Νέα Τάξη

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 16/3/2022

Εύκολα χαρακτηρίζει κανείς τη «Νέα Τάξη» ως την πιο αμφιλεγόμενη ταινία της χρονιάς. Νικητής του Μεγάλου Βραβείου της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας και μεγάλη εισπρακτική επιτυχία στη χώρα παραγωγής της, το Μεξικό, έφερε τους σινεφίλ σε μεγάλη διαδικτυακή αντιπαράθεση γύρω από την υπόθεσή της, που περιγράφει μια εξέγερση της εργατικής τάξης ενάντια σε μια λευκή ελίτ. Δυστοπία χαρακτηρίστηκε από πολλούς αλλά φαντάζει περισσότερο σαν μια ρεαλιστική υπερβολή, μια εκρηκτική προέκταση της πραγματικότητας όπου η ταινία προσφέρει τη φανταστική σπίθα και ξεδιπλώνει χωρίς εφησυχασμούς και ωραιοποιήσεις τις καταστροφικές αιτίες και συνέπειες από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.

Γνωστός για τις μινιμαλιστικές δουλειές του με πινελιές κοινωνικού ρεαλισμού, όπως το «Μετά τη Λουτσία», ο Μισέλ Φράνκο ζωγραφίζει εδώ σε ευρύτερο καμβά ένα εφιαλτικό όραμα που ξεκινά με μια εισβολή σε έναν πλούσιο γάμο, περνά σε μια μαζική εξέγερση και καταλήγει στη δημιουργία μιας μιλιταριστικής δικτατορίας.

Θεωρώ φαιδρό τον χαρακτηρισμό μιας ταινίας ως «επικίνδυνη» και ελπίζω η εν λόγω να πάει καλά στα ταμεία και να πυροδοτήσει συζητήσεις, ακόμα κι αν στην προκειμένη περίπτωση το θέμα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον από την ίδια. Όπως αρέσκεται να δηλώνει ο Φράνκο, δεν είναι μόνο ένας φεστιβαλικός σκηνοθέτης και αυτό είναι εμφανές από την εξαιρετικά βατή κατασκευή της ταινίας και τη μικρή διάρκειά της, ενώ παρά την ξεκάθαρη τοποθέτησή της στην Πόλη του Μεξικού και τη χρωματική της παλέτα που παίζει συνεχώς στα χρώματα του κόκκινου, του λευκού και του πράσινου, κατορθώνει να δημιουργεί την αίσθηση στον εκάστοτε θεατή ότι αυτή μπορεί να είναι και η δική του χώρα.

Δεν είναι ότι σεναριακά λέει κάτι πρωτότυπο. Περισσότερο τονίζει αυτό που όλοι γνωρίζουμε, αλλά λόγω κυνικότητας ή ανημπόριας το έχουμε λίγο-πολύ αποδεχτεί: ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι χτισμένος πάνω σε ένα υπέρμετρα άδικο και ανησυχητικά άσπλαχνο σύστημα άνισης κατανομής του πλούτου. Η ποιητική εισαγωγή αινιγματικών εικαστικών εικόνων με τη χρήση του πράσινου χρώματος δίνει τη θέση της σε μια θεατρικού τύπου παρουσίαση ενός γάμου της υψηλής κοινωνίας όπου μέσα από τις σχέσεις των μελών της οικογένειας και του υπηρετικού προσωπικού εμφανίζεται η θεσμική κουλτούρα διαφθοράς που χαρακτηρίζει την εύπορη κοινωνία στην οποία ανήκει η καλόκαρδη μέλλουσα νύφη Μαριάν, ακόμα κι αν η ίδια είναι ή πολύ εσώκλειστη σε αυτήν ή πολύ αφελής για να το αντιληφθεί. Μέσα από εμβόλιμες σκηνές, είναι σαφές ότι η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι και η ίδια η εξέγερση είναι καλά οργανωμένη, ενώ η χρήση της 2ης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς μοιάζει να δίνει έναν «φόρο τιμής» στην αιματοκυλισμένη ρωσική επανάσταση του 1905. Αυτό είναι ένα μόνο από τα στοιχεία που δείχνουν έναν ενθουσιασμό του σκηνοθέτη με το θέμα του, σε μια ταινία που χαρακτηρίζεται από άκρατη βία, στην οποία ουκ ολίγες φορές ξεπερνά τα όρια και με άφησε πολλές φορές να αναρωτιέμαι αν σκηνοθετικά θέλει να πετύχει κάτι βαθύτερο από το να με σοκάρει, με τον νιχιλιστικό χαρακτήρα του σεναρίου να χάνεται συνεχώς κάτω από τον εκμεταλλευτικό τρόπο της φρίκης.

Και με άφησε να αναρωτιέμαι για πολλά γύρω από τη δημιουργία αυτής της ταινίας σε σχέση με το πώς ένας σκηνοθέτης πέντε διακριτικών και βραδυφλεγών ταινιών παραδίδει εδώ κάτι τόσο άκρατα ορμητικό. Σε σχέση με το πώς στα 40 του χρόνια επιλέγει να αλλάξει ριζικά το σκηνοθετικό του στιλ και να εξαπολύσει κάτι που θα μπορούσα να δικαιολογήσω μόνο αν προερχόταν από έναν πρωτοεμφανιζόμενο νεαρό δημιουργό με μια ανώριμη ακόμα αίσθηση του μέτρου. Όσο κι αν προσπαθεί επιμελώς να καλύψει όλες τις οπτικές γωνίες μέσα από το πολυπληθές του καστ, η κάλυψη αυτών των γωνιών μπαίνει ξεκάθαρα σε σειρά προτεραιότητας, για μυθοπλαστικούς όμως λόγους και όχι λόγω συμπάθειας σε κάποια πλευρά. Άλλωστε ο Φράνκο δεν ωραιοποιεί τους επαναστάτες. Η βία επιβάλλεται με σκληρό τρόπο τόσο μέσω αυτών όσο και από τον στρατό, και σε κομβικές στιγμές της αφήγησης δεν είναι ξεκάθαρο ποια από αυτές τις δύο ομάδες βλέπεις να δρα.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν αποτελεί σίγουρα μια επιλογή για γερά στομάχια, λειτουργεί ικανοποιητικά σαν μια υπενθύμιση ότι στον κόσμο που ζούμε οι ριζικές πράξεις δεν οδηγούν πάντα σε θετικές αλλαγές, και καθιστά κάτι παραπάνω από σαφές ότι κάθε κοινωνικό στρώμα που είναι αποφασισμένο να προστατέψει τα συμφέροντα των εκάστοτε λίγων δεν θα υπολογίσει καμία συνέπεια.

Βαθμολογία: