Μάβκα: Το Ξωτικό του Δάσους

Κριτικός: Ορέστης Μαλτέζος

Έκδοση Κειμένου: 21/9/2023

Η Μάβκα είναι μια πανέμορφη ταινία κινουμένων σχεδίων με αρκετή ιστορία πίσω της. Είναι βασισμένη στο Τραγούδι του Δάσους, όπως είναι και ο πρωτότυπος τίτλος της στα ουκρανικά, γιατί αποτελεί διασκευή αυτού του θεατρικού έργου που γράφτηκε το 1911 από τη Λέσια Ουκραΐνκα, ίσως την πιο σημαντική μορφή της ουκρανικής λογοτεχνίας, που ασχολήθηκε και με μυθιστορήματα και ποίηση και θέατρο. Αποτελεί ένδοξο κομμάτι του ουκρανικού πολιτισμού και την τιμούν συνεχώς μέχρι σήμερα. Μεγάλο κομμάτι του έργου της ασχολείται με τη ζωή κοντά στη φύση και τους ουκρανικούς θρύλος που σχετίζονται με αυτήν, με μυθικά πλάσματα που κατοικούν στα δάση.

Η ιστορία που αφηγείται το Τραγούδι του Δάσους προέρχεται απευθείας από αυτούς τους θρύλους. Κεντρική ηρωίδα είναι η Μάβκα, ένα ξωτικό και προστάτιδα του αρχαίου αυτού δάσους στο οποίο βρίσκεται η Πηγή της Ζωής, ένα μέρος στο οποίο απαγορεύεται να εισέλθουν οι άνθρωποι, οι οποίοι εδώ είναι οι εχθροί που απειλούν να καταστρέψουν το δάσος και να εκμεταλλευτούν τους μαγικούς θησαυρούς του. Εξελίσσεται με έναν γνώριμο τρόπο που συναντάμε στα μαγικά παραμύθια φαντασίας. Η Μάβκα θα έρθει σε επαφή μέσω της μουσικής με τον Λούκας, ένα νεαρό χωριατόπαιδο που παίζει φλάουτο, και θα γεννηθεί ένας έρωτας μεταξύ τους, τη στιγμή που στο χωριό των ανθρώπων ο ερχομός της βιομηχανικής επανάστασης φέρνει την απληστία στις καρδιές των χωρικών. Η ιστορία φυσικά είναι πιο περίπλοκη και διαθέτει αρκετούς χαρακτήρες. Έχουμε την Κυλίνα, την κακιά της υπόθεσης που οπτικά διαφέρει ελαφρώς από τους υπόλοιπους ανθρώπινους χαρακτήρες, στην οποία μπορώ να διακρίνω ένα διακριτικό σχόλιο ως προς την εισβολή ενός συγκεκριμένου ξένου χαρακτήρα που θέλει να καταστρέψει τον τόπο αυτόν. Υπάρχουν επίσης οι λεγόμενοι comic-relief χαρακτήρες, όπως δύο τρολ. Το ότι έχουμε και έναν γκέι ράφτη για τον ίδιο σκοπό δεν βοηθά και πολύ, αλλά δεν γίνεται πραγματικά κακόγουστο.

Το animation είναι πολύ καλοφτιαγμένο, παρόλα αυτά δεν μπορώ να πω ότι γίνεται ποτέ ιδιαίτερα εντυπωσιακό, με την έννοια ότι κατορθώνει να παρουσιάσει ένα περιβάλλον εμποτισμένο από μαγεία. Κάτι τέτοιο επιχειρεί να κάνει η σκηνοθεσία αρκετές φορές, με μια αεικίνητη κάμερα και εστιάζοντας σε αντικείμενα έξω από τα πλαίσια του συμβατού. Το δυνατό χαρτί της ταινίας είναι σίγουρα η απεικόνιση αυτών των σλαβικών μύθων με αναγνωρίσιμα λαογραφικά μοτίβα και η ιστορία που βρίσκεται στο επίκεντρο -ο σεβασμός στη φύση και το χρέος της διατήρησής της- είναι σαφέστατα επίκαιρη και διαχρονική, είναι το νούμερο ένα θέμα σε τέτοιες αφηγήσεις.

Το κοινό στο οποίο απευθύνεται η ταινία είναι ξεκάθαρα παιδικό και διακρίνεται σαφέστατα το μήνυμα ότι η βία και ο θυμός καταστρέφουν πολλά περισσότερα από όσα υποτίθεται μπορούν να υπερασπιστούν και ότι το να σπάσει κάποιος έστω και μόνος του αυτό τον κύκλο της καταστροφής είναι ένα πρώτο σωστό βήμα, είτε αυτό αφορά την επίθεση στη φύση είτε τον πόλεμο.

Αυτό που βρήκα πολύ ικανοποιητικό ήταν η απεικόνιση των χαρακτήρων. Η Μάβκα ιδιαίτερα είναι μια παραμυθένια οπτασία με το κοντό φόρεμα, τα γυμνά πόδια και τα μαλλιά της με τα λουλούδια, αντίστοιχα οι ενδυμασίες εποχής του Λούκας κατορθώνουν να μεταφέρουν μια αίσθηση της υφής του υλικού τους. Επειδή το έργο αυτό έχει μεταφερθεί ήδη δύο φορές στο σινεμά σε live-action, μπορείτε να δείτε ότι οι απεικονίσεις των χαρακτήρων είναι σχεδόν πανομοιότυπες. Πιστεύω ότι η ταινία του 1961 έδινε μια εντονότερη αίσθηση μαγείας, η φωτογραφία διαφοροποιούσε το ανθρώπινο στοιχείο από το παραμυθένιο. Εδώ το σχέδιο σε όλες τις σκηνές δεν παρουσιάζει κάποια λεπτή αλλαγή στην τεχνική, και σε κάποιο σημείο που το κάνει αφορά το κομμάτι του φολκλόρ. Ίσως πάλι να κάνω αυτή την παρατήρηση επειδή έχουμε δει πρόσφατα πάρα πολλά animation που αξιοποιούν τη διαφοροποίηση στο τεχνικό στιλ, και πιστεύω ότι θα βοηθούσε πολύ αν γινόταν και εδώ κάτι τέτοιο σε πιο ουσιαστικό βαθμό. Όπως και να ‘χει δεν είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, η ταινία είναι μια πολύ όμορφη και γοητευτική εμπειρία. Η εικονογράφηση της φύσης και των ζώων, πραγματικών και φανταστικών, έχουν μια απλότητα και εσωκλείουν ένα μεγαλείο. Αν πάλι φέρνει κάποια ταινία στο μυαλό, αυτή θα είναι πιθανότατα το Frozen.

Η ταινία γνωρίζει μια άνευ προηγουμένου επιτυχία στις αίθουσες. Έχει γίνει η πιο εμπορική ταινία στην Ουκρανία όλων των εποχών, έχει πάρει διανομή σε πάρα πολλές χώρες και τα πηγαίνει πολύ καλά σε εισπράξεις και αυτό είναι ιδιαίτερα ευχάριστο γιατί μιλάμε για μια animation ταινία που όπως είπα προέρχεται από ένα σημαντικό λογοτεχνικό έργο και περιέχει μια ουσία μέσα της πολύ πιο ουσιαστική από σαχλά νηπιακά animation που τραβάνε κόσμο στα σινεμά απλά για να περνά η ώρα.

Βαθμολογία: