No Heroes (2020)

ΣΥΝΟΨΗ

Για τη διάρκεια της αγωνιστικής σεζόν 2018-2019, η ομάδα μπάσκετ με αμαξίδιο του Αθλητικού Συλλόγου Κινητικά Αναπήρων (ΑΣΚΑ) στο Μαρούσι επέτρεψε σε ένα κινηματογραφικό συνεργείο να παρακολουθεί τις εσωτερικές διεργασίες της, από τις προπονήσεις και τους αγώνες μέχρι τις μετακινήσεις της. Τα μέλη της παραχώρησαν συνεντεύξεις γύρω από το άθλημα, τις συνθήκες διεξαγωγής του στην Ελλάδα, όπως και γύρω από τη διάδραση τους με το αμαξίδιο. Το αποτέλεσμα είναι το No Heroes, που αποτελεί πρώτα από όλα μια άσκηση παρατήρησης των δυναμικών σχέσεων.

Σκηνοθεσία:

Γιώργος Βιτσαρόπουλος

Κεντρικό Επιτελείο:

Παραγωγή: Γιώργος Βιτσαρόπουλος

Μουσική: Les Skartoi, Tuber

Φωτογραφία: Φραγκίσκος Πενίδης

Μοντάζ: Δημήτρης Αναγνώστου, Φραγκίσκος Πενίδης

Διεθνής Κριτική (μ.ο.): Θετική.

Τίτλοι

Αυθεντικός Τίτλος: No Heroes
Διεθνής Τίτλος: No Heroes

Κύριες Διακρίσεις

Βραβείο κοινού στο φεστιβάλ Χαλκίδας.

Παραλειπόμενα

Πιο αναλυτικά, στην ταινία παρουσιάζονται στιγμιότυπα από την περίοδο προετοιμασίας (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2019), από ένα φιλικό παιχνίδι (Νοέμβριος 2018) και από τέσσερα επίσημα παιχνίδια του πρωταθλήματος μπάσκετ με αμαξίδιο, την άνοιξη του 2019. Επίσης, παρουσιάζονται οι ταξιδιωτικές διαδικασίες του συλλόγου κατά τη μετάβαση των μελών του σε δύο τοποθεσίες, Θεσσαλονίκη και Ρόδο. Τέλος, καταγράφονται οι συνήθειες των αθλητών και των αθλητριών πριν, μετά και κατά την διάρκεια των αγώνων – μεταφορά αμαξιδίων, ξενοδοχεία, αποδυτήρια, πάγκος κ.ο.κ.
Το σύνολο του ΑΣΚΑ Μαρούσι αποτελείται από επτά αθλητές, τρεις αθλήτριες και έναν προπονητή. Τα οκτώ από τα δέκα μέλη έχουν κάποια βαθμό κινητικής αναπηρίας, ο οποίος ποικίλει στο εύρος της ομάδας (τετραπληγία, παραπληγία, ακρωτηριασμός). Επιπλέον, ένα μέλος προέρχεται από εμπόλεμη ζώνη (Συρία) και ένα ακόμη έχει μεταναστεύσει στην Ελλάδα από γείτονα χώρα (Αλβανία) για εργασία. Αποκαλύπτεται έτσι ένα ποικιλόμορφο αθλητικό γκρουπ, που δημιουργεί ένα ενιαίο μωσαϊκό απόψεων και οπτικών, μέσα από τη συναρμολόγηση διαφορετικών κομματιών.

ΚΡΙΤΙΚΗ

Κριτικός: Φίλιππος Χατζίκος
Έκδοση Κειμένου: 25/9/2021

Ο «ΑΣΚΑ Μαρούσι», ο οποίος κοντεύει να κλείσει μία εικοσαετία ιστορίας, είναι μια ομάδα καλαθοσφαίρισης με αμαξίδιο. Τη σεζόν 2018-2019 επέτρεψε στον Γιώργο Βιτσαρόπουλο να παρακολουθήσει από κοντά ένα σημαντικό μέρος της σταδιοδρομίας της, προκειμένου να καταγράψει την διαδικασία προπονήσεων και αγώνων, αλλά και αρκετές «ανύποπτες» στιγμές χαλάρωσης ή προετοιμασίας των αθλητών και αθλητριών. Κάπως έτσι γεννήθηκε το «No Heroes», ένα ντοκιμαντέρ που επιχειρεί -και κατορθώνει- να κάνει τον θεατή κοινωνό μίας συλλογικής εμπειρίας, η οποία αναδύει μία ακαταμάχητη αύρα οικειότητας.

Δίχως να διαβαίνει οδούς ακαδημαϊκής τρυφερότητας και να προβαίνει σε μια κινηματογραφική δήλωση κοινωνικής ευαισθησίας, το πρωτόλειο φιλμ του Βιτσαρόπουλου δικαιώνει απόλυτα τον τίτλο του. Η προσέγγιση έναντι των αθλητών/αθλητριών και του προπονητή της ομάδας γίνεται μεν με εγκαρδιότητα, αλλά δεν στοχεύει κυρίαρχα στην επαγρύπνηση των θεατών, ούτε και στην ηρωοποίηση της προσπάθειας που καταβάλλουν οι άμεσα εμπλεκόμενοι. Η αίσθηση που αποπνέει η ταινία είναι ότι ο Βιτσαρόπουλος συνάντησε μια εργατική αθλητική παρέα και έναν προπονητή που έχει βάλει σκοπό της ζωής του να τους κάνει να παίξουν αποδοτικό μπάσκετ και αποφάσισε να θέσει την κάμερά του σε ρόλο έκτου παίκτη που μεταφέρει τον θεατή στην καρδιά της ομάδας.

Βέβαια, κάτι τέτοιο πιθανότατα θα ήταν αδύνατο εάν η ταινία δεν διέθετε αρκετές καθαρά κινηματογραφικές αρετές. Ο Βιτσαρόπουλος αποφεύγει την παγίδα του υπερβολικού λυρισμού και ασπάζεται μια πιο δυναμική σκηνοθετική άποψη. Η ένταση των αγώνων και των προπονήσεων είναι ικανή να εκπλήξει κάθε θεατή που δεν είναι εξοικειωμένος με το άθλημα (όπως ο γράφων). Στο γήπεδο, το μπασκετικό «ξύλο» δίνει και παίρνει και ο ανταγωνισμός κινείται στα ύψη, ενώ οι αντιδράσεις του κόουτς Γιώρα κατά τη διάρκεια του αγώνα θυμίζουν τους γνωστούς παθιασμένους προπονητές με τους οποίους το ελληνικό κοινό διατηρεί σχέσεις πολυετούς λατρείας. Πραγματικά, οι στιγμές των τάιμ-άουτ, οι βραχνιασμένες οδηγίες από το πάγκο, η χαρά και η απογοήτευση ζωγραφισμένες στα πρόσωπα των παικτών/παικτριών κάνουν το ντοκιμαντέρ να κινείται με άνεση ανάμεσα στις πιο αξιοσημείωτες αθλητικές ταινίες των τελευταίων ετών.

Χάρη στο αποτελεσματικό μοντάζ των Δημήτρη Αναγνώστου και Φραγκίσκου Πενίδη, το «No Heroes» κατορθώνει να εναλλάσσει εύστοχα τους αφηγηματικούς τρόπους του. Οι συνεντεύξεις των αθλητών σκιαγραφούν με ακρίβεια το κλίμα που επικρατεί εντός της ομάδας, δίνοντας παράλληλα και μια συνολική αίσθηση για τη ζωή και τις ιδιαιτερότητες της αναπηρίας του καθενός. Παράλληλα, οι έντονες στιγμές της αγωνιστικής δράσης αντιδιαστέλλονται με την ησυχία των μεγάλων αναμονών σε πεζοδρόμια, αεροδρόμια, αποδυτήρια, σε μικρές παύσης στις οποίες η κάμερα παρατηρεί διακριτικά, σχεδόν σαν να μην υπάρχει στον χώρο.

Τέλος, οι πολύπλοκες εκφάνσεις του αγώνα των αθλητών και αθλητριών με αναπηρία σε μια χώρα που δεν διαθέτει ούτε το αναγκαίο νομοθετικό πλαίσιο προς υποστήριξή τους, αλλά ούτε και την απαιτούμενη ορατότητα για τις ανάγκες τους προκύπτουν μέσα από τα λόγια τους αλλά και τις εικόνες που συνοδεύουν την καθημερινότητά τους. Τα ζητήματα της αναπηρίας τίθενται εντός απολύτως ρεαλιστικών όρων από τα μέλη της ομάδας, σε ένα πλαίσιο ταξικό, με έμφαση στην ανάγκη τους για ανεξαρτησία. Δίχως κανέναν διδακτισμό, αλλά οπλισμένο με βαθιά αγάπη για την ομάδα, το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Βιτσαρόπουλου φροντίσει να υπερτονίσει τη σημασία της αλληλεγγύης, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, και να συγκινήσει βαθιά δίχως συναισθηματισμούς.

Βαθμολογία: