Η Χώρα των Νομάδων

Κριτικός: Σταύρος Γανωτής

Έκδοση Κειμένου: 11/1/2021

Αυτή είναι η ουσία του αμερικανικού ανεξάρτητου σινεμά, και όχι αυτή που βαφτίζεται κατά κόρον τα τελευταία -τουλάχιστον- 20 χρόνια. Γιατί ανάμεσα σε δημιουργίες σαν τη συγκεκριμένη δεν μπορείς να κολλάς φιλμ σαν το Juno ή το Little Miss Sunshine, απλά και μόνο επειδή δεν είχαν στουντιακό παραγωγό. Το σινεμά που δίδαξε ο Κασσαβέτης και ο Jarmusch, μεταξύ αρκετών άλλων, αφορά την απόλυτη ειλικρίνεια, τα πενιχρά μέσα παραγωγής και την αληθινή εικόνα μιας Αμερικής που δεν έχει ανάγκη από ιδιαίτερη μυθοπλασία ή να συγκαταλεγεί σε κάποιο συγκεκριμένο είδος για να αντλήσει ταυτότητα. Και μη μου πείτε ότι το Sundance κάνει κάποια «επανάσταση», γιατί εκεί κι αν κονταροχτυπιούνται οι μεγαλοκαρχαρίες του Χόλιγουντ για το ποιος θα πάρει τι…

Η Chloe Zhao λοιπόν δεν γύρισε μια ταινία για να αναδειχτεί αριστούργημα, ούτε για να κερδίσει συμπάθειες κριτικών και βραβείων. Έτσι κι αλλιώς, το ότι ειδικά τα τελευταία τη θυμούνται φέτος, μάλλον προκαλεί απορίες και στην ίδια περί του γιατί θεωρείται αυτό καλύτερο από το Καλπάζοντας με το Όνειρο, που δεν πήρε τίποτα. Σαν να της λένε ότι έκατσε φέτος η ειδικών περιστάσεων χρονιά, και την επέλεξαν ελλείψει άλλων. Και η μεγαλύτερη ειρωνεία σε αυτό; Όχι μόνο το Nomadland δεν είναι αυτό που διαχρονικά θα αποκαλέσουμε αριστούργημα, αλλά ακόμα και για φέτος θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερο ανταγωνισμό, ακόμα κι από εντός Χόλιγουντ (βλέπε: Soul).

Πολλά όμως «παρεμφερή» είπαμε για μια ταινία που έχει δικό της κείμενο να σου προκαλέσει συναισθήματα. Πρόκειται για ένα ατόφια ανεπιτήδευτο σινεμά, που δεν τίθεται καν να εκβιάσει συναισθήματα ή να αρπάξει «δόξα» από τους τόσο αληθινούς ήρωες του. Ακόμα περισσότερο, δεν θέλει καν να σου αποδώσει κάποιο υψηλότερο νόημα, πέρα των συμπερασμάτων που ο ίδιος επιβάλλονταν να είχες ήδη βγάζει πάνω σε έννοιες σαν την προσωπική ελευθερία και την απόλυτη φτώχια. Το σενάριο δεν θα σε βοηθήσει ποτέ σε αναζητήσεις τύπου «κοίτα να δεις», ή «υπάρχουν και τέτοια», μια και δεν σκάβει βαθιά στους χαρακτήρες του, από σεβασμό προς την κενότητα της ζωής τους. Μια κενότητα, όμως, που συνεπάγεται ελευθερία, αληθινή ελευθερία κι απεξάρτηση από όσα μας κρατούν δέσμιους σε ένα μάταιο κυνήγι χρημάτων, εξουσίας, καριέρας. Δεν θα μάθουμε στην ουσία ούτε καν αν ήταν επιλογή της Φερν η πορεία που πήρε, ή η μόνη λύση απέναντι σε καταστάσεις που «δεν της πήγαν». Δεν γνωρίζουμε ούτε το απλούστερο, αν δηλαδή πρόκειται για μια ευφυή γυναίκα ή ακόμα ένα λούμπεν έρμαιο της κακής της μοίρας.

Έλα όμως που η πραγματικότητα δεν είναι «αριστουργηματική», επειδή και μόνο λίγοι την αγγίζουν, ή μάλλον, λίγοι μπαίνουν στο κόπο να στρέψουν τα μάτια τους πάνω της. Το να αναδείξεις σε ταινία της χρονιάς ένα φιλμ που κανόνα του έχει να μην παρουσιάζει καμία μυθοπλαστική αρετή (πέρα της απίθανης μουσικής και της φωτογραφίας), ανήκει στο παράδοξο. Το ότι οι περισσότεροι ανάμεσα μας μοιάζει σαν να αγνοούν την απλότητα και την ειλικρίνεια, δεν σημαίνει ότι αυτά δεν θα έπρεπε να αποτελούν αυτονόητες αρετές. Από την άλλη, η έβδομη τέχνη δεν θα είχε τη δύναμη που έχει δίχως το «πείραγμα» της πραγματικότητας, δίχως το εξω-καθημερινό ακόμα και σε μια απλή δραματική ιστορία. Ναι, αγαπάμε αυτό το ανεπιτήδευτο σινεμά, αλλά αυτό συγκριτικά δεν είναι καλύτερο από τις υπερβάσεις του Φελίνι, ή το ψυχολογικό σκάψιμο του Μπέργκμαν.

Η Frances McDormand ετοιμάζεται με ένα ερμηνευτικό ρελαντί να σηκώσει Όσκαρ, όντας ο ίδιος χαρακτήρας που την απολαμβάνουμε εδώ και 30 χρόνια, απλά σε διαφορετικές συνθήκες, ενώ τα μεγάλα βραβεία αποκτούν ένα άλλοθι για τα χρόνια ατοπήματα τους εκμεταλλευόμενοι μια τραγική συγκυρία που μάλλον τους θύμισε ότι δεν είναι όλα «καλά και ανθηρά». Κι εμείς θαυμάζουμε το έργο της Chloe Zhao, χωρίς κατά ανάγκη να νιώθουμε ότι επιβάλλεται να το αποθεώσουμε.

Βαθμολογία: