Περίπτωση Συνείδησης

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 5/10/2018

Το φεστιβαλικό ιρανικό σινεμά αποτελεί μια ποιοτική σταθερά επί δεκαετίες, με αυτό το βραβευμένο στη Βενετία φιλμ να επιβεβαιώνει για ακόμη μια φορά τον κανόνα. Παρόλο που, για να ειπωθεί η αλήθεια, ο Jalilvand είναι ακόμη ένα σχετικά άγουρο ταλέντο, δεν έχει τη μαεστρία με την οποία χειρίζεται την ένταση και το σασπένς ο Farhadi ή μια έντονη αισθητική σφραγίδα όπως ο Kiarostami, βρίσκεται σε έναν καλό δρόμο, ειδικά μιλώντας για πρώτα βήματα, και δείχνει ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση στο χειρισμό του σεναρίου το οποίο συνήθως αποτελεί και το δυνατό σημείο στο σύγχρονο κινηματογράφο της συγκεκριμένης χώρας παραγωγής. Πέραν του ότι εδώ δημιουργεί ένα δαιμόνιο, άκρως καθηλωτικό δίλημμα που υποκινεί συναρπαστικά διαπλεκόμενες καταστάσεις οι οποίες λόγω του προσγειωμένου, τυπικά ιρανικού σκηνοθετικού ύφους ποτέ δε φαίνονται «τραβηγμένες», κατορθώνει όπως αρκετοί αξιόλογοι συμπατριώτες συνάδελφοί του να χωρέσει μέσα σε ένα σενάριο το σύνολο σχεδόν των κοινωνικών παθογενειών της πατρίδας του (καταπίεση γυναικών, υπερβολική γραφειοκρατία, κανονικοποίηση της βίας, μετάδοση του αυταρχισμού από τους θεσμούς στον πυρήνα της οικογένειας), χωρίς ο καταγγελτικός λόγος του να φαντάζει ούτε για μια στιγμή βαρύγδουπος ή ότι καταλήγει να είναι ο αυτοσκοπός εις βάρος της επαρκούς ανάπτυξης του δραματουργικού πυρήνα της πλοκής. Βοηθούν και οι κατά πλειοψηφία δυνατές ερμηνείες, με τον συναρπαστικό Navid Mohammadzadeh να κρατάει τα ηνία παρασύροντας το δράμα στα δικά του ντεσιμπέλ.

Πέρα από τον πιο προφανή πολιτικοκοινωνικό σχολιασμό που βρίσκεται στο επίκεντρο, η «Περίπτωση Συνείδησης» εμπεριέχει και μια ενδιαφέρουσα σπουδή επάνω στην έννοια της ενοχής, αποκτώντας και μια ψυχολογική διάσταση που εμβαθύνει τη γενικότερη ανάλυση του Jalilvand. Τόσο ο ιατροδικαστής όσο και ο πατέρας κυνηγιούνται από τις ερινύες εξαιτίας της ανεπάρκειάς τους την κρίσιμη στιγμή και δρουν υπό την επήρεια συναισθημάτων που τους απομακρύνουν από τον ορθολογισμό, αν και παρόλο που ο κινηματογραφικός χρόνος μοιράζεται σχεδόν ισότιμα μεταξύ τους, το σενάριο μοιάζει σαν να αδυνατεί να ξεδιπλώσει συγκριτικά τον πρώτο. Λόγω αυτής της ελλειπούς διείσδυσης στον εσωτερικό κόσμο του συγκεκριμένου χαρακτήρα το φινάλε, ακόμη κι αν κινείται σε ένα πραγματιστικό πλαίσιο, μοιάζει να μη δικαιολογείται εντελώς από ό,τι έχει φανεί πρότερα, ακριβώς επειδή δεν έχει φανεί σε κάποιο σημείο η νοητική διεργασία του ήρωα για να φτάσει σε αυτό το τελικό σημείο. Όταν η εστίαση επιστρέφει στον πατέρα, το φιλμ φαίνεται να βρίσκεται περισσότερο στο στοιχείο του: οι σκοτεινές και αλληλοαναιρούμενες πλευρές του συνθέτουν ένα πολυδιάστατο πορτραίτο, του οποίου οι μεταβολές όσο βαθύτερα μπαίνει στην κόλαση της προσωπικής του τραγωδίας συναρπάζουν ακόμη περισσότερο κι από την εξέλιξη της πλοκής.

Αν γίνει μια σημείο προς σημείο σύγκριση, ο εδώ σκηνοθέτης, συνσεναριογράφος αλλά και μοντέρ έχει κι ένα μικρό πλεονέκτημα έναντι του Farhadi, έστω και μονάχα ως προς ένα στοιχείο: την αφηγηματική οικονομία. Υπάρχουν και στιγμές που εξυπηρετούν κάτι πέραν της κεντρικής ιστορίας, δε δίνουν όμως την εντύπωση «λίπους», ίσα ίσα δυναμώνουν τη νοηματική και συμβάλλουν σε ένα σφιχτοδεμένο και συμπυκνωμένο αποτέλεσμα. Αυτή η αρετή όμως κρύβει και μια αδυναμία: ο δημιουργός του «Εμποράκου» και του «Ένας Χωρισμός» μεταξύ άλλων μπορεί φαινομενικά να πλατειάζει χρονικά, πάντα όμως για να χτίσει κατάλληλα τους ήρωες και τις συνθήκες που τους περιτριγυρίζουν. Στην «Περίπτωση Συνείδησης» δε γίνεται μια ανάλογα καλή οικοδόμηση, κι έτσι ενώ από άποψη ρυθμού επιτυγχάνεται μια άψογη ροή, η σκιαγράφηση του σύμπαντος και των προσώπων που είναι εντός του πάσχει ελαφρώς. Ακόμη κι έτσι, με τα αδύνατά της σημεία, η ταινία είναι ένα ακόμη άξιο δείγμα αυτού του μείγματος κοινωνικού δράματος με πολύ αχνές πινελιές θρίλερ που παράγει κυρίως κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας το Ιράν, καλογραμμένη και, παίζοντας με χαρακτηριστική άνεση σε διπλό ταμπλό, ταυτόχρονα κατασκευασμένη με δυτική νοοτροπία σε αρκετές στιγμές αλλά και σημαδεμένη με μια διακριτή «σφραγίδα» εντοπιότητας. Είθε η κινηματογραφική σκηνή της χώρας αυτής να εξακολουθήσει να πορεύεται σε έναν τέτοιο ποιοτικό δρόμο…

Βαθμολογία: