Γυμνοί στον Ήλιο

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 27/7/2008

Η ταινία του Rene Clement είναι η πιο ολοκληρωμένη μεταφορά από βιβλίο της Patricia Highsmith (κοντράρει μόνο με τον Αμερικανό Φίλο), χωρίς να θέλω να υποβιβάσω τον καλό Ταλαντούχο Κύριο Ρίπλεϊ, βασισμένος στο ίδιο ακριβώς ομώνυμο βιβλίο. Είναι και η έκτη μόλις εμφάνιση του θρυλικού Alain Delon, αλλά και η πρώτη που γέννησε αυτό τον θρύλο…

Ολόκληρη η ταινία έχει θερινό κλίμα και μια απόλυτα δική της ατμόσφαιρα, αποτέλεσμα της προσωπικότητας του βασικού ήρωα. Ο Τομ Ρίπλεϊ είναι ο ψυχοπαθής δολοφόνος της καπιταλιστικής νέας τάξης. Θα στείλει με ευκολία στον θάνατο όσους πιστεύει ότι του στερούν τις ανέσεις του. Πολύ απλά, βρίσκει τον ευκατάστατο Φίλιπ Γκρίνλιφ, ζηλεύει τη ζωή του και… την παίρνει. Δεν έχει κανέναν ενδοιασμό ως προς τα έργα του, είναι ραδιούργος όσο δεν πάει, και υπολογίζει με μαθηματική ακρίβεια κάθε επόμενη κίνηση.

Ο Clement πάει με τα «νερά» του θύτη και όχι του θύματος. Είναι ένα νουάρ από τη σκοπιά του δολοφόνου. Ο Alain Delon είναι ένα χαριτωμένος ψυχρός χαρακτήρας, που πιστεύεις ότι είναι εγκληματίας, μόνο όταν δεις το αίμα. Η Highsmith τον ήθελε και κρυφά ομοφυλόφιλο, αλλά ο Clement είχε άλλη άποψη. Όμως υπάρχουν κι άλλες αλλαγές, όπως το ότι η Μάρτζι (φοβερή εμφάνιση από τη Marie Laforet) εμφανίζεται σαν αληθινός έρωτας του Γκρίνλιφ, ενώ η συγγραφέας την ήθελε εφήμερη σχέση. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι στο φινάλε, όπου για να μην σας το αποκαλύψουμε, ό,τι δείτε γίνεται το αντίθετο…

Επί του συνόλου, πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα νουάρ που έβγαλε η Γαλλία, βγαλμένο από ένα καταπληκτικό βιβλίο της Patricia Highsmith, πρώτο και καλύτερο μιας πενταμελούς σειράς. Ο Clement αναγάγει σε σούπερ-σταρ τον Alain Delon, πλάθοντας έναν δολοφόνο γοητευτικό, ψυχρό και ολότελα καινό για τα κινηματογραφικά πράγματα. Εξαιρετική περιπλοκή δεδομένων, απόλυτα ελεγχόμενη όμως από τον ήρωα, σε σημείο που μοιάζει να ραδιουργεί και επί του θεατή. Ο Nino Rotta σε μουσική φόρμα (από μόνο του αυτό λέει πολλά), καλοκαιρινή αίσθηση και ζωντάνια σε ερμηνείες. Δείτε το για να ξανασκεφτείτε την έννοια της φιλίας, πριν βρεθείτε με ένα μαχαίρι στην καρδιά…

Βαθμολογία:

Κριτικός: Γιώργος Ξανθάκης

Έκδοση Κειμένου: 21/8/2024

Ο René Clément ήταν  ο πιο πολλά υποσχόμενος σκηνοθέτης που εμφανίστηκε στη  Γαλλία στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Υπήρξε ο πιο δεξιοτέχνης και θεματικά ενδιαφέρων από τους δημιουργούς της λεγόμενης «γαλλικής ποιότητας», στην εύφορη για αυτόν δεκαετία του 1950. Εκλεκτικός δημιουργός ο Clément, μεταπηδούσε ανενδοίαστα ανάμεσα σε διαφορετικά είδη. Κατηγορήθηκε από τους σκηνοθέτες του «Νέου Κύματος», ιδιαίτερα τον Truffaut, για τελειομανία, έλλειψη ενότητας και προσωπικού ύφους.

Το «Γυμνοί στον Ήλιο» σηματοδότησε την κορυφαία δημιουργία του Clément. Η ταινία βασίζεται στο μυθιστόρημα της Patricia Highsmith -του 1955-, «The Talented Mr Ripley». Αποτελεί ίσως την καλύτερη διασκευή στον κινηματογράφο έργου της Highsmith. Θυμόμαστε βέβαια και άλλες αξιόλογες διασκευές: «Strangers on a Train» (1951) του Hitchcock, «Der Amerikanische Freund» (1977) του Wenders, «Τhe Talented Mr Ripley» (1999) του Minghella. Υπήρξαν και αρκετοί ηθοποιοί που έχουν υποδυθεί τον Ripley στην οθόνη: Dennis Hopper, John Malkovich, Barry Pepper, Mat Damon, κανένας βέβαια σαν τον -τότε 24χρονο- Delon, που μοιάζει γεννημένος για τον ρόλο.

Ένας φτωχός νεαρός Αμερικανός, ο Tom Ripley (Alain Delon), δέχεται μια πρόταση, με ικανοποιητική αμοιβή, από έναν πλούσιο επιχειρηματία. Πρέπει να φέρει πίσω στο σπίτι τον γιο του, Philippe Greenleaf (Maurice Ronet), για να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση. Τα τελευταία χρόνια, ο Philippe ζει τη ζωή ενός αδρανούς πλεϊμπόι στην Ιταλία, διασκεδάζοντας με τη φίλη του, Marge (Marie Laforêt), με έξοδα του πατέρα του. Όμως αντί να πετύχει την αποστολή του, ο Tom κολλάει σαν βδέλλα πάνω στον Philippe, μαγεμένος από τον πολυτελή τρόπο ζωής του. Τον συνοδεύει στις περιπέτειές του με θανάσιμη ζηλοφθονία, με λανθάνουσα ομοερωτική έλξη. Ωστόσο, οι συνεχείς προσβολές και ταπεινώσεις που δέχεται τον οδηγούν σε ένα σχέδιο εκδίκησης. Όταν μάλιστα ο Philippe τον αφήνει επί ώρες σε μια λέμβο, μέσα τον καυτό ήλιο, είναι έτοιμος να κάνει το σχέδιό του πράξη. Επωφελείται από την απουσία της Marge και τον σκοτώνει. Αφού ρίξει το πτώμα στη θάλασσα, επιστρέφει στην ηπειρωτική χώρα και οικειοποιείται την ταυτότητά του, πλαστογραφεί την υπογραφή του με στόχο τον τραπεζικό του λογαριασμό. Όλα πάνε καλά μέχρι που εμφανίζεται ένας φίλος του θύματος, ο Freddy Miles (Billy Kearns), που υποπτεύεται το παιχνίδι του Ripley…

Ο Ripley είναι ένας ευγενικός, ευχάριστος και απολύτως ανήθικος «απατεώνας», ένας «άγγελος του κακού» φτιαγμένος θαρρείς από πάγο. Θέλει να γίνει αποδεκτός και αγαπητός από τον κύκλο των πλουσίων, να υφαρπάξει αγαθά, να απολαύσει τη ζωή σε όλη της τη διάσταση. Tα «ταλέντα» του είναι η προσαρμοστικότητα, ο μακιαβελισμός, η έλλειψη ηθικής συνείδησης και πάνω από όλα η σατανική ομορφιά.

Το φιλμ του Clément ακολουθεί αρκετά πιστά την αρχική ιστορία και κυρίως το πνεύμα του μυθιστορήματος. Διαφοροποιείται όμως στην τελική έκβαση, την οποία η Highsmith αποκήρυξε ως δειλή παραχώρηση στη δημόσια ηθική. Παρόλα αυτά, ο γάλλος δημιουργός αναδεικνύει και συνοψίζει τις θεματικές εμμονές της αμερικανίδας συγγραφέως: την υποκρισία και την ηθική ασάφεια της μπουρζουαζίας, την άνοδο στην κοινωνική πυραμίδα, τη χειραγώγηση και τη λανθάνουσα ομοφυλοφιλία, τη σιωπηρή απέχθεια της κοινωνίας απέναντι στα προνομιούχα παράσιτα. Όλα αυτά ο Clement τα σφραγίζει με τα δικά του σκηνοθετικά ευρήματα.

Σε μια πρώιμη σκηνή, κλειδί για την κατανόηση της ψυχοπαθολογίας του Ripley, τον βλέπουμε να μιμείται τον πλούσιο φίλο του μπροστά σε έναν καθρέφτη, με τα ρούχα του και τον χαρακτηριστικό τόνο της φωνής του. Θέλει να γίνει ο «άλλος», να ταυτιστεί μαζί του, τελικά να τον υποκαταστήσει, έστω και μέσα από τη φρίκη του φόνου. Σε μια άλλη σκηνή, ο Ripley παρατηρεί από ένα παράθυρο μια ομάδα παιδιών που παίζει ανέμελα στο πεζοδρόμιο. Η ανατριχιαστική λεπτομέρεια είναι ότι μόλις ο ίδιος έχει διαπράξει μια δολοφονία.

Ο Henri Decaë, αναμφισβήτητα ο μεγαλύτερος γάλλος κινηματογραφιστής, φωτογραφίζει με παστέλ χρώματα τα ειδυλλιακά μεσογειακά τοπία, αναπλάθοντας την ονειρική ζωή των πλούσιων Αμερικανών στην ιστορική, καλλιτεχνική, ερωτική Ιταλία. Γυρισμένη σε τοποθεσίες κυρίως γύρω από τα νησιά Ίσκια και Προσίντα στο Τυρρηνικό Πέλαγος, η ταινία είναι τόσο όμορφη που μερικές φορές μοιάζει εξωπραγματική. Οι λαμπρές, ανησυχητικές εικόνες πλημμυρίζονται από τις ήσυχες, διακριτικά χαρούμενες και άλλοτε μελαγχολικές μελωδίες του Nino Rota.

Το «Γυμνοί στον Ήλιο» είναι ένα οπτικά συναρπαστικό και συναισθηματικά έντονο φιλμ. Παρά το ηλιόλουστο μεσογειακό σκηνικό του, δεν κρύβει τις βαθιές ρίζες του στο κλασικό αμερικανικό νουάρ. Η αντίθεση των εκθαμβωτικών εικόνων με το σκοτεινό σχέδιο του ήρωα δημιουργεί μαγνητική ονειρική ναυτία και προβάλλει απροκάλυπτα τη σαγήνη του Κακού.

Στην τελική σεκάνς, ο Tom βρίσκεται σε ένα παραδεισένιο σκηνικό και απολαμβάνει την επιτυχία του σχεδίου του. «Δώσ’ μου να πιώ ό,τι καλύτερο έχεις. Ό,τι καλύτερο…», τονίζει στον σερβιτόρο. Τότε πιθανόν αναρωτιόμαστε: «Μπορεί ένας άνθρωπος να είναι τόσο αμοραλιστής;». Ωστόσο δύσκολα θα θέσουμε στον εαυτό μας ένα πιο βαθύ ερώτημα: Επιθυμούμε να συλληφθεί ή να ξεφύγει;

Βαθμολογία: