρεις ταινίες όλες-όλες, ζει επάξια στο πάνθεον των κινηματογραφικών μας αναμνήσεων…
Η ταινία του Nicolas Ray είναι από τις πρώτες που συνέλαβαν μια επερχόμενη επανάσταση, που λάμβανε χώρα στα θεμέλια της κοινωνίας. Η νεολαία ποτέ δεν είναι πλέον η ίδια, και η επανάσταση θα ακμάζει μέσα της. Τι την προκάλεσε; Η ανικανότητα των «ώριμων» να αποτρέψουν τον μεγάλο πόλεμο, και ο φόβος που συσσωρεύτηκε μέσα τους, μετά από αυτόν και τον Ψυχρό, βγήκε όλος μέσα στην πλαστά ευτυχισμένη δεκαετία του 1950. Ο νέος δεν ένιωθε πια τον πατέρα-δυνάστη, δεν κλείνονταν στο σπίτι του για σκληρές εργασίες, απλά βγήκε από το καβούκι του και έψαξε κάτι να… περάσει την ώρα του. Για πρώτη φορά απελευθερώθηκε όλη η κρυμμένη ψυχοσύνθεση της νεολαίας, που ένιωθε ανάγκη για αλλαγές, ακόμα κι αν στην εποχή εκείνη δεν είχε ούτε μία νέα πρόταση.
Η ερμηνεία του James Dean είναι πάνω από τις προσμονές κάθε αισιόδοξου σινεφίλ. Δικαιολογεί τη χαμένη ευκαιρία του κινηματογράφου να ζήσει επί της ολότητας ένα ακόμα μεγάλο είδωλο. Η εκφραστικότητα του, η απόλυτη φυσικότητα του μακριά από τα στάνταρ της εποχής και ο τρόπος που λάμπει, η μεταδοτικότητα του είναι μερικά από αυτά που αναζητεί μια ταινία για να βγει από το σύνηθες. Αυτό σημαίνει πως η ταινία θα ήταν συνηθισμένη χωρίς τον James Dean; Όχι, πρόκειται για την πιο ικανή στιγμή του Nicholas Rey, που επεξεργάζεται με σοβαρότητα το κλίμα της εποχής του, μικρογραφώντας το μέσα σε μια μικρή πόλη, που όμως αντανακλά μια ολόκληρη χώρα, μια ολόκληρη γενιά.
Δύο είναι οι κλασικές σκηνές, με αυτήν της μονομαχίας των αυτοκινήτων πιο εγγράψιμη στη μνήμη. Η τελευταία όμως σκηνή είναι η πλέον διαχρονική, αφού για πρώτη, κι όχι μοναδική, φορά θα δοθεί στα χέρια της αψυχολόγητης νεολαίας το φονικό όπλο, κι αυτή θα το χρησιμοποιήσει, αισθανόμενη απειλή από το πουθενά. Για πρώτη φορά θα πέσει νεκρός ένας νεαρός άντρας, πριν προλάβει να λύσει τα προβλήματα της αποτυχίας των γονιών του. Ο Sal Mineo σε μία ακόμα μεγάλη ερμηνεία μέσα στην ταινία, αλλά μην ξεχνάμε και μία από τις πρώτες παρουσίες της Natalie Wood, ιδανική περσόνα για τον κρίσιμο ρόλο της, και μια ανερχόμενη ηθοποιός που είχε έρθει για να μείνει.
Μπορεί να μη ζούμε στο 1955, μπορεί να μη μονομαχεί η νεολαία ως τον γκρεμό, ο Επαναστάτης Χωρίς Αιτία όμως μιλάει διαχρονικά ως σήμερα, ως αύριο, όσο θα υπάρχουν νέοι άνθρωποι. Μια ταινία σύμβολο για τις απαρχές μιας καινής νεανικής ψυχοσύνθεσης, ένας πρωταγωνιστής μύθος στην καλύτερη στιγμή του, ίσως γιατί δεν είχε κι άλλη ευκαιρία. Πολύ απλά, μη χάσετε, ή ξαναδείτε σε σινεμασκόπ οθόνη την καλύτερη αμερικανική έκφραση του κινηματογραφικού ξεσπάσματος των 1950. Μια επανάσταση που στην ουσία μόνο μάρτυρες έχει και όχι νικητές, τουλάχιστον άμεσους…
Βαθμολογία:
Γκαλερι φωτογραφιων
