Afterimage

• Κυριότερη Προβολή στην Ελλάδα: Διανομή στις αίθουσες.
• Παγκόσμια Κριτική Αποδοχή (Μ.Ο.): Θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: Powidoki

Ελληνικός Τίτλος: Afterimage

Διεθνής Τίτλος: Afterimage

Κύριες Διακρίσεις

• Υποψήφιο για 8 βραβεία στα εθνικά βραβεία της Πολωνίας.
• Επίσημη πρόταση της Πολωνίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Παραλειπόμενα

• Τελευταία ταινία του πριν φύγει από τη ζωή ο Wajda.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• imdb
• Wikipedia
• Rotten Tomatoes

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 13/4/2017

Η ταινία που έμελλε να γίνει το κύκνειο άσμα του πολωνού δημιουργού Andrzej Wajda κι επιλέχθηκε από τη χώρα προέλευσής της ως το φιλμ που θα την εκπροσωπούσε στις υποψηφιότητες των Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας χωρίς να καταφέρει να προκριθεί στην τελική λίστα αφηγείται τα τελευταία χρόνια της ζωής του αβάν-γκαρντ ζωγράφου Władysław Strzeminski. Αποφεύγοντας έτσι την περιδίνηση του σεναρίου γύρω από θριάμβους και αναγνωρίσεις της δουλειάς του καλλιτέχνη από την κοινότητά του, χωρίς να σημαίνει ότι δεν καταπιάνεται και με αυτό το κομμάτι της ζωής του, το «Powidoki» εστιάζει στη διαμάχη του Strzeminski με το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας του από το τέλος του Β` Παγκοσμίου Πολέμου κι έπειτα, και πιο συγκεκριμένα την προσπάθεια επιβολής του οράματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού επάνω στο έργο του.

Σκηνοθέτης σπουδαίων ταινιών («Στάχτες και Διαμάντια», «Υπόθεση Δαντών»), αλλά και φανατικός αντικομουνιστής λόγω πολύ προσωπικών εμπειριών (ο πατέρας του υπήρξε ένα από τα θύματα της σφαγής του Κατίν, για την οποία γύρισε και το ομώνυμο έργο), δεν αποτελεί διόλου τυχαίο γεγονός ότι ασχολείται εδώ με την προβληματική της ελευθερίας της έκφρασης και της διατήρησης της προσωπικής ταυτότητας απέναντι σε ένα καθεστώς όπως αυτό της Σοβιετικής Ένωσης. Αν και υπάρχουν σκηνές που προκειμένου να τονίσουν τη δυσάρεστη και σκοτεινή πλευρά του πολιτεύματος, καταλήγουν να είναι ελαφρώς φαιδρές και σχηματικές (για παράδειγμα όταν σε μια στιγμή ο Strzeminski καταρρέει στη μέση του δρόμου και τον βοηθάει μια περαστική, αυτή αργότερα κάνει τον σταυρό της για να υποδείξει ο Wajda πως όποια καλοσύνη απορρέει από την κοινωνία αυτή οπωσδήποτε δεν πρέπει να συνδέεται με τον κομμουνισμό), το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας άρτια δομημένος προβληματισμός, όχι απαραίτητα μόνο για τη σημασία της ανεμπόδιστης ανάπτυξης του καλλιτέχνη σε επίπεδο έκφρασης, αλλά γενικότερα για την έννοια της ατομικότητας σύμφωνα με τη φιλελεύθερη οπτική του προσωπικού δυναμικού που πρέπει να αναπτύσσεται αέναα και χωρίς εμπόδια από εξωτερικούς παράγοντες. Υπάρχουν κάποιες αποσπασματικές διατυπώσεις που αφορούν τη θεωρία της τέχνης που υπηρέτησε ο Strzeminski, που δίνουν ένα αραιό περίγραμμα κάποιων γενικών ιδεών του, όχι όμως μια σε βάθος ανάλυση, που αν υπήρχε ίσως αυτό να είχε κόστος στην προσβασιμότητα του «Powidoki» σε μια μεγαλύτερη μερίδα θεατών, όμως ταυτόχρονα θα έδινε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τη συγκεκριμένη προσωπικότητα.

Αυτό που προξενεί εντύπωση είναι πως ακόμη και σε μια ηλικία ενενήντα ετών, ο Wajda είχε ένα μάτι καθαρό και κοφτερό, μια σκηνοθετική ικανότητα σε θέση να χρησιμοποιήσει με ευκολία κι ευστοχία τον συμβολισμό (όπως στη σκηνή με το πανό του Stalin), αλλά και να παραθέσει μια σειρά αξιομνημόνευτων εικόνων που ανυψώνουν την καλλιτεχνική αξία του όλου εγχειρήματος (σε αυτό βέβαια συμβάλλει τα μέγιστα και η όμορφη φωτογραφία του Pawel Edelman με εμπειρία και σε προηγούμενες δουλειές του Wajda αλλά και του Polanski, που καταφέρνει ακόμη και στιγμές εξαθλίωσης να τις περιβάλλει με ευχάριστα χρώματα που τις καθιστούν καλαίσθητες, αν και κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτό μειώνει και τη δραματουργική τους δύναμη). Ο μελοδραματισμός αποφεύγεται με περισσή χάρη, η καταγγελτική ματιά είναι οξεία κι αδυσώπητη και ο ρυθμός που ακολουθείται βρίσκεται στη σωστή ταχύτητα. Αν υπάρχει μία ακόμη ένσταση, αυτή είναι στο πώς αποτυπώνεται η προσωπική ζωή του ζωγράφου, από τη μία με τους πάντοτε πρόθυμους, πρόσχαρους κι ενθουσιώδεις μαθητές του να βρίσκονται πάντοτε σε μια θέση να υποστηρίξουν τον καθηγητή τους και στις πιο δύσκολες στιγμές, μια υπερβολικά ειδυλλιακή απεικόνιση, από την άλλη η σχέση του με την κόρη του η οποία ναι μεν ξεφεύγει από τα τυπικά πρότυπα μιας χολιγουντιανής βιογραφίας με τα γνωστά σύνδρομα προστατευτισμού, όμως δεν καταφέρνει ποτέ να αποκτήσει το απαιτούμενο βάθος ώστε να γίνει και αρκετά ενδιαφέρουσα.

Με τα προβλήματα που το εμποδίζουν από το να γίνει μια πολύ σπουδαία ταινία για το πνεύμα του καλλιτέχνη σε αντίξοες συνθήκες, το φιλμ είναι στιβαρό και αξιόλογο όπως και να έχει.

Βαθμολογία: