McQueen

Κριτικός: Πάρις Μνηματίδης

Έκδοση Κειμένου: 8/5/2019

Κακά τα ψέματα, όσο κι αν ο χώρος της υψηλής ραπτικής και της μόδας εν γένει εννοείται πως, έστω και με τους περιορισμούς ενός εμπορικού κριτηρίου με το οποίο πορεύεται ταυτόχρονα, αφήνει ελεύθερο ένα μεγάλο πεδίο για ακόμη και ξέφρενη πολλάκις καλλιτεχνική έκφραση, αποτελεί ένα υπερβολικά εξειδικευμένο αντικείμενο που δεν μπορεί να μιλήσει απαραίτητα σε όλους. Το ντοκιμαντέρ αυτό ωστόσο, παρόλο που «βουτάει» στα βαθιά των διαδικαστικών της συγκεκριμένης βιομηχανίας, αποτελεί πρωτίστως ένα πορτραίτο και μια σπουδή επάνω στη φύση του σχήματος της «καταραμένης ιδιοφυΐας». Η προσέγγιση γίνεται με εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς και μεγάλη προσοχή, τόσο που δεν θα είχε άδικο κάποιος αν έλεγε πως λόγω αυτής της συστολής του φιλμ η προσωπικότητα του αδικοχαμένου McQueen παραμένει ένα αίνιγμα ακόμη και μετά το πέρας της προβολής, ακόμη και μετά από τις επεξηγηματικές αφηγήσεις και τις προσωπικές ερμηνείες των ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά για τη δράση του ίδιου. Η εικόνα που τελικά συντίθεται φλερτάρει ελαφρώς με την εξιδανίκευση, όχι σε βαθμό τέτοιο που να σαμποτάρει ανεπανόρθωτα το σύνολο, αλλά αρκετά ώστε να φαίνεται ότι το βάθος της ανάλυσης εσκεμμένα κάπου σταματάει. Αυτό δεν σημαίνει ότι το σύνολο δεν προσφέρεται για μια ιδιαίτερα απολαυστική εμπειρία θέασης, τόσο χάρη στις συναρπαστικές εξιστορήσεις των εμπλεκόμενων όσο και στην εξαιρετική ροή μέσω μιας υποδειγματικής δουλειάς που έχει γίνει σε επίπεδο μοντάζ, κυρίως όμως λόγω της γνήσιας «κινηματογραφικότητας» που χαρακτήριζε τη ζωή του υπερεπιτυχημένου μόδιστρου, μια γνήσια ιστορία επιτυχίας εκ του μηδενός, γνωριμιών που εξελίσσονται σε φιλίες για να καταλήξουν να γίνουν πικρόχολες αντιζηλίες και μιας σωρείας προσωπικών δαιμόνων.

Παρόλο που διατηρείται μια απόσταση λόγω σεβασμού από τον πυθμένα της ψυχής του McQueen, δεν πρόκειται για μια ψυχρή στην οπτική της ταινία. Ίσα ίσα που οι συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές, ειδικά όσο πλησιάζει το φινάλε, δεν είναι λίγες, αλλά κυρίως δεν μοιάζουν με φθηνές απόπειρες να αποσπαστεί το δάκρυ με το ζόρι, με τη συγκίνηση που εκπέμπεται τότε να φαντάζει αυθεντική και πηγαία. Ο δε τρόπος με τον οποίο γίνεται η εστίαση στον τομέα στον οποίο επαγγελλόταν ο εκλιπών σχεδιαστής δεν αποκλείει τον θεατή που δεν έχει καταπιαστεί με το συγκεκριμένο θέμα, το αντίθετο μάλιστα, στήνεται ένα πλαίσιο τέτοιο ώστε να γίνεται κατανοητή η σημειολογία του έργου του αλλά και να υπάρχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του όλου θεσμού, έστω κι αν εσκεμμένα δεν βγαίνουν στο φως οι πιο σκοτεινές πλευρές του. Ίσως να χρειαζόταν να δοθεί λίγο μεγαλύτερο βάρος στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής του ατόμου που αποτελεί τον θεματικό πυρήνα της ταινίας, όχι με αδιάκριτο και κουτσομπολίστικο τρόπο αλλά τόσο όσο θα χρειαζόταν ώστε να προέκυπτε μια πιο ευρεία ματιά στον άνθρωπο πίσω από το όνομα και την κληρονομιά.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δομή του φιλμ, αποτελούμενη από πέντε μέρη με το καθένα να ονοματοδοτείται από μια σημαντική κολεξιόν του σχεδιαστή. Από την πρώτη ως την τελευταία που επιλέγονται ως τα κεντρικά σημεία της καριέρας του γίνεται εμφανής η μετεξέλιξη και η ανάπτυξη των θεματικών του, το ψυχολογικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται τη δεδομένη χρονική στιγμή όπως και το όραμα ενός καλλιτέχνη που ήθελε να σπάσει τα στεγανά του κλάδου στον οποίο κινούταν και να απευθυνθεί στο σύνολο τόσο της ποπ κουλτούρας όσο και της υψηλής τέχνης. Γενικότερα είναι στα θετικά του «McQueen» ότι γνωρίζει πως να «σερβίρει» το συγκεκριμένο αντικείμενο σε ένα κοινό που δεν έχει εξοικείωση μαζί του. Αν και στο οπτικό κομμάτι υπήρχαν περιθώρια να γίνει κάτι που θα άρμοζε περισσότερο σε προϊόν που προορίζεται για τη μεγάλη οθόνη, πρόκειται αδιαμφισβήτητα για ένα άρτιο αποτέλεσμα που τιμά τη μνήμη και το έργο μιας αναμφίβολα χαρισματικής περσόνας που άφησε ένα στίγμα που ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια της εκάστοτε πασαρέλας, επεκτεινόμενο στην ευρύτερη αισθητική των τελευταίων τριών δεκαετιών.

Βαθμολογία: